 |
Hôm nay, khi bước vào bất kỳ hiệu sách nào để tìm kiếm những vở kịch của Shakespeare, bạn có thể sẽ tìm thấy ít nhất một vài cuốn. Và ngay cả khi bạn không thể tìm thấy thứ mình đang tìm kiếm trên giá sách, thì vẫn có Internet, nơi có rất nhiều tác phẩm và ấn bản hoàn chỉnh của Shakespeare khác nhau - hầu hết đều miễn phí.
Người đầu tiên xuất bản kịch Shakespeare
Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng đúng. Trên thực tế, vào thời Shakespeare, rất khó để tìm được tác phẩm của ông. Khả năng tiếp cận đáng kinh ngạc mà chúng ta có được hiện nay đối với tác phẩm của Shakespeare là nhờ vào một số nhà xuất bản dám nghĩ dám làm, những nhà xuất bản đã nhìn thấy tiềm năng kiếm tiền trong việc phát hành sách rộng rãi cho công chúng.
Người đầu tiên có cơ hội phát hành vở kịch của Shakespeare là Thomas Millington vào cuối thế kỷ 16. Millington điều hành một nhà xuất bản quy mô nhỏ, chuyên cung cấp các văn bản phổ biến về những vụ giết người và quái vật. Họ đặt trụ sở trong một góc khuất của London.
Millington đã xuất bản các ấn bản đầu tiên của ba vở kịch Shakespeare. Bất chấp vị trí cửa hàng không thuận lợi, các ấn bản của Millington vẫn bán rất chạy và thành công của ông đã khuyến khích những người khác tham gia vào việc xuất bản một số vở kịch khác.
 |
| Ấn bản đầu tiên tuyển tập 36 vở kịch của William Shakespeare (xuất bản từ năm 1623) mới được đấu giá hồi tháng 7 với giao dịch 2,47 triệu USD. Ảnh: Sotheby's. |
Sách của Shakespeare chỉ dành cho giới nhà giàu
Đến năm 1623 - bảy năm sau cái chết của Shakespeare - hai người bạn của ông là John Heminges và Henry Condell và một số đồng nghiệp kịch nghệ tập hợp lại các vở kịch của Shakespeare, và cho xuất bản tuyển tập 36 vở kịch của Shakespeare, có tiêu đề: Mr. William Shakespeare's Comedies, Histories, & Tragedies, thường được các học giả hiện đại gọi là First Folio (sách khổ lớn).
Giờ đây tuyển tập này được coi là một trong những cuốn sách có ảnh hưởng nhất từng được xuất bản. Trong số khoảng 750 bản First Folio đã được in, có 235 bản được biết là vẫn còn tồn tại đến ngày nay, không phải bản nào cũng còn nguyên vẹn, hầu hết trong số đó được lưu giữ trong các thư viện công cộng hoặc các bộ sưu tập tư nhân. Năm 2020, một bản First Folio đã được bán đấu giá với mức giá là 10 triệu USD.
Vào thời điểm đầu thế kỷ 17, ấn bản này cũng rất đắt, giá khoảng 1 bảng Anh - giá này tương đương với gần chín ngày lương của một thợ thủ công lành nghề. Do đó, cuốn sách trở thành một món đồ xa xỉ mà chỉ những người giàu có mới có thể mua được. Và việc xuất bản cuốn sách này đã đặt ra khuôn mẫu được định hình trong nhiều thập kỷ sau này, các vở kịch của Shakespeare phần lớn chỉ giới hạn trong một bộ phận nhỏ độc giả ưu tú, những người có đủ tiền để mua những ấn bản đắt tiền.
Người đầu tiên cố gắng phá vỡ khuôn mẫu này và mở ra cho đông đảo đại chúng “quyền” được tiếp cận Shakespeare một cách dễ dàng là Robert Walker (1709-1761).
Walker có nhiều điểm chung với Millington ở chỗ ông hầu như chỉ xuất bản những câu chuyện giật gân, rẻ tiền, đọc một lần rồi thôi. Ngoài sách, ông còn kinh doanh bán dạo thuốc chữa bệnh. Ông sản xuất và bán một loại thuốc tự pha chế được quảng cáo là thuốc chữa trị hiệu quả hầu hết bệnh đã biết.
Vào giữa những năm 1730, Walker tiến hành cuộc chiến về giá với cơ sở xuất bản ở London, khiến chi phí của các ấn bản vở kịch giảm xuống chỉ còn một xu cho mỗi ấn bản. Điều này dẫn đến sự mở rộng đáng kể lượng độc giả của Shakespeare và do đó, nhu cầu biểu diễn các vở kịch của Shakespeare trong nhà hát lớn hơn nhiều ở thế kỷ 18.
 |
| Tranh do họa sĩ Frank Dicksee vẽ phân cảnh trong vở kịch Romeo và Juliet của Shakespeare. Ảnh: Wikicommons. |
Shakespeare dành cho mọi người
Vào thế kỷ sau, một nhà xuất bản khác, John Dicks, đã noi gương Walker và hạ giá tiếp cận Shakespeare hơn nữa.
Bản thân John Dicks xuất thân rất khiêm tốn nên ông quyết tâm đưa văn chương có giá trị đến cho những thành phần nghèo nhất của xã hội Anh. Trong những năm 1860, ông đã phát hành các vở kịch của Shakespeare riêng lẻ với tỷ lệ hai vở kịch với một xu - một nửa giá của Walker hơn một thế kỷ trước.
Sau đó, Dicks thu thập tất cả các vở kịch in thành một tập bìa mềm và bán với giá chỉ 12 xu, tương đương chưa đến một phần ba xu cho mỗi vở - mức giá rẻ nhất chưa từng có cho một tác phẩm Shakespeare hoàn chỉnh. Dicks ước tính rằng ông đã bán được gần một triệu bản sách này, khiến nó trở thành ấn bản Shakespeare thành công nhất từng được xuất bản.
Có thể nói Dicks đã làm nhiều việc để phổ biến Shakespeare hơn bất kỳ nhà xuất bản nào khác. Nhưng thành tích của ông cũng đã bị vượt qua trong thời đại của chúng ta. Nhân vật chủ chốt ngày nay, một lần nữa, lại là một nhân vật khá khó hiểu: một lập trình viên máy tính tên là Grady Ward, người đã số hóa toàn bộ vở kịch của Shakespeare vào năm 1993.
Ward đã cung cấp miễn phí các file của mình cho người đọc và chúng trở thành cơ sở cho một loạt vở kịch miễn phí trên các trang web và ứng dụng về Shakespeare. Nếu bạn từng đọc trực tuyến một vở kịch của Shakespeare, rất có thể bạn đã xem một số phiên bản từ các tệp gốc của Ward.
Chúng ta thấy rằng John Dicks đã bán được gần một triệu bản ấn bản Shakespeare, bởi sách giấy số lượng in luôn rõ ràng, nhưng việc tìm ra bao nhiêu người đã sử dụng văn bản mà Ward đưa lên sẽ khó hơn một chút. Bởi các tệp đã đi từ website này sang website khác, từ ứng dụng này sang ứng dụng khác, tuy nhiên, từ nhiều nền tảng và nhiều trang web khác có thể suy đoán được tổng số người dùng đọc Shakespeare trên Internet bắt nguồn từ văn bản mà Ward đưa lên có thể đạt tới con số 100 triệu.
Trong thời đại của chúng ta, Shakespeare là một hiện tượng toàn cầu, các tác phẩm của ông được cung cấp miễn phí cho hàng trăm triệu người trên thế giới, dưới dạng bản in hoặc trực tuyến. Nhưng chúng ta đừng bao giờ quên những nhân vật của một thời quá vãng, những người đã giúp phổ biến tác phẩm của Shakespeare trong nhiều thế kỷ - Millington, Walker, Dicks và Wards - những anh hùng xuất bản vô danh đã góp phần tạo nên một Shakespeare nổi tiếng như ngày nay.
