 |
Những giải thưởng văn chương được trao hàng năm không chỉ mang lại số tiền thưởng lớn, mà danh tiếng có thể làm thay đổi sự nghiệp của các tác giả trên khắp thế giới.
Giải Nobel Văn chương
Giải Nobel là giải thưởng cao quý nhất trong văn chương, được trao cho những tác giả ở bất cứ quốc gia nào cho ra đời những tác phẩm nổi bật và độc đáo do Viện Hàn lâm Thuỵ Điển bình chọn. Giải thưởng được trao vào khoảng đầu tháng 10, lần đầu vào năm 1901, theo nguyện vọng của Alfred Nobel, đến nay vẫn được trao hàng năm, trừ một vài năm bị hoãn do chiến tranh.
Những tác giả chiến thắng trải dài ở nhiều lĩnh vực bao gồm nhà văn, nhà thơ, triết gia, nhà viết kịch, biên kịch, nhà sử học, nhà báo, thậm chí cả nhạc sĩ. Mỗi người chiến thắng sẽ nhận được một huy chương bằng vàng, một chứng nhận cùng số tiền thưởng lớn phụ thuộc vào thu nhập của Quỹ Nobel năm đó. Nhà văn người Pháp Annie Ernaux vừa thắng giải Nobel 2022 nhận được 10 triệu crown Thụy Điển (khoảng 911.000 USD).
Giải Nobel là một trong những giải thưởng bí ẩn nhất, danh sách đề cử sẽ không được công bố sau 50 năm tính từ thời điểm trao giải. Nhiều nhà văn nổi tiếng thế giới chưa bao giờ nhận được Nobel Văn chương có thể kể đến Lev Tolstoy, Thomas Hardy, hoặc nhà văn đương đại được nhiều bạn đọc yêu mến như Haruki Murakami.
Hiệu ứng Nobel giúp doanh số sách tăng mạnh, đơn cử như nhà xuất bản Gallimard đã quyết định in tái bản 900.000 bản sách của Annie Ernaux sau chiến thắng vào tháng 10 vừa qua. Nhiều độc giả Việt Nam cũng được tiếp cận với sách của tác giả Nobel, những nhà văn đoạt Nobel được yêu thích trong nước có thể kể đến Ernest Hemingway, Gabriel García Márquez, Kazuo Ishiguro, Orhan Pamuk, Alice Munro…
 |
| Giải Booker Quốc tế chia đều giải thưởng cho tác giả và dịch giả sách. Ảnh: Booker Prizes. |
Giải Booker và Booker Quốc tế
Booker là giải thưởng danh giá lâu đời tại Anh, được trao hàng năm cho các tiểu thuyết viết bằng tiếng Anh, xuất bản tại Anh và Ireland. Giải này được trao lần đầu năm 1969, đến nay đã gọi tên gần 50 nhà văn giành chiến thắng.
Từng chỉ trao cho tác giả sách, giải Booker Quốc tế có sự thay đổi từ năm 2016 trao cho các tác phẩm được viết bằng ngôn ngữ khác ngoài tiếng Anh, được dịch và xuất bản tại Anh và Ireland trong năm đó. Đến nay đã có 7 tác phẩm được trao Booker Quốc tế, đến từ nhiều quốc gia trên thế giới bao gồm Hàn Quốc, Pháp, Hà Lan, Israel, Ba Lan, Oman và Ấn Độ.
Giải Booker và Booker Quốc tế đều có số tiền thưởng cho người chiến thắng là 50.000 bảng Anh (khoảng 1,5 tỷ đồng), tuy nhiên với Booker Quốc tế, số tiền này sẽ được chia đôi cho cả tác giả và dịch giả của cuốn sách.
Vì được trao cho tác phẩm, các nhà văn hoàn toàn có thể nhận đề cử nhiều lần trong danh sách đề cử của Booker và Booker Quốc tế. Thậm chí đã có nhà văn từng chiến thắng 2 lần giải Booker cho 2 tác phẩm của mình như J.M. Coetzee (cho Cuộc sống và thời đại của Michael K và Ô nhục), Hilary Mantel (cho Lâu đài sói và Đến đoạn đầu đài), Margaret Atwood (cho Tay sát thủ mù và The Testaments).
 |
| Huân chương Carnegie đặt tên nhà sáng lập hơn 2.800 thư viện trên thế giới. Ảnh: Literary Hub. |
Huân chương Carnegie, Huân chương Newbery, Huân chương Han Christian Andersen
Ở lĩnh vực sách dành cho thiếu nhi thì Huân chương Carnegie và Huân chương Newbery là hai giải thưởng uy tín bậc nhất.
Huân chương Carnegie của Anh quốc được thành lập năm 1936, đặt tên theo Andrew Carnegie, người đã xây dựng hơn 2.800 thư viện trên khắp thế giới. Danh sách đề cử hàng năm là các tác phẩm nổi bật viết cho thiếu nhi và thanh thiếu niên, được viết bằng tiếng Anh, được xuất bản tại Anh năm trước đó. Trước năm 1969, giải thưởng chỉ giới hạn cho các tác giả người Anh, nhưng sau đó đã mở rộng cho tác giả viết bằng tiếng Anh trên khắp thế giới.
Năm 1955, Huân chương Kate Greenaway được thành lập, trao cùng Huân chương Carnegie, dành cho tác phẩm minh họa nổi bật cho thiếu nhi. Bạn đọc Việt Nam nay có thể tìm đọc nhiều cuốn sách từng được trao Huân chương Carnegie như Bắc cực quang của Philip Pullman, Đồi thỏ của Richard Adams, Câu chuyện nghĩa địa của Neil Gaiman, Quái vật ghé thăm của Patrick Ness, Chim én & Amazon của Arthur Ransome, Những người vay mượn tí hon của Mary Norton…
Huân chương Newbery là một trong hai giải thưởng cao quý nhất cho các tác phẩm văn học thiếu nhi tại Mỹ, được Hiệp hội thư viện Mỹ thành lập năm 1921. Bên cạnh các tác phẩm chiến thắng, những cuốn sách nằm trong danh sách đề cử cũng được trân trọng gọi là Newbery Honor.
Hơn 100 năm qua, giải đã trao cho nhiều tác phẩm thiếu nhi nổi bật như Nếp gấp thời gian của Madeleine L'Engle, Đếm sao và Người truyền ký ức của Lois Lowry, Hố của Louis Sachar, Chuyện Despereaux, Những cuộc phiêu lưu sáng chói của Flora và Ulysses của Kate DiCamillo, Kira Kira của Cynthia Kadohata, Câu chuyện nghĩa địa của Neil Gaiman, Ivan có một không hai của Katherine Applegate…
Huân chương Han Christian Andersen được đặt tên theo nhà văn người Đan Mạch với những câu chuyện cổ tích nổi tiếng thế giới. Giải được trao lần đầu năm 1956 cho những nhà văn và họa sĩ minh họa còn sống có đóng góp lớn cho văn học thiếu nhi. Nhiều tác giả quen thuộc với độc giả Việt Nam đã được trao huân chương này gồm Astrid Lindgren, Tove Jansson, James Krüss, Gianni Rodari, Scott O'Dell, Jacqueline Woodson, Marie-Aude Murail.
 |
| Một mặt của huy chương Pulitzer. Ảnh: Electric Lit. |
Giải Pulitzer
Pulitzer là giải thưởng được trao hàng năm vinh danh cho các tác phẩm báo chí, văn học và sáng tác âm nhạc, được thành lập vào năm 1917 theo nguyện vọng của Joseph Pulitzer, người đã làm thay đổi ngành xuất bản tại Mỹ.
Ở hạng mục Tiểu thuyết đã chứng kiến nhiều tác phẩm nổi tiếng chiến thắng, trong số đó đã được dịch tại Việt Nam như Thời thơ ngây của Edith Wharton, Cuốn theo chiều gió của Margaret Mitchell, Chùm nho phẫn nộ của John Steinbeck, Ông già và biển cả của Ernest Hemingway, Giết con chim nhại của Harper Lee, Yêu dấu của Toni Morrison, Thời khắc của Michael Cunningham, Lưỡng giới của Jeffrey Eugenides, Con sẻ vàng của Donna Tartt, Ánh sáng vô hình của Anthony Doerr, Tuyến hỏa xa ngầm của Colson Whitehead, Vòm rừng của Richard Powers.
Từng có 4 nhà văn đã hai lần chiến thắng giải Pulitzer hạng mục Tiểu thuyết là Booth Tarkington, William Faulkner, John Updike, và Colson Whitehead. Mỗi chiến thắng sẽ mang về 15.000 USD tiền mặt (hơn 370 triệu đồng).
 |
| Giải Sách quốc gia Mỹ vinh danh các cuốn sách của tác giả Mỹ ở nhiều hạng mục. Ảnh: Literary Hub. |
Giải Sách quốc gia Mỹ
Giải Sách quốc gia Mỹ là giải thưởng được trao hàng năm nhằm vinh danh sách xuất bản tại Mỹ thuộc 5 hạng mục tiểu thuyết, phi hư cấu, thơ, văn học dịch, văn học dành cho thanh thiếu niên.
Giải thưởng được thành lập năm 1936 bởi Hiệp hội các nhà bán sách Mỹ, đến nay là một trong những giải danh giá nhất của Mỹ. Mỗi người chiến thắng giải thưởng ở mỗi hạng mục sẽ nhận được một tượng đồng cùng 10.000 USD tiền thưởng (khoảng 250 triệu đồng).
Nhiều tác phẩm giành giải Sách quốc gia Mỹ đã được dịch và xuất bản ở Việt Nam như Herzog của Saul Bellow, Tạp âm trắng của Don DeLillo, Tuyến hoả xa ngầm của Colson Whitehead, Hố của Louis Sachar, Nhật ký hoàn toàn có thật của một người Anh-Điêng bán thời gian của Sherman Alexie, Chuyện may rủi của Cynthia Kadohata, Khắc cốt ghi tâm của Jacqueline Woodson.
Giải Goncourt
Giải Goncourt là giải thưởng được thèm muốn nhất ở Pháp, với danh tiếng mang lại có thể làm thay đổi sự nghiệp của các nhà văn. Được trao từ năm 1903, nhiều cái tên đoạt giải thưởng Goncourt đã đi vào lịch sử văn học thế giới như: Marcel Proust, Romain Gary, Patrick Modiano, Marguerite Duras, Michel Houellebecq, Leïla Slimani…
Nhiều tác phẩm chiến thắng giải Goncourt như nhận được sự bảo chứng về chất lượng, trở nên bán chạy tại thị trường Pháp nói riêng và trên thế giới nói chung. Ước tính nhà xuất bản sẽ thu về hơn 3 triệu euro trong 8 tuần kể từ khi sách được trao giải. Giải thưởng năm 2022 được trao cho nữ nhà văn Brigitte Giraud với cuốn tiểu thuyết Vivre vite.
 |
| Misumi Kubo (trái) và Junko Takase chiến thắng giải Naoki và giải Akutagawa tháng 7 vừa qua. |
Giải Naoki và giải Akutagawa
Đây là hai giải thưởng văn học uy tín bậc nhất tại Nhật Bản, được đặt tên theo nhà văn Sanjugo Naoki và Ryunosuke Akutagawa, cùng thành lập năm 1935, cùng được trao hàng năm vào tháng 1 và tháng 7.
Giải Naoki và giải Akutagawa thường được nhắc cùng nhau không thể tách rời. Nếu giải Naoki trao cho tác phẩm văn học đại chúng của một tác giả mới, tác giả trẻ hoặc đang lên thì giải Akutagawa trao cho tác phẩm văn học được xuất bản trên báo hoặc tạp chí của của một tác giả mới hoặc đang lên.
Với tiền thưởng lên đến 1 triệu yên (hơn 176 triệu đồng) và doanh thu bán sách vượt trội, hai giải thưởng tạo tiền đề cho những nhà văn mới phát triển không chỉ riêng tại Nhật Bản mà trên cả thế giới.
