Trọng tâm chiến lược chống dịch của Nhật Bản là xác định các cụm lây nhiễm, tìm nguồn lây và cách ly những người có thể bị phơi nhiễm với virus. Chiến lược này trông giống một trò chơi trinh thám khổng lồ.
Tuy nhiên, các thám tử tìm virus điều hành nhóm chống dịch Nhật Bản đã gặp các trường hợp mà họ không thể diễn giải. Vào giữa tháng 3, các cụm lây nhiễm xuất hiện tại “quán bar có tiếp viên” ở Tokyo và các hộp đêm. Đây là nơi các giám đốc điều hành và nhân viên văn phòng thường lui tới, Washington Post cho biết.
Vấn đề là những người ở quán bar và hộp đêm không chịu cung cấp thông tin cho các nhà điều tra y tế.
 |
| Một quán bar nhỏ vắng khách ở quận Ginza của Tokyo vào ngày 7/4. Ảnh: Getty. |
“Những địa điểm giải trí này có khách hàng giàu có và địa vị cao”, ông Takeaki Imamura, giáo sư Đại học Tohoku và thành viên nhóm kiểm soát dịch Nhật Bản, nói trong phim tài liệu của đài truyền hình NHK.
“Các nhân viên cảm thấy có trách nhiệm bảo vệ khách hàng của mình, vì vậy họ không nói bất cứ điều gì”, ông Imamura nói thêm. “Họ không nói ai đã đến đó và họ đã gặp ai. Thật khó để điều tra”.
Bài học lớn hơn
Các quán bar mà đàn ông trả số tiền “cắt cổ” để uống bia với những tiếp viên nữ và những địa điểm cung cấp dịch vụ mại dâm là mặt tối của Tokyo.
Các quán bar, câu lạc bộ và phòng đánh bạc đã trở thành điểm yếu trong nỗ lực kiểm soát Covid-19 của Nhật Bản. Tuy nhiên, những địa điểm này chỉ là một phần của bức tranh lớn hơn. Chính phủ Nhật Bản miễn cưỡng trong việc áp dụng biện pháp phong tỏa diện rộng và vật lộn tìm cách giảm thiểu tác động kinh tế của các biện pháp chống dịch.
Ảnh hưởng kinh tế và sức khỏe cộng đồng, những yếu tố trái ngược mà Nhật Bản đã vật lộn cân nhắc trong nhiều tháng qua, đang là vấn đề được tranh luận ở Mỹ và các quốc gia khác trong bối cảnh các nhà lãnh đạo cố gắng tìm cách mở cửa lại nền kinh tế.
 |
| Một người đi bộ đi qua một con hẻm vắng vào ban đêm ở quận Shibuya, Tokyo. Ảnh: Bloomberg. |
Công tác chống dịch của Nhật Bản cũng bị hạn chế do thiếu năng lực xét nghiệm. Chính phủ Nhật Bản đã do dự trong việc cho tư nhân thực hiện xét nghiệm ở giai đoạn đầu. Điều này khiến Nhật Bản gặp khó khăn trong việc xét nghiệm hàng loạt như ở Hàn Quốc.
Vì vậy, một nhóm chống dịch do ông Hitoshi Oshitani của Đại học Tohoku dẫn đầu quyết định thử biện pháp tiếp cận từng cụm lây nhiễm.
Chiến lược này dựa trên một nghiên cứu cho thấy hầu hết người nhiễm virus corona không lây virus cho người khác. Thay vào đó, một nhóm thiểu số trở thành người “siêu lây nhiễm” tại những nơi đông người.
Chiến lược này ban đầu có vẻ thành công. Lần theo dấu vết những người nhiễm virus ngày đêm, nhóm nghiên cứu đã ngăn chặn làn sóng lây nhiễm đầu tiên từ Trung Quốc và tàu du lịch Diamond Princess vào tháng 2 với rất ít gián đoạn trong xã hội.
Nhưng khi làn sóng ca nhiễm mới vào Nhật Bản từ châu Âu và Mỹ trước khi các biện pháp hạn chế đi lại nghiêm ngặt hơn được áp dụng, chiến lược này đã cho thấy lỗ hổng.
Giữa tháng 3, bị đánh lừa bởi cảm giác an toàn từ số ca nhiễm thấp và mong muốn trở lại cuộc sống bình thường, chính phủ Nhật Bản đã đề xuất mở cửa trường học ở các khu vực ít bị ảnh hưởng bởi virus.
Đám đông ngắm hoa anh đào
Ngày 21/3, Nhật Bản bắt đầu kỳ nghỉ 3 ngày để mừng tiết Xuân phân. Mặt Trời lên cao, hoa anh đào nở rộ. Cư dân Tokyo đổ vào các công viên để dã ngoại. Các quán bar và nhà hàng của thành phố cũng đông nghịt người.
Cảnh tượng này khá kỳ lạ trong bối cảnh phần lớn thế giới sống dưới lệnh phong tỏa.
Không lâu sau đó, Nhật Bản bắt đầu phải trả giá. Nhiều ổ dịch bắt đầu xuất hiện.
 |
| Một nhân viên bảo vệ đứng tại một điểm ngắm hoa anh đào đông đúc trong Công viên Ueno ở Tokyo vào ngày 28/3. Ảnh: AFP. |
Cuối cùng, ngày 28/3, đồng nghiệp của ông Oshitani, ông Chihuahuahi Nishiura phải kêu gọi chính quyền thành phố Tokyo hành động mạnh mẽ hơn. Hai ngày sau, thống đốc thành phố Yuriko Koike kêu gọi mọi người không đến phòng karaoke, buổi hòa nhạc, quán bar và hộp đêm.
“Chúng tôi xin lỗi vì yêu cầu bất tiện này”, ông Nishiura nói trong một cuộc họp báo và giải thích rằng 30% ca nhiễm mới đến từ các hộp đêm. “Nhiều người nhiễm bệnh không cung cấp đầy đủ thông tin”.
Chiến lược xử lý từng ổ dịch không còn hiệu quả khi virus lan rộng ở Tokyo và số ca nhiễm không theo dấu được đã tăng vọt.
Rõ ràng là cần phải thay đổi chiến lược và chính phủ cần thực hiện nhiều xét nghiệm hơn. “Đây là vấn đề rõ ràng”, ông Oshitani nói với NHK.
“Hội đồng chuyên gia của chính phủ đã liên tục tranh luận về việc xét nghiệm thêm và chính phủ giờ quyết định làm điều đó”, ông nói. “Nhưng các địa điểm xét nghiệm không được xây dựng nhanh chóng. Tôi tin rằng điều này đã dẫn đến tình trạng hiện tại”.
Ông Oshitani cho biết Nhật Bản “đang ở bên bờ vực của một cuộc thảm họa” và hệ thống y tế có nguy cơ sụp đổ.
Hộp đêm vẫn hoạt động
Mặc dù vậy, Tokyo về đêm vẫn ồn ào
Suy nghĩ người Nhật Bản là ngoại lệ đã ăn sâu vào tiềm thức. Người dân tin rằng họ có số ca nhiễm thấp vì người Nhật Bản đeo khẩu trang, hiếm khi bắt tay và không mang giày trong nhà.
Giữa cảm giác khủng hoảng mà đội ngũ của ông Oshitani đang trải qua và thái độ thoải mái của cộng đồng là một chính phủ không chịu thừa nhận rằng chiến lược chống dịch chi phí thấp ban đầu đã thất bại.
“Theo truyền thống và lịch sử, Nhật Bản không giỏi trong việc thay đổi chiến lược”, ông Kentaro Iwata, một chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Kobe cho biết.
“Khi chúng tôi bắt đầu một chiến lược, chúng tôi không giỏi trong việc chuyển sang kế hoạch B hoặc thậm chí nghĩ đến kế hoạch B. Vì nghĩ đến kế hoạch B là một dấu hiệu thừa nhận sự thất bại của kế hoạch A”, ông Iwata nói với Washington Post. “Nhiều người chịu trách nhiệm chống dịch, đặc biệt là các quan chức, thực sự không thích khả năng kế hoạch của họ thất bại”.
 |
| Một người đàn ông đeo khẩu trang bước ra khỏi hộp đêm ở khu giải trí Kabukicho của Tokyo vào ngày 7/4. Ảnh: AFP. |
Không lâu sau đó, Hiệp hội Y khoa Nhật Bản đã cảnh báo rằng hệ thống chăm sóc sức khỏe sắp quá tải. Hiệp hội Y học Chăm sóc Chuyên sâu Nhật Bản cũng cảnh báo giường và y tá trong các đơn vị chăm sóc đặc biệt đang thiếu hụt trầm trọng.
Cuối cùng, ngày 7/4, chính phủ Nhật Bản đã hành động. Thủ tướng Shinzo Abe đã tuyên bố tình trạng khẩn cấp tại 7/49 tỉnh thành. Ngày 16/4, ông Abe đã mở rộng tình trạng này ra cả nước.
Tuy nhiên, Nhật Bản vẫn không chống dịch một cách triệt để. Các hộp đêm phải đóng cửa, nhưng các quán bar và nhà hàng được phép mở cửa cho đến 8 giờ tối.
Và không phải ai cũng rút ra được bài học. Ngày 9/4, nghị sĩ Takashi Takai đến một câu lạc bộ cung cấp dịch vụ mại dâm ở quận Kabukicho của Tokyo. Sau khi bị một tạp chí địa phương phát hiện, ông đã từ chức.
Chính phủ Nhật Bản cũng vậy. Dường như họ có một điểm mù. Họ đã phớt lờ gái mại dâm khi đưa ra gói cứu trợ kinh tế và chỉ thay đổi chính sách để gái mại dâm đủ điều kiện nhận các khoản hỗ trợ sau khi các nhà hoạt động và chính trị gia đối lập phản đối.
Số người đi tàu điện ngầm Tokyo đã giảm 60-70%. Số người tại các địa điểm đông đúc trong thành phố cũng giảm xuống tương tự. Con số này vẫn ít hơn mục tiêu giảm 80% các tương tác xã hội của các quan chức.
Số ca nhiễm mới hàng ngày ở Nhật Bản vẫn ổn định nhưng không giảm mạnh và ngày càng nhiều người lo ngại chính phủ sẽ không thể dỡ bỏ tình trạng khẩn cấp vào ngày 6/5. Tính đến ngày 6/5, Nhật Bản đã ghi nhận 15.253 ca nhiễm và 556 trường hợp tử vong.
Tuần trước, ông Abe đã yêu cầu người dân Nhật Bản “nhìn lại hành vi của mình”.
