Đô đốc Kuznetsov vẫn là chiếc tàu sân bay duy nhất của Hải quân Nga từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc đến nay. Hàng không mẫu hạm này liên tục gặp các vấn đề về kỹ thuật, đặc biệt là động cơ khiến thời gian cần phải bảo trì nhiều hơn triển khai hoạt động.
Hải quân Nga đã có nhiều kế hoạch phát triển tàu sân bay mới để bổ sung và thay thế cho Kuznetsov nhưng vẫn chưa có dự án nào được triển khai, hoặc có khả năng được triển khai.
Tham vọng lớn
Theo Jane’s Defence Weekly, năm 2005, Hải quân Nga tuyên bố đang lên kế hoạch đóng mới 4 tàu sân bay. Quá trình đóng mới có thể bắt đầu từ năm 2013-2014, đưa vào khai thác từ năm 2017.
Đến giữa năm 2007, tư lệnh Hải quân Nga tuyên bố kế hoạch cải cách lực lượng hải quân nước này và xây dựng hải quân nước xanh với hạm đội tàu sân bay lớn thứ 2 thế giới, nhằm tạo ra 6 nhóm tác chiến tàu sân bay trong 20 năm tới.
Trong một tuyên bố vào năm 2008, tổng thống Nga lúc đó là Dmitriy Medvedev nói rằng Nga có ý định đóng mới tàu sân bay hạt nhân trong 10 năm tiếp theo.
 |
| Đô đốc Kuznetsov vẫn là tàu sân bay duy nhất của Hải quân Nga trong nhiều thập kỷ qua. Ảnh: Sputnik. |
Đến năm 2011, phát biểu trong một cuộc triển lãm tại Saint Petersburg, người đứng đầu United Shipbuilding Corporation, một công ty nhà nước của Nga, cho biết công ty bắt đầu thiết kế tàu sân bay mới vào năm 2016, mục tiêu bắt đầu xây dựng từ năm 2018 và có khả năng hoạt động ban đầu vào năm 2023.
Cũng trong năm 2011, báo Izvestiya báo cáo kế hoạch xây dựng tàu sân bay đầy tham vọng của Hải quân Nga, Moscow sẽ xây dựng 4 tàu sân bay chạy bằng năng lượng hạt nhân vào năm 2023. Tàu đầu tiên sẽ giao cho Hạm đội Biển Bắc đóng quân ở Murmansk, tàu thứ 2 sẽ giao cho Hạm đội Thái Bình Dương đóng quân ở Vladivostok.
Tháng 2/2015, mọi thứ có vẻ như đang đi đúng hướng khi Trung tâm Nghiên cứu Nhà nước Krylov ở Saint Petersburg công bố mô hình siêu hàng không mẫu hạm Project 23000E Shtorm. Tàu sân bay này có lượng choán nước tới 100.000 tấn, tương đương với siêu hàng không mẫu hạm lớp Nimitz của Mỹ.
Project 23000E sử dụng kết hợp cả đường băng kiểu “nhảy cầu” và máy phóng hơi nước. Tàu có thể mang theo 90 máy bay. Sau khi hoàn thành, tàu sân bay này sẽ phá thế độc tôn về siêu hàng không mẫu hạm của Mỹ.
Một số nguồn tin nói rằng Project 23000E là phiên bản hồi sinh lại từ Đề án siêu tàu sân bay Ulyanovsk của Liên Xô trước đây.
Thực tế bỏ ngỏ
Tạp chí National Interest cho biết Trung tâm Nghiên cứu Nhà nước Krylov đang phát triển khái niệm tàu sân bay hạng nhẹ (LMA) mới để thay thế cho tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov. Đề xuất mới của trung tâm rất khiêm tốn và ít tốn kém so với dự án tàu sân bay hạng nặng Project 23000E mà đơn vị công bố trước đó.
LMA mới có lượng choán nước khoảng 30.000-40.000 tấn, nhỏ hơn một chút so với tàu sân bay Charles de Gaulle của Pháp. Nó có thể mang theo từ 40-50 máy bay, gồm tiêm kích trên hạm Su-33, hoặc phiên bản mới của Su-35 và MiG-29K.
 |
| Siêu hàng không mẫu hạm tương đương tàu sân bay lớp Nimitz của Mỹ vẫn chỉ là mô hình trưng bày tại các cuộc triển lãm. Ảnh: Sputnik. |
LMA cũng có thể mang theo một số trực thăng cho nhiệm vụ chống ngầm và cảnh báo sớm trên không. Quá trình xây dựng có thể diễn ra tại nhà máy đóng tàu ở Kerch nằm ở bán đảo Crimea. Tuy nhiên, các nhà phân tích hoài nghi Moscow sẽ mua một tàu sân bay như vậy.
Michael Kofman, nhà nghiên cứu về Hải quân Nga, thuộc Trung tâm Phân tích Hải quân Mỹ, nói: “Từ những gì mà tôi hiểu, Trung tâm Krylov chủ yếu xây dựng các tàu sân bay mô hình và không có dự án nào của họ đang được tiến hành nghiêm túc cho sản xuất”.
Một số nhà phân tích khác lại cho rằng công nghiệp đóng tàu Nga không đủ năng lực để xây dựng những tàu chiến cỡ lớn. Các tàu sân bay của Liên Xô trước đây đều đóng mới tại nhà máy Nam Nikolayev, nay thuộc Ukraine.
Nga cũng không đủ năng lực tài chính cho những dự án tốn kém như vậy. Kế hoạch ngân sách quốc phòng giai đoạn 2020-2025, vừa được Tổng thống Vladimir Putin thông qua trong tháng 5, không đề cập đến dự án siêu hàng không mẫu hạm Project 23000E.
Tháng 7/2016, Defence News dẫn nguồn tin quan chức Nga cho biết Moscow đề xuất bán thiết kế tàu sân bay Project 23000E cho Ấn Độ. Đề xuất này được đưa ra khi Mỹ và Ấn Độ đang thảo luận về việc chuyển giao công nghệ cho tàu sân bay hạt nhân tương lai của New Delhi.
Vasily Kashin, thuộc Đại học Kinh tế Quốc dân Nga, cho biết nếu kinh tế Nga được cải thiện trong những năm tới, Kremlin sẽ mua một đến hai tàu sân bay hạng nhẹ để phục vụ cho các nhiệm vụ cần thiết trên biển.
Tàu sân bay nhỏ hơn sẽ ít tốn kém và phù hợp với năng lực tài chính cũng như công nghệ của Nga hiện nay. Sau đó, Nga có thể tính đến việc đóng mới các siêu hàng không mẫu hạm, ông cho biết thêm.
Tuy nhiên, nhà phân tích Kofman cho rằng Hải quân Nga quan tâm đến tàu đổ bộ tấn công nhiều hơn so với tàu sân bay. “Tôi tin rằng Hải quân Nga quan tâm nghiêm túc đến tàu đổ bộ tấn công tải trọng 14.000 tấn vào năm 2020”, ông nói.
Giới phân tích nhận xét không có gì đảm bảo đề xuất thiết kế tàu sân bay hạng nhẹ mới của Trung tâm Krylov sẽ trở thành hiện thực. Một hàng không mẫu hạm mới thay thế cho Đô đốc Kuznetsov vẫn là “mơ ước xa vời” của Hải quân Nga.
