 |
| Giàn khoan Hải Dương 981 và tàu hải cảnh Trung Quốc hoạt động trái phép trong vùng biển Việt Nam hồi tháng 6. Ảnh: Reuters |
Trong báo cáo “Các xu hướng gần đây ở Biển Đông và chính sách của Mỹ” gồm 22 trang, CSIS khẳng định tình trạng bất ổn trên Biển Đông ngày càng tăng. Các hành vi của Trung Quốc đối với những nước đòi chủ quyền trên biển Đông trở nên “quyết đoán” từ năm 2009 và ngày càng hung hãn trong thời gian qua.
Báo cáo của CSIS nhắc đến một số trường hợp cụ thể - như việc tàu chiến Trung Quốc cản trở tàu Philippines ở bãi Cỏ Mây, tỉnh Hải Nam đòi cấm tàu bè các nước vào biển Đông. Sự kiện nghiêm trọng nhất là vụ Tổng công ty Dầu khí hải dương Trung Quốc (CNOOC) đưa giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng thềm lục địa và đặc quyền kinh tế (EEZ) của Việt Nam.
Mỹ cần phê chuẩn UNCLOS
CSIS đánh giá trong thời quan qua, chính phủ Mỹ đã thực hiện một số bước quan trọng nhằm giảm căng thẳng trên Biển Đông - như kêu gọi các bên giải quyết tranh chấp một cách hòa bình, tôn trọng luật pháp quốc tế và hỗ trợ các nước Đông Nam Á tăng cường năng lực tuần tra hàng hải. Tuy nhiên, CSIS cho rằng, Washington cần lập tức thực hiện các chính sách bổ sung cần thiết để ngăn chặn nguy cơ tham vọng chủ quyền của Trung Quốc dẫn tới chiến tranh trên Biển Đông.
Thứ nhất, CSIS cho hay Mỹ cần hỗ trợ các nước ASEAN xác định rõ các vùng thuộc diện tranh chấp chủ quyền trên biển Đông, công khai một bản đồ thể hiện rõ các khu vực này.
“Một trong những yếu tố cản trở việc quản lý tranh chấp là các bên đòi chủ quyền không xác định được vùng tranh chấp và vùng không tranh chấp”, CSIS nhấn mạnh, đồng thời cho rằng đây là một lý do cản trở tiến trình thành lập Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC).
Thứ hai, Mỹ cần công bố bản phân tích pháp lý chi tiết các đòi hỏi chủ quyền trên Biển Đông, đặc biệt là bản đồ “đường chín đoạn” bất hợp pháp của Trung Quốc. CSIS lập luận rằng Washington nên kêu gọi ASEAN tình nguyện tạm dừng các hoạt động trong vùng tranh chấp trên Biển Đông trong khi theo đuổi nỗ lực xây dựng COC. Hành động đó sẽ buộc Trung Quốc phải hành động tương tự. Ngoại trưởng Mỹ John Kerry sẽ đưa ra lời kêu gọi như vậy tại Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF) sắp tới.
CSIS nhấn mạnh chính phủ Mỹ cần lập tức phê chuẩn Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển (UNCLOS). Trước đó, phía Trung Quốc thường chỉ trích Mỹ “đạo đức giả” khi yêu cầu Bắc Kinh tuân thủ UNCLOS trong khi không phê chuẩn công ước này. CSIS cho rằng chính quyền Tổng thống Barack Obama cần vận động Quốc hội sớm phê chuẩn UNCLOS.
Vạch “ranh giới đỏ”
Theo CSIS, Mỹ nên mở rộng sự hiện diện quân sự ở Biển Đông. Washington cần tuyên bố rõ ràng về việc xem xét hỗ trợ Philippines theo đúng tinh thần hiệp ước phòng thủ chung nếu các hành vi khiêu khích của Trung Quốc tại vùng biển tranh chấp dẫn tới việc các binh sĩ Philippines thiệt mạng hoặc bị thương. CSIS nhấn mạnh Washington cần vạch rõ “lằn ranh đỏ” mà Bắc Kinh không thể xâm phạm để tránh gây xung đột trên Biển Đông.
CSIS cũng kêu gọi Mỹ nâng cấp và sử dụng căn cứ hải quân vịnh Oyster ở Philippines, hỗ trợ quân đội Philippines hiện đại hóa, tăng cường năng lực phòng vệ trên biển. “Trong trường hợp khủng hoảng xảy ra, Mỹ có thể phải triển khai lực lượng riêng tới vịnh Oyster và do đó có đủ khả năng phản ứng kịp thời”, trung tâm CSIS đánh giá.
Cuối cùng, CSIS kêu gọi Mỹ triển khai nhiều cơ sở tín hiệu tình báo trong khu vực để theo dõi chặt chẽ mọi diễn biến trên Biển Đông, sử dụng các dữ liệu một cách minh bạch, hợp pháp. “Mỹ nên tăng cường nỗ lực xây dựng năng lực giám sát biển cho các nước khu vực, bao gồm Australia, Indonesia, Malaysia, Philippines, Singapore và Việt Nam để xây dựng một hệ thống giám sát hiệu quả trên Biển Đông”, CSIS khẳng định.
