Nữ chủ nhân vừa đoạt Nobel ‘lột trần’ nội tâm muôn mặt của con người

Olga Tokarczuk sinh năm 1962 tại Sulechów ở Ba Lan và hiện sống tại Wrocław. Cha mẹ đều là giáo viên và cha cô cũng kiêm chức thủ thư. Tại thư viện cha làm việc, cô đọc gần như tất cả mọi thứ cô có thể và chính tại đây, cô đã nuôi dưỡng đam mê với thế giới văn học. Sau khi học ngành tâm lý học tại Đại học Warsaw, sự nghiệp văn chương của cô bắt đầu vào năm 1993 với cuốn Podróz ludzi Księgi (bản dịch có tựa The Journey of the Book-People). Cuốn sách này lấy bối cảnh ở Pháp và Tây Ban Nha vào thế kỷ 17, nơi các nhân vật đang tìm kiếm một cuốn sách bí ẩn ở Pyrenees. Cuốn sách này đã được độc giả đón nhận và được trao Giải thưởng của Nhà xuất bản Ba Lan cho tác phẩm ra mắt hay nhất năm 1993-1994.

Olga Tokarczuk là một trong những nhà văn xuất sắc của văn học Ba Lan. Ảnh: calvertjournal.

Tuy nhiên, bước đột phá thực sự của cô là cuốn tiểu thuyết thứ ba Prawiek i inne czasy, ra mắt năm 1996 (bản dịch có tựa Primeval and Other Times). Đây là một câu chuyện gia đình được xây dựng tinh tế, nhiều thế hệ kế tiếp được đưa vào một bối cảnh mang tính biểu tượng mạnh mẽ và có đầy đủ các chi tiết rất thực tế và sống động. Tokarczuk đã xây dựng câu chuyện bắt đầu vào năm 1914 và khắc hoạ lịch sử Ba Lan trong thế kỷ 20. Cuốn tiểu thuyết này là một điển hình tuyệt vời của dòng văn học Ba Lan mới sau năm 1989, phản đối sự phán xét về mặt đạo đức và là một món quà tuyệt vời thể hiện sự giàu có và tinh tế của trí tưởng tượng.

Sang đến tác phẩm Dom dzienny, dom nocny, xuất bản năm 1998, Tokarczuk mang đến nhiều câu chuyện ấn tượng từ góc nhìn của một người kể chuyện. Sau tất cả, cô đã thể hiện được một cộng đồng với những nét văn hóa mâu thuẫn, những số phận và quan điểm cá nhân khác biệt.

Trong những tác phẩm tiếp theo, Gra na wielu bębenkach, ra mắt năm 2001 và Bieguni, xuất bản năm 2007 (được dịch với tựa Flights), câu chuyện của cô ấy đã vượt qua lằn ranh biên giới, đưa độc giả đến với những hành trình kì lạ và đáng nhớ. Nhưng vượt lên đó là sự hoà trộn những suy tư đầy mâu thuẫn trong một tổng thể chung.

Năm 2018, Tokarczuk và dịch giả tiếng Anh Jennifer Croft cũng đã nhận được giải Man Booker Quốc tế với cuốn tiểu thuyết Flights. Ảnh: Amazon.

Đặc sắc thế giới nội tâm và tôn giáo

Tokarczuk không bao giờ nhìn nhận thực tại là điều ổn định và vĩnh cửu. Cô xây dựng các cuốn tiểu thuyết của mình dựa trên sự mâu thuẫn, như giữa các khía cạnh văn hoá với nhau, giữa thế giới tự nhiên với văn hoá, giữa lý trí và cảm tính, giữa nam giới và nữ giới, giữa không khí đầm ấm của gia đình và sự cô độc. Những nét cá tính này đã được khắc họa trong cuốn tiểu thuyết tội phạm Prowadź swój pług przez kości umarłych, ra mắt năm 2009 (bản dịch có tựa Drive Your Plow Over the Bones of the Dead). Theo đó, nữ nhân vật chính, một phụ nữ có tuổi với tình yêu thương “điên cuồng” với động vật và là một tín đồ của chiêm tinh, xung đột với cánh đàn ông và cả cư dân địa phương trong một cộng đồng làm nghề săn bắn hẹp hòi và chán chường.

Không thể không nhắc tới một kiệt tác khác của Tokarczuk là cuốn tiểu thuyết lịch sử ấn tượng Księgi Jakubowe, xuất bản năm 2014 (Bản dịch có tựa The Book of Jacob). Với nhiều năm nghiên cứu về lịch sử trong các kho lưu trữ và thư viện, một lần nữa, Tokarczuk thay đổi bối cảnh và thể loại tác phẩm. Nhân vật chính là một nhà lãnh đạo giáo phái thế kỷ 18 Jacob Frank, người đã lôi cuốn được các tín đồ với thông điệp xuất hiện Đấng cứu thế mới. Tokarczuk đã khắc hoạ con đường Frank không ngừng vượt ra khỏi biên giới tâm linh, quyết tâm hợp nhất các tín ngưỡng của người Do Thái, Kitô giáo và Hồi giáo. Frank là một người đàn ông có nhiều khuôn mặt: một kẻ bí ẩn, nổi loạn, muốn thao túng người khác và là một kẻ lừa gạt. Nhưng tác phẩm này không chỉ miêu tả cuộc sống bí ẩn của Jacob Frank mà còn cho chúng ta một bức tranh toàn cảnh phong phú đáng chú ý về một chương gần như bị lãng quên trong lịch sử châu Âu.