Cách xa chốn phồn hoa tấp nập với những trung tâm thương mại sáng loáng và hàng loạt nhà hàng sang trọng, cảnh tượng ở Mahul, khu ngoại ô phía tây thành phố Mumbai, làm những người đặt chân tới khu vực này chỉ muốn nôn ọe. Từng nhiều năm là nơi ở của các ngư dân, nay Mahul trở thành khu tái định cư của khoảng 30.000 người bị di dời nhường chỗ cho các công trình xây dựng.
Khu tái định cư ô nhiễm nặng
Những người bị đẩy tới Mahul có lẽ là những người khốn khổ nhất tại siêu đô thị Mumbai, còn được biết đến với tên gọi thủ đô tài chính của Ấn Độ. Họ sống chen chúc nhau trong những tòa nhà thấp tầng, ngay kế bên các nhà máy lọc dầu, xưởng sản xuất thuốc trừ sâu và các trạm biến áp. Tại đây, không khí lúc nào cũng nồng nặc mùi hóa chất, còn nước thải, không biết từ những xó xỉnh nào, chảy tràn thành từng dòng trên đường phố.
Mahul bị liệt vào danh sách những khu vực ô nhiễm "cực kỳ nghiêm trọng". Phần lớn người dân tại khu vực này mắc phải những triệu chứng bệnh lý như khó thở, kích ứng mắt và kích ứng da.
"Không có trường học, bệnh viện, nhà thuốc hay bất cứ cơ sở dân sinh nào ở khu vực này", Anita Dhole, một phụ nữ 40 tuổi được tái định cư tại Mahul sau khi nhà của cô bị giải tỏa 12 tháng trước, cho biết.
 |
| Khu tái định cư ở Mahul nằm kế khu công nghiệp nặng với các nhà máy lọc dầu và sản xuất thuốc trừ sâu. Ảnh: Guardian. |
Bệnh viện gần nhất nằm cách Mahul tới 10 km. Tại đây, các bệnh nhân phải đeo mặt nạ mỗi ngày. Cảnh tượng thường thấy tại bệnh viện này là một hàng dài bệnh nhân đứng chờ đợi tới lượt thăm khám tại những khu khám bệnh bé con con. Và, hầu hết bệnh nhân tại đây ho sù sụ thành cơn.
"Tại đây chúng tôi nhìn thấy rõ những chiếc ống khói nhả khói đều đặn mỗi ngày, và thậm chí có cả một lò thiêu nữa. Đây có lẽ là cách chính phủ nói với chúng tôi rằng họ gửi chúng tôi tới đây để chờ chết", Dhole nói.
Không có chỗ cho người nghèo
Những người được đưa tới Mahul vốn là cư dân sống quanh đường ống dẫn nước Tansa của Mumbai. Năm 2012, tòa án Mumbai quyết định dỡ bỏ những ngôi nhà dọc 2 bên đường ống nước và di dời họ tới Mahul vì lý do an ninh và vệ sinh đối với nguồn nước của thành phố.
Nhưng, người dân mất nhà không dễ dàng từ bỏ mảnh đất mà họ nhiều năm nương náu. Nhà chức trách phá hủy những ngôi nhà bất hợp pháp đến đâu, người dân lại quay trở lại dựng lên những ngôi nhà tạm tới đó. Cuộc giằng co cứ thế kéo dài trong nhiều năm.
Tháng 9/2017, nhà chức trách thành phố đưa ra kế hoạch trị giá 45 triệu USD, xây dựng hai làn đường dành cho người đi bộ và đi xe đạp dọc đường ống dẫn nước Tansa. Con đường với tên gọi "Những bánh xe màu lá dọc con đường của nước" được xây dựng với hai mục tiêu: ngăn cản các cư dân quay trở lại xây dựng nhà tạm bằng cách mở ra không gian công cộng dọc đường ống nước, đồng thời tạo ra một con đường sạch sẽ và thân thiện với môi trường cho thành phố đông đúc Mumbai.
 |
| Nhà ở của người dân dọc đường ống nước Tansa bị phá hủy. Ảnh: Getty. |
Tới nay, khoảng 16.000 ngôi nhà dọc đường ống nước Tansa đã bị giải tỏa. 6.000 ngôi nhà khác trong diện sắp bị phá bỏ. Hầu hết cư dân sinh sống tại những ngôi nhà này sẽ được "tái định cư" tới Mahul.
Rishi Agarwal, một nhà quy hoạch đô thị ở Mumbai, tin rằng sự phát triển của thành phố đang đẩy tầng lớp nghèo nhất trong xã hội đến đường cùng. Ông cho biết trong 2 thập kỷ qua, nhà chức trách đẩy những người nghèo ra ngoại ô, nhường lại đất đai ở trung tâm thành phố cho tầng lớp giàu có hơn. Quá trình này diễn ra ngày càng nhanh hơn, đặc biệt tại Mumbai.
"Những người mất nhà cửa bị đưa tới các khu tái định cư. Những nơi này thiếu các tiện nghi cơ bản như thông gió, xử lý chất thải, kết nối giao thông. Mahul là một ví dụ, nơi đó đúng là địa ngục", Agarwal nhận xét.
Chết dần chết mòn
Kusum Gangavne, nữ kỹ sư phần mềm 37 tuổi, đã mất cả bố và mẹ không lâu sau khi gia đình cô chuyển tới Mahul. Từ hai người "hoàn toàn khỏe mạnh", bố mẹ cô đã gặp phải những vấn đề về hô hấp và hen suyễn nặng, cuối cùng tử vong chỉ 6 tháng sau khi bắt đầu sống tại khu vực này.
Giờ đây, Gangavne cũng đang phải chịu đựng những triệu chứng bệnh lý nghiêm trọng như sưng phổi, khó thở, ho khan và sút cân nhanh chóng. Tình trạng sức khỏe tồi tệ khiến Gangavne không thể đi làm. Cô phải bán đồ trang sức mẹ để lại nhằm trang trải cuộc sống.
Cô gái 37 tuổi cho biết cô sẽ sớm không còn tiền để mua bánh mỳ hàng ngày, bởi kho nữ trang cũng chỉ có hạn. Nhưng, Gangavne không tỏ ra lo lắng. Cô cho biết với tình hình sức khỏe ngày càng xấu đi như hiện nay, cô đã chẳng còn thiết tha gì.
"Ngôi nhà này tiện nghi hơn nơi ở cũ của tôi, có phòng tắm, phòng ăn. Nhưng những thứ đó cũng chẳng để làm gì bởi cả căn nhà đúng là một phòng hơi ngạt", Gangavne nói.
 |
| Hàng trăm trẻ em tại Mahul không được đến trường. Ảnh: Puja Changoiwala. |
Tại Mahul, nước sạch là điều không tưởng. Nước sinh hoạt thường xuyên bị lẫn với dầu, gây ra những bệnh về tiêu hóa và dạ dày cho nhiều cư dân.
"Tôi khiếu nại lên chính quyền thành phố, nhưng rồi họ nói họ không có đủ nguồn nhân lực để giải quyết vấn đề", Subhash Jadhav, một cư dân tại Mahul nói. Jadhav mắc bệnh đường ruột sau 3 tháng chuyển về Mahul.
Do không có một trường học nào, hàng trăm trẻ em tại Mahul không được đến trường. Trước sức ép của người dân, chính quyền thành phố đã lập ra một trường học tạm thời. Tuy nhiên, cư dân ở Mahul nói ngôi trường tạm này hoàn toàn "vô dụng".
"Học sinh 6 tuổi và 9 tuổi bị nhồi chung vào một lớp, học cùng một bài học. Những đứa lớn hơn thậm chí còn chẳng có trường lớp nào", Bilal Khan, một nhà hoạt động xã hội cho biết.
Mahul nằm cách nhà ga tàu hỏa gần nhất khoảng 10 km. Lựa chọn duy nhất cho người dân là sử dụng xe bus. Tuy nhiên, lịch trình của những chuyến xe bus vô cùng thất thường, trong khi giá vé thì đắt "cắt cổ". Khan cho rằng hệ thống giao thông nghèo nàn đã tước đi kế sinh nhai của phần lớn người dân sống tại Mahul.
"Đáng ra việc tái định cư phải đi kèm với nâng cao chất lượng sống của người dân, hay ít nhất là duy trì ở mức như trước đây. Nhưng ở Mahul, nhà chức trách đã bỏ rơi hàng nghìn người dân mà không quan tâm tới những nhu cầu cơ bản nhất của họ. Người ta chỉ cho họ vài bức tường xi măng, còn lại chẳng có gì hết", Khan chỉ trích.
Giải pháp nào cho Mahul?
MK. Magar là một nhân viên làm việc cho Cơ quan Dân sự thành phố Mumbai (BMC). Magar tin rằng những vấn đề tại Mahul thực ra đang bị người ta thổi phồng quá đáng.
"Những người bị tái định cư muốn sống ở nơi gần với nhà cũ của họ, vì vậy họ cứ liên tục nêu ra các vấn đề. Họ chẳng qua chỉ đang vạch lá tìm sâu thôi", Magar nói.
Theo một yêu cầu của tòa án thành phố năm 2017, BMC dự định xây một trung tâm y tế và một trường học tại Mahul, cũng như đảm bảo cung cấp nước sạch cho cư dân tại đây. Tuy nhiên, chuyên gia quy hoạch đô thị Agarwal không đánh giá cao kế hoạch của BMC.
"Chính quyền thực ra không thiếu tiền để xây dựng những cơ sở vật chất tốt hơn. Vấn đề là họ không muốn bỏ tiền ra xây cho người nghèo", Agarwal chỉ trích.
Trong khi đó, những người có con nhỏ như Sushila Yadav, người mẹ 4 con đang sống tại Mahul, lo sợ bất cứ thay đổi nào, nếu có, cũng đã là quá muộn. Yadav mất đi đứa con trai 11 tuổi vài năm trước, không lâu sau khi chuyển tới sống ở Mahul. Con trai cô mắc chứng khó thở, sau đó biến chứng thành suy phổi dẫn tới tử vong. Cô con gái 20 tuổi của Yadav cũng bắt đầu có những triệu chứng tương tự.
"Trước đây gia đình tôi sống trong một căn nhà tạm rộng 5 m2 ngay cạnh một con kênh nước thải. Cuộc sống khi đó rất khó khăn, nhưng ít nhất là tất cả chúng tôi đều còn sống. Bây giờ, tôi chẳng thà mang các con trở lại sống ngoài đường còn hơn sống tại căn nhà này (ở Mahul) mà chờ chết", Yadav nói.
