 |
Khói bốc lên và lính cứu hỏa được gọi đến. Nhưng tất cả chỉ có thể đứng nhìn bên ngoài Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại thành phố Houston, bang Texas.
Vài giờ sau, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết Mỹ đã yêu cầu Trung Quốc đóng cửa Tổng lãnh sự quán ở Houston chậm nhất trong ngày 24/7. Bộ Ngoại giao Mỹ sau đó nêu lý do là Bắc Kinh sử dụng cơ quan đại diện này hỗ trợ giới quân sự Trung Quốc trong các âm mưu gián điệp, đánh cắp tài sản trí tuệ và nghiên cứu khoa học.
Quyết định của Washington đã giáng một đòn mạnh mẽ vào quan hệ đang xấu đi nhanh chóng giữa hai nước. Trung Quốc gọi việc đóng cửa Tổng lãnh sự quán nước này là "phi pháp" và dọa sẽ có biện pháp trả đũa thích đáng, theo New York Times.
Liên quan tới âm mưu gián điệp?
Trong tuyên bố ngày 22/7, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết việc đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston nhằm đáp trả việc Bắc Kinh xâm phạm chủ quyền của Mỹ, bao gồm "các chiến dịch gián điệp và can thiệp phi pháp trên quy mô lớn".
Từ Copenhagen (Đan Mạch), Ngoại trưởng Mike Pompeo tuyên bố công dân Trung Quốc đánh cắp tài sản trí tuệ tại Mỹ là một vấn đề dai dẳng.
 |
Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston. Ảnh: Reuters. |
"Quân đội Trung Quốc đã gửi sinh viên tới học tập ở các trường đại học của Mỹ, cả bí mật và công khai, để giúp họ nâng cao lợi thế chiến tranh, cả về kinh tế cũng như các lĩnh vực khác. Chúng tôi sẽ ngăn họ tiếp tục làm điều đó", Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách các vấn đề Đông Á và Thái Bình Dương David Stilwell cho biết sáng 22/7.
"Trung tâm của những hoạt động được chính quyền Trung Quốc hỗ trợ là Tổng lãnh sự quán ở Houston. Cơ quan này đã có lịch sử dính líu vào các hoạt hành vi phá hoại", ông Stilwell cáo buộc.
Ông Stilwell từ chối nêu chi tiết các hành vi được miêu tả là "phá hoại" có liên quan tới Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston. Tuy nhiên, ông cho biết người đứng đầu cơ quan này, cùng hai nhân viên ngoại giao của Bắc Kinh, gần đây đã bị bắt quả tang liên quan tới một hoạt động đáng ngờ tại sân bay quốc tế George Bush ở Houston.
Ông Stilwell cho biết khi vụ việc xảy ra, nhiều công dân Trung Quốc đang chờ một chuyến bay chở hàng do chính phủ Trung Quốc dàn xếp cất cánh. Ba nhân viên ngoại giao của tổng lãnh sự quán đã hộ tống một số hành khách nhất định tới tận cửa lên máy bay, trong đó một số người sử dụng giấy tờ với ngày sinh giả.
Một số âm mưu đánh cắp tài sản trí tuệ tại Mỹ được phát hiện, có liên quan tới các cá nhân, tổ chức Trung Quốc, và cũng liên quan tới nỗ lực phát triển vaccine chống virus corona, ông Stilwell bổ sung.
"Tôi nghĩ Tổng thống Donald Trump đã cho thấy rõ ông ấy không hài lòng với Trung Quốc", Cố vấn Nhà Trắng Kellyanne Conway cho biết hôm 22/7, theo Reuters.
Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston có khoảng 60 nhân viên. Ngoài cơ quan này, Trung Quốc có 5 cơ quan đại diện ngoại giao khác ở Mỹ, gồm Đại sứ quán ở Washington, phái đoàn thường trực bên cạnh Liên Hợp Quốc ở New York, và các tổng lãnh sự quán ở Los Angeles, San Francisco và Chicago.
Lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston phụ trách 8 bang ở phía nam Mỹ. bao gồm Texas và Florida, cũng như Puerto Rico.
Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân hôm 22/7 tuyên bố việc Washington yêu cầu đóng cửa Tổng lãnh sự quán "trong một thời gian giới hạn là hành động leo thang chưa từng có tiền lệ". Ông Uông cảnh báo Bắc Kinh sẽ "đáp trả kịp thời và thích đáng" nếu Washington không tái cân nhắc quyết định.
 |
| Mỹ đã sơ tán toàn bộ nhân viên của Tổng lãnh sự quán ở Vũ Hán. Ảnh: Getty. |
Trong khi đó, bà Bonnie Glaser, chuyên gia về Trung Quốc từ tổ chức nghiên cứu chính sách CSIS cho rằng Trung Quốc sẽ "gần như chắc chắn đóng cửa Tổng lãnh sự quán Mỹ ở Vũ Hán" để trả đũa, theo Financial Times.
Tối ngày 22/7, Reuters dẫn một nguồn tin cho biết Trung Quốc đang cân nhắc đóng cửa Tổng lãnh sự quán Mỹ ở thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc.
New York Times nhận định giới chức Mỹ đã có tính toán khi đóng cửa Tổng lãnh sự quán ở Houston, thay vì các cơ quan đại diện khác của Trung Quốc.
Nhân viên trong Tổng lãnh sự quán Mỹ ở Vũ Hán, cơ quan đại diện "kết nghĩa" với cơ quan đại diện của Trung Quốc ở Houston, đã được Washington sơ tán khi đại dịch Covid-19 bùng phát. Vì vậy, việc Bắc Kinh đóng cửa cơ quan này trước mắt không có nhiều tác động thực tế tới Washington.
Chiến tranh lạnh đến gần
Giáo sư Cheng Xiaohe, chuyên gia về quan hệ quốc tế từ Đại học Nhân dân Bắc Kinh, nhận định việc đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston là bước đi cứng rắn và gây chia rẽ nhất Mỹ từng thực hiện kể từ khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao tháng 1/1979. Lãnh sự quán tại Houston cũng là "lãnh sự quán đầu tiên được thành lập" vào năm 1979 sau khi Mỹ và Trung Quốc thiết lập quan hệ ngoại giao.
"Nếu quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc tiếp tục xấu đi mà không được kiểm soát, kết quả tiếp theo có thể là cắt đứt quan hệ ngoại giao", ông Cheng cảnh báo.
Trong khi đó, nhà phân tích Jonathan Marcus của BBC đánh giá diễn biến mới cho thấy "rõ ràng chính quyền Tổng thống Trump quyết tâm đẩy mạnh cuộc chiến công khai nhắm vào Bắc Kinh".
"Việc đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc diễn ra ngay sau khi Mỹ công bố cáo trạng với 2 người có liên quan tới cơ quan mật vụ Trung Quốc trong vụ đánh cắp thông tin về vaccine Covid-19, dù không rõ hai sự kiện có liên quan nhau không", ông Marcus lưu ý.
Trong bối cảnh bầu cử tổng thống Mỹ đang tới gần, nền kinh tế cũng như xã hội Mỹ chịu ảnh hưởng nặng nền bởi Covid-19 cũng như vấn đề sắc tộc, lá bài Trung Quốc có thể mang tới nhiều lợi thế chính trị cho Tổng thống Trump.
 |
| Tổng thống Mỹ Donald Trump hội đàm cùng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại G20 tổ chức ở Nhật Bản năm 2019. Ảnh: New York Times. |
"Khó có chuyện Bắc Kinh không đưa ra những phản ứng tương đương. Nguy hiểm hiện giờ là cuộc xung đột ăn miếng trả miếng, chỉ dẫn tới phức tạp thêm tình hình và khiến căng thẳng Mỹ - Trung thêm trầm trọng", chuyên gia Marcus nhận định.
Daniel Hoffman, người từng là trưởng một văn phòng của CIA, cho biết giới chức tình báo Mỹ đã tính toán mức độ mà Bắc Kinh sẽ phản ứng, và chính quyền Tổng thống Trump quyết định sẵn sàng chấp nhận hậu quả của việc đóng cửa Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston.
"Đây là tiếng chuông báo hiệu một cuộc chiến tranh lạnh của thế ký 21", ông Hoffman bình luận với Financial Times.
Việc đóng cửa các cơ quan đại diện ngoại giao nước ngoài ở Mỹ là hành động đã có tiền lệ dưới thời Tổng thống Trump.
Tháng 9/2017, Nhà Trắng từng yêu cầu Nga đóng cửa Tổng lãnh sự quán ở San Francisco, đáp trả việc Nga giới hạn số nhân viên ngoại giao Mỹ tại Đại sứ quán ở thủ đô Moscow.
Đến tháng 3/2018, Washington tiếp tục trục xuất 60 nhân viên ngoại giao Nga, đồng thời đóng cửa Tổng lãnh sự quán Nga ở Seattle, sau cáo buộc Moscow liên quan tới cái chết của cựu sĩ quan tình báo Sergei Skripal và con gái tại Anh.
Đây là giai đoạn quan hệ giữa Mỹ và Nga rơi vào trạng thái xấu nhất sau hàng chục năm.
