Nút thắt ở '10m cuối cùng' của tiến trình hòa bình Ukraine

Các cuộc thảo luận giữa phái đoàn Mỹ và Ukraine tại Miami, diễn ra từ ngày 5-7/12, được xem là một trong những nỗ lực ngoại giao quan trọng nhất kể từ khi Washington thúc đẩy vai trò trung gian trong tiến trình tìm kiếm hòa bình cho Ukraine.

Phái đoàn Mỹ gồm đặc phái viên Steve Witkoff và ông Jared Kushner, cố vấn cấp cao và cũng là con rể của Tổng thống Donald Trump; phía Ukraine có Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov và quan chức an ninh Andriy Hnatov.

Cuộc gặp diễn ra trong thời điểm nhạy cảm: Nga tiếp tục gây sức ép quân sự tại Donbas và Tổng thống Trump vừa công bố Chiến lược An ninh Quốc gia (NSS) mới, loại bỏ mô tả Nga là “mối đe dọa” - một thay đổi thu hút sự quan tâm đáng kể từ giới ngoại giao.

Khúc mắc song phương

Dù kéo dài ba ngày, cuộc họp không ghi nhận tiến triển đáng kể. Đại sứ Ukraine tại Mỹ Olga Stefanishyna thừa nhận “những vấn đề khó khăn vẫn còn”, song khẳng định hai bên vẫn đang “tích cực tìm kiếm các giải pháp thực tế và có thể chấp nhận được”. Bà nhấn mạnh rằng chi tiết cụ thể sẽ chỉ được công bố khi việc tổng hợp thông tin hoàn tất.

Lãnh thổ và bảo đảm an ninh là hai nội dung gây tranh cãi nhất. Ukraine tuyên bố một nền hòa bình công bằng không thể đi kèm việc phải nhượng thêm đất cho Nga. Những đảm bảo an ninh dài hạn, nhằm ngăn khả năng xung đột tái phát, cũng là thứ mà Kyiv coi là điều kiện tiên quyết.

Tại Diễn đàn Quốc phòng Reagan hôm 6/12, Đặc phái viên của Tổng thống Mỹ về Ukraine, Keith Kellogg, nhận định rằng tiến trình đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine đã tiến rất gần đến thỏa thuận cuối cùng, song vẫn bị đình trệ bởi hai điểm mấu chốt: tương lai của vùng Donbas và quyền kiểm soát nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia.

Ông mô tả nỗ lực của các bên đã ở “10m cuối cùng” của chặng đường, nhưng giai đoạn này lại khó khăn nhất khi các bất đồng về lãnh thổ và việc quản lý cơ sở hạt nhân lớn nhất châu Âu, hiện do Nga kiểm soát, vẫn chưa thể tháo gỡ.

Ngoại trưởng Marco Rubio, đặc phái viên Steve Witkoff và con rể của Tổng thống Trump Jared Kushner gặp gỡ các đại diện Ukraine tại Florida, Mỹ. Ảnh: Reuters.

Sức ép gia tăng khi trong thời gian diễn ra đàm phán, Tổng thống Vladimir Putin tuyên bố tại Ấn Độ rằng Nga “sẽ tìm cách kiểm soát Donbas bằng mọi cách”. Tuyên bố này làm gia tăng nghi ngờ về thiện chí hòa đàm của Moscow, đồng thời ảnh hưởng đến tâm thế của đoàn Ukraine tại Miami, theo CNN.

Cuộc gặp ở Miami diễn ra sau chuyến thăm Moscow của hai ông Kushner và Witkoff trước đó ít ngày. Tổng thống Trump nhận xét phái đoàn Mỹ đã có cuộc gặp “rất tốt” với ông Putin và tin rằng nhà lãnh đạo Nga “muốn thấy chiến tranh kết thúc”. Tuy nhiên, tương tự cuộc gặp tại Miami, không có đột phá nào được ghi nhận.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Ảnh: Reuters.

Từ Kyiv, Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết ông đã có cuộc điện đàm “dài” và “mang tính xây dựng” với hai đại diện phía Mỹ và đoàn đàm phán Ukraine. Ông Zelensky nói hai bên đã rà soát “nhiều khía cạnh và các điểm then chốt có thể giúp chấm dứt đổ máu và loại bỏ nguy cơ Nga mở cuộc tấn công quy mô lớn mới”.

Tổng thống Zelensky cũng cảnh báo về nguy cơ Nga không tuân thủ cam kết, điều mà ông cho rằng “đã xảy ra nhiều lần trong quá khứ”. Hai nhà đàm phán Hnatov và Umerov dự kiến sẽ trình báo cáo chi tiết trực tiếp cho ông Zelensky vì “không phải mọi nội dung đều có thể thảo luận qua điện thoại”.

Tổng thống Trump thất vọng về ông Zelensky

Theo Kyivindependent, Tổng thống Trump ngày 7/12 bày tỏ sự thất vọng khi Tổng thống Zelensky có vẻ chưa đọc bản kế hoach hòa bình do Washington soạn thảo nhằm chấm dứt chiến sự.

Phát biểu tại Trung tâm Kennedy ở Washington D.C., ông Trump cho biết chính quyền Mỹ đã liên hệ với cả Tổng thống Nga Putin và các quan chức cấp cao Ukraine. Ông nói: “Tôi hơi thất vọng khi Tổng thống Zelensky chưa đọc bản đề xuất, ít nhất là tính đến vài giờ trước. Phía Nga tỏ ra chấp nhận, dù dĩ nhiên, họ muốn nhiều hơn thế”.

Trong khi đó, các lãnh đạo châu Âu theo dõi sát sao tiến trình đàm phán. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron xác nhận sẽ thảo luận với ông Zelensky, cùng Thủ tướng Anh Keir Starmer và Thủ tướng Đức Friedrich Merz, về các diễn biến mới và khuôn khổ hòa đàm do Mỹ dẫn dắt. Cuộc họp dự kiến diễn ra tại London vào ngày 9/12.

Dù chưa đạt được kết quả cụ thể, chuỗi tiếp xúc ngoại giao dày đặc trong tuần qua cho thấy nỗ lực tìm kiếm giải pháp dứt điểm cho cuộc chiến đã bước vào giai đoạn mới. Tuy nhiên, các thách thức về lãnh thổ, bảo đảm an ninh và mức độ cam kết của các bên vẫn tiếp tục phủ bóng lên triển vọng hòa bình tại Ukraine.

Trong một diễn biến khác, ngày 7/12, Mỹ công bố dự luật chính sách quốc phòng cho năm tài chính 2026 với mức chi tiêu đề xuất lên tới 901 tỷ USD, mức cao nhất từ trước đến nay và vượt cả đề xuất 892,6 tỷ USD của Tổng thống Donald Trump. Mỹ dự kiến dành 400 triệu USD hỗ trợ quân sự cho Ukraine, trong bối cảnh chiến sự với Nga vẫn tiếp diễn và chưa có lối thoát rõ ràng.