Ảnh minh họa: Cảnh chụp từ MV Cung đàn vỡ đôi.

Theo tập ký sự Tang thương ngẫu lục của hai tác giả Phạm Đình Hổ và Nguyễn Án chép cuối triều Lê, thì ông Nguyễn Văn Giai thuở nhỏ học ông Thái học sinh nọ, người cùng làng.

Nhà vốn nghèo, ông hay đi gánh thuê, một hôm gánh thuê về, trời nóng bức, ông lội xuống tắm ở cái ao trước cửa nhà thầy học thì bị đứa vô lại lấy trộm mất quần áo, khiến ông cứ phải ngâm mình dưới nước không dám lên bờ. May có con gái ông giám sinh tinh ý biết được sự tình, ra bờ ao bỏ lại chục thước vải.

Ông Giai cảm lòng cô gái, lấy trộm vải đóng khố rồi đi về nhà. Sau khi thi đỗ, ông đến nói xin ông giám sinh hỏi cô gái ấy làm vợ thứ. Dù ông giám sinh đã nhận lời gả cô gái cho một học trò khác, nhưng khi nghe câu chuyện ông Giai kể, cảm động khi thấy ông nói với người bạn đồng khoa:

“Tôi vốn đã có vợ từ lâu, không phải dám tham sắc đẹp để mua cười với bạn. Chỉ vì hồi trẻ, hàn vi, từng được đội ơn người khuê các để mắt xanh đến, nên đã dốc lòng mến yêu từ đấy. Giời đất quỷ thần hẳn đều soi xét, lòng này có dám man muội đâu”.

Do đó, ông quyết định gả con gái cho ông Giai. Đó là bà phu nhân thứ 3, ông yêu quý bà như bà cả vậy.