Hãng Michael Kors bán lẻ áo nỉ nữ bằng vải cotton hữu cơ và polyester tái chế với giá cao hơn 25 USD so với những chiếc áo cotton thông thường. Urban Outfitters bán quần thể thao hữu cơ với giá cao hơn 46 USD so với một chiếc quần thông thường.
Trên phần mô tả những sản phẩm này có dòng chữ: “Sản phẩm làm từ bông hữu cơ, được chứng nhận không sử dụng thuốc trừ sâu hóa học, phân bón hóa học và hạt giống biến đổi gene”.
Khi ngành công nghiệp thời trang đang hướng tới các cam kết bền vững, những dòng mô tả đó vừa là cách nâng cao giá trị, vừa có thể thu hút người tiêu dùng - những người sẵn sàng trả nhiều tiền hơn vì môi trường.
Tuy nhiên, phần lớn quần áo được dán nhãn mác đó có thể không thực sự là bông hữu cơ.
“Sự tăng trưởng giả tạo”
Nhà cung cấp bông hữu cơ lớn nhất của thế giới là Ấn Độ, chiếm một nửa sản lượng trên toàn cầu. Đây cũng là nơi phong trào trồng bông hữu cơ đang bùng nổ.
 |
| Những người nông dân thu hoạch bông hữu cơ tại một cơ sở của công ty bioRe ở Kasrawad, Ấn Độ. Ảnh: New York Times. |
Theo công ty Dệt may Exchange, sản xuất bông hữu cơ chỉ riêng ở Ấn Độ đã tăng 48% trong năm 2021, bất chấp đại dịch.
Tuy nhiên, phần lớn sự tăng trưởng này là giả, những người tìm nguồn cung, chế biến và trồng bông hữu cơ ở Ấn Độ cho biết.
Nguyên nhân là một hệ thống chứng nhận không rõ ràng, đầy rẫy các lỗ hổng để gian lận.
Người tiêu dùng yên tâm về nguồn gốc hữu cơ của sản phẩm dựa trên tem phê duyệt chính thức từ các tổ chức độc lập. Nhưng những tổ chức này lại dựa vào các báo cáo không rõ ràng từ cơ quan thanh tra địa phương.
Trong những tháng gần đây, uy tín của các cơ quan thanh tra này đã bị hủy hoại.
Tháng 11/2021, Liên minh châu Âu (EU) bỏ phiếu không chấp nhận các mặt hàng xuất khẩu hữu cơ của Ấn Độ, được chứng nhận bởi các tổ chức như: Control Union, EcoCert và OneCert.
Đến tháng 1, OneCert cũng bị tước quyền kiểm tra và cung cấp chứng nhận bông hữu cơ.
Ông Crispin Argento, người sáng lập và giám đốc điều hành của Sourcery, một công ty tư vấn nhỏ giúp các thương hiệu tìm nguồn bông hữu cơ, đã dành cả năm 2021 để săn lùng nguyên liệu này. Tuy nhiên, khi họ bắt đầu yêu cầu bằng chứng xác thực, các nhà cung cấp đã biến mất.
Ông ước tính từ 1/2 đến 4/5 những gì đang được bán với tem bông hữu cơ từ Ấn Độ không phải là bông chính hãng. Và gần như toàn bộ chuỗi cung ứng đều liên quan đến sự gian lận này.
Các tổ chức NGO lo ngại việc phơi bày sự thật sẽ dẫn đến sự sụp đổ hoàn toàn của ngành và gây hại cho một nhóm nhỏ nông dân đang thực sự phát triển bông hữu cơ.
Họ cũng lo sợ về sự phẫn nộ của chính phủ Thủ tướng Narendra Modi, vốn đã giáng đòn mạnh vào những người dám chỉ trích đất nước. Trong khi những người khác đang kiếm lời từ hệ thống chứng nhận này.
Các chuyên gia nói rằng vấn đề này không chỉ giới hạn ở Ấn Độ. Họ cũng đặt nghi vấn về loại bông hữu cơ từ Trung Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ, chiếm 1/4 nguồn cung toàn cầu.
Lời hứa hẹn hão huyền
Bốn năm trước, nhân viên của bioRe đã đến làng Chandanpuri, tỉnh Marashtra, Ấn Độ, với lời hứa hẹn: "Nếu nông dân chuyển đổi ruộng của họ sang trồng bông hữu cơ, bioRe sẽ cung cấp hạt giống, dạy họ cách làm phân bón hữu cơ từ phân động vật và thuốc trừ sâu hữu cơ từ các loại thảo mộc bản địa".
Sau đó, công ty này sẽ mua lại toàn bộ sản lượng với giá cao hơn loại bông thông thường.
 |
| Ông Niyaj Ali trong ngôi nhà của mình ở Chandanpuri, Ấn Độ. Gia đình ông đã trồng bông qua ít nhất ba thế hệ. Ảnh: New York Times. |
Ông Niyaj Ali, 60 tuổi, đã nhanh chóng nhận lời đề nghị giống như nhiều nông dân khác trong làng. Năm 2019, ông Ali bắt đầu quá trình chuyển đổi ruộng sang trồng bông hữu cơ.
Tới mùa thu năm 2021, ông cuối cùng đã thu hoạch vụ bông hữu cơ đầu tiên. Nhưng số tiền ông nhận được thấp hơn nhiều so với việc trồng bông thông thường.
Theo một báo cáo năm 2017 của tổ chức Organic Cotton Accelerator, nông dân trồng bông hữu cơ ở Madhya Pradesh, Ấn Độ, trung bình kiếm được 17.079 rupee (khoảng 227 USD) từ một vụ thu hoạch, ít hơn gần 21% so với nông dân trồng bông thông thường.
“Tôi sẽ phải dừng công việc này vì đang chịu lỗ. Những thương hiệu (sử dụng bông hữu cơ) đang kiếm được nhiều tiền, nhưng chúng tôi thì không”, ông Ali nói.
