Theo số liệu cập nhật của Đồng hồ đếm nợ công toàn cầu (Global public debt clock) trên trang The Economist ngày 3/5, nợ công của Việt Nam đang ở mức 89,07 tỷ USD, chiếm 46,6% GDP, bình quân nợ công đầu người là 979,77 USD.
Trước đó, vào tháng 1/2015, nợ công của Việt Nam ở mức 87,063 tỷ USD, chiếm 46,9% GDP, tăng 10,2% so với năm 2013. Bình quân nợ công đầu người là 960 USD.
Xét theo tiêu chuẩn về ngưỡng trần nợ công/GDP 65% do Bộ Tài chính đặt ra, những con số trên vẫn nằm trong phạm vi an toàn.
Tuy nhiên, theo phân tích của PGS.TS Trần Đình Thiên và các chuyên gia thuộc Viện Kinh tế Việt Nam tại tham luận trình bày tại Diễn đàn Kinh tế mùa Xuân 2015 mới đây, nếu phân tích sâu hơn về đặc điểm và cách tính nợ công của Việt Nam, cũng như đặt vấn đề hiệu quả quản lý và sử dụng nợ công trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều yếu kém như hiện nay, sẽ thấy đây là một thực trạng đáng quan ngại hơn nhiều so với các con số trên.
Tăng trưởng của nợ, khả năng trả nợ có vấn đề
Từ số liệu về tổng số nợ công, phân tích những thay đổi pháp lý liên quan đến việc vay nợ của Chính phủ, kế hoạch phát hành trái phiếu Chính phủ được điều chỉnh... các chuyên gia nhận xét rằng, khả năng Việt Nam rơi vào một cuộc khủng hoảng nợ công là không cao.
Lý giải về điều này, các chuyên gia kinh tế cho rằng, mức độ nợ công luôn được báo cáo ở dưới ngưỡng an toàn, các điều chỉnh về mặt pháp luật là tương đối hợp lý và phù hợp với hoàn cảnh cũng như điều kiện hiện tại.
"Tuy nhiên, vấn đề không nằm ở con số nợ công là bao nhiêu, mà là ở xu hướng tăng trưởng của nợ công và khả năng trả nợ", các chuyên gia nêu ra nhận định.
Cụ thể, về rủi ro cấu trúc nợ công. Theo các chuyên gia của Viện Kinh tế Việt Nam, cách tính nợ công của Việt Nam và quốc tế có sự vênh nhau.
Tại Việt Nam, nợ của doanh nghiệp Nhà nước, nợ của một số chính quyền địa phương hoặc tổ chức thuộc nhà nước được nhà nước không tính vào đó. "Trong khi, thực chất hiện nay với khối nợ của doanh nghiệp Nhà nước cực kỳ lớn thì trong tình hình như vậy mức nợ công không phải là dưới 65%", báo cáo nêu rõ.
Dẫn ý kiến của TS. Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện quản lý giá (Bộ Tài chính), báo cáo cho biết, thực tế các chuyên gia, các nhà khoa học không phải tổ chức nước ngoài người ta tính toán nợ công trên 100% tức là trên mức báo động rất nhiều.
Về rủi ro trong chi tiêu công, các chuyên gia của Viện Kinh tế Việt Nam cho biết, mức chi tiêu đang ở mức rất cao so với các nước, chiếm hơn 30% GDP. So sánh với Hồng Kông, Đài Loan, Singapore, Indonesia chỉ có mức chi tiêu Chính phủ chỉ từ 15-18% GDP.
Bên cạnh đó, báo cáo cũng nêu rõ, thu ngân sách lại thiếu bền vững. Điều này xuất phát từ nguyên nhân, tổng thu thuế và phí của nước ta chủ yếu đến từ ba nguồn chính: thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, và thuế xuất nhập khẩu và tiêu thụ đặc biệt đối với hàng nhập khẩu.
|
|
|
Nợ công của Việt Nam giai đoạn 2010-2013 |
Tiếp đến về rủi ro trả nợ công. Đối với nợ trong nước hệ thống ngân hàng gặp vấn đề về tính thanh khoản và nợ xấu, nợ trong nước có tỷ trọng tăng nhanh, hiện chiếm tới hơn 50% nhưng chủ yếu là dưới hình thức trái phiếu Chính phủ mà Ngân hàng thương mại mua.
"Với rủi ro lãi suất cao và kỳ hạn ngắn, nghĩa vụ trả nợ trong nước sẽ vô cùng nặng nề, áp lực tăng cung tiền trả nợ dẫn đến lạm phát", báo cáo viết.
Các chuyên gia cũng cho biết, áp lực trả nợ nước ngoài hiện giảm nhẹ một phần nhờ việc Chính phủ phát hành thành công 1 tỷ USD trái phiếu kỳ hạn 10 năm ra thị trường vốn quốc tế với lãi suất ở mức 4,8%.
Tuy nhiên, mặt trái là áp lực trả nợ nước ngoài dưới hình thức trả nợ trái phiếu quốc tế sẽ rất lớn và trường kỳ, có khả năng đưa Việt Nam rơi vào nguy cơ của một cuộc khủng hoảng nợ tại các thời điểm nóng về đáo hạn nợ.
Ngoài ra, sự điều chỉnh tỷ giá VND/USD cũng được phân tích là sẽ tác động trực tiếp đến nợ công và quản lý nợ công, mà cụ thể ở phần nợ nước ngoài.
Nhưng đến thời điểm hiện tại, quyết định tăng tỷ giá và rủi ro tỷ giá đến nợ nước ngoài sẽ không đáng ngại.
Trong khi, với việc các khoản vay ODA đối với Việt Nam ngày càng bị thu hẹp, Việt Nam sẽ dần phải tiếp cận với các khoản vay ít ưu đãi và các khoản vay với điều kiện vay thương mại hoặc các khoản vay có lãi suất thả nổi.
"Do đó, rủi ro lãi suất, chứ không phải rủi ro tỷ giá, có thể là một yếu tố quan trọng cần được tính đến trong những năm tới", báo cáo phân tích.
Cuối cùng, các chuyên gia của Viện Kinh tế Việt Nam kết luận, nợ công của Việt Nam mặc dù vẫn trong ngưỡng an toàn, nhưng lại tiềm ẩn những rủi ro về bội chi ngân sách và khả năng thanh toán nợ trong tương lai trung và dài hạn xuất phát từ cách nhìn nhận chưa thực sự đúng đắn về quản lý và hoạch định chính sách về nợ công hiện nay.
