Khi Nga tuyên bố kiểm soát hoàn toàn Mariupol, và các binh sĩ Ukraine đã đầu hàng, chính quyền Kyiv không xác nhận thành phố đã thất thủ.
Hồi đầu tuần, quan chức Ukraine nói rằng binh lính ở nhà máy Azovstal đã hoàn thành nhiệm vụ và đang được sơ tán. Họ được mô tả là "những anh hùng đã hoàn thành một nhiệm vụ mệt mỏi”.
Bộ Quốc phòng Nga ngày 20/5 nói 2.439 binh lính Ukraine đã đầu hàng kể từ ngày 16/5, theo hãng RIA Novosti. Ngoài ra, bộ này cho biết nhóm cuối cùng của Tiểu đoàn Azov tại nhà máy Azovstal, với 531 người, đã hạ vũ khí.
Lực lượng cố thủ tại nhà máy Azovstal ở Mariupol là một tập hợp những đơn vị nhiều kinh nghiệm, lực lượng biên phòng, vệ binh quốc gia. Nhiều tình nguyện viên cũng đã cầm vũ khí bảo vệ thành phố trước khi Nga phát động "chiến dịch quân sự".
Lực lượng bảo vệ Mariupol gồm những ai?
Theo các quan chức Ukraine, những binh lính cố thủ tại nhà máy Azovstal đến từ nhiều đơn vị quân đội và lực lượng thực thi pháp luật khác nhau.
Trong số này bao gồm Tiểu đoàn Azov thuộc Vệ binh Quốc gia Ukraine, Lữ đoàn Thủy quân lục chiến đặc biệt số 36 của hải quân và Lữ đoàn số 12 Vệ binh Quốc gia. Lực lượng biên phòng, sĩ quan cảnh sát và lực lượng phòng vệ lãnh thổ cũng được tập hợp ngay trước khi chiến sự nổ ra.
Phần lớn những đơn vị này được triển khai để bảo vệ thành phố cảng chiến lược Mariupol ngay từ giai đoạn đầu “chiến dịch quân sự”. Lữ đoàn Thủy quân lục chiến số 36 đã phòng thủ cảng và một nhà máy lớn khác ở Mariupol trong hơn một tháng đến khi cạn kiệt tiếp tế và đạn dược.
Lữ đoàn 36 sau đó chuyển đến nhà máy thép Azovstal tập hợp cùng Tiểu đoàn Azov, lực lượng cực hữu của Vệ binh Quốc gia.
 |
| Tiểu đoàn Azov tập kết tại Kharkiv hồi tháng 3. Ảnh: AFP. |
Vì sao Nga quan tâm đặc biệt Tiểu đoàn Azov?
Khi tuyên bố kiểm soát nhà máy Azovstal, người phát ngôn Bộ Quốc phòng Nga gọi các chiến binh Azov là “phát xít” và cho biết vị chỉ huy được đưa đi bằng xe bọc thép vì cho rằng ông bị người dân địa phương căm ghét do “nhiều hành động tàn bạo”.
Tuy vậy, không có bằng chứng cho thấy lực lượng này ngược đãi người dân Ukraine, theo AP. Hàng trăm dân thường trú ẩn dưới nhà máy thép cùng các binh sĩ. Tiểu đoàn Azov cũng đăng những video về cuộc sống tại nhà máy thép Azovstal, nơi các binh sĩ trò chuyện với người dân và tặng kẹo cho trẻ nhỏ.
Tiểu đoàn Azov được thành lập vào tháng 5/2014 và là một trong những đơn vị tình nguyện bán quân sự hỗ trợ quân đội Ukraine, dẫn đầu trong các cuộc xung đột với phe ly khai thân Nga ở miền Đông Ukraine kể từ năm 2014. Cuối năm 2014, lực lượng này trở thành một phần của Vệ binh Quốc gia Ukraine.
Nga nhiều lần nêu rõ họ xem sự hiện diện của lực lượng Azov ở miền Đông Ukraine là thách thức cần loại bỏ.
Các thành viên hiện tại của Azov bác bỏ cáo buộc lực lượng này theo chủ nghĩa dân tộc. Sviatoslav Palamar, phó chỉ huy Azov, cho biết trong một cuộc phỏng vấn gần đây tại nhà máy Azovstal rằng ông thích thuật ngữ “chủ nghĩa ái quốc” hơn.
Điểm sáng của lực lượng phòng thủ Mariupol
Khi Mariupol trở thành biểu tượng cho sự phản kháng của người Ukraine trong chiến sự, các quan chức nước này liên tục nhấn mạnh vai trò của các chiến binh tại nhà máy Azovstal trong việc bảo vệ thành phố, làm chậm bước tiến của Nga đến những nơi khác.
“Quân đội Ukraine ở Mariupol đã đạt được kỳ tích, thu hút các lực lượng tinh nhuệ của Nga về nơi này và làm chậm đáng kể bước tiến của Nga ở miền Đông Nam”, Thị trưởng Mariupol Vadym Boychenko nói.
 |
| Xe buýt chở binh lính Ukraine đầu hàng tại nhà máy Azovstal ngày 20/5. Ảnh: Reuters. |
Sau khi lực lượng phòng thủ nhà máy được lệnh ngừng chiến đấu, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết động thái này là đúng đắn và nhân đạo vì “Ukraine cần những anh hùng Ukraine còn sống. Đó là nguyên tắc của chúng tôi”.
Mykhailo Podolyak, cố vấn tổng thống Ukraine, cho biết trận phòng thủ Mariupol “sẽ đi vào lịch sử”. Ông nói thêm những người bảo vệ Azovstal đã ngăn kế hoạch chiếm miền Đông Ukraine của đối thủ, thu hút lượng lớn binh sĩ đối phương và thay đổi cục diện chiến sự.
