Theo Nytimes, trong vụ án giết người ở vùng ngoại ô thành phố Phoenix, Arizona diễn ra vào tháng 12/2018, các nhà chức trách tại đây đã sử dụng một kỹ thuật hoàn toàn mới để tìm ra hung thủ.
Thông qua các dữ liệu theo dõi được từ điện thoại, cảnh sát cho biết nghi phạm Jorge Molina đã có mặt tại địa điểm nạn nhân bị bắn. Thông tin trên được cung cấp bởi Google khi công ty đưa ra danh sách những thiết bị xuất hiện gần phạm vi vụ án xảy ra.
Phương thức còn nhiều tranh cãi
Bên cạnh đó, các nhà điều tra cũng có bằng chứng khác gồm video an ninh về một người bắn súng từ chiếc Honda Civic màu trắng, giống như mẫu xe mà Molina sở hữu. Tuy nhiên, biển số và gương mặt của kẻ tấn công không được nhìn thấy rõ.
Một tuần sau khi bị bắt, các nhà chức trách đã thu thập được thêm bằng chứng mới cho thấy Molina vô tội và anh được thả tự do. Cảnh sát sau đó đã bắt người bạn trai cũ của mẹ Molina.
 |
| Jorge Molina đã bị bắt vì những thông tin vị trí được cung cấp bởi Google. Ảnh: New York Times. |
Các bằng chứng dựa trên cơ sở dữ liệu khổng lồ của Google có tên gọi Sensorvault. Từ một dịch vụ định vị vị trí của người dùng, nó đã trở thành mạng lưới kỹ thuật số để các nhà chức trách thực thi pháp luật. Trong nhiều năm qua, các công ty công nghệ vẫn luôn thu thập hàng loạt dữ liệu từ người dùng bao gồm việc bạn đi đâu, bạn bè của bạn là ai, bạn đọc sách gì, xem hay ăn gì và khi nào làm điều đó. Tất cả chúng đều có thể được sử dụng cho những mục đích mà người dùng không bao giờ nghĩ tới.
Vụ án ở Arizona cho thấy sự nguy hiểm khi ứng dụng kỹ thuật này vào việc điều tra. Chia sẻ với Nytimes, các nhân viên của Google cho biết việc sử dụng phương thức điều tra này đang tăng mạnh trong 6 tháng qua. Nó giúp các nhà điều tra tìm ra tội phạm một cách nhanh chóng, nhưng cũng có thể khiến người vô tội trở thành nạn nhân.
Các quan chức thực thi pháp luật cho biết phương pháp này khá thú vị nhưng khẳng định nó chỉ là một công cụ để tham khảo và không mang tính quyết định.
“Nó không đưa ra ngay câu trả lời nói rằng anh chàng này là kẻ phạm tội. Chúng tôi sẽ không bắt giữ bất cứ ai chỉ vì Google cho biết họ đã ở đó”, Gary Ernsdorff, một công tố viên cấp cao tại bang Washington cho biết. Ông khẳng định các nghi phạm vẫn phải được điều tra thật cẩn thận.
Theo các nhân viên từ Google, cách làm này lần đầu tiên được áp dụng vào năm 2016. Nó dần trở nên phổ biến tại nhiều nơi như California, Florida, Minnesota và Washington. Gần đây, một nhân viên của Google cho biết công ty đã nhận được 180 yêu cầu trong một tuần. Nytimes cho biết Google từ chối xác nhận con số chính xác.
Một số nhân viên của Google cho biết Sensorvault chứa dữ liệu vị trí chi tiết liên quan đến hàng trăm triệu thiết bị trên toàn thế giới. Khi nhận được yêu cầu phối hợp điều tra từ giới quan chức, Google sẽ thu thập thông tin từ Sensorvault về những thiết bị đã xuất hiện ở đó. Mỗi thiết bị sẽ được định danh bằng các ID ẩn.
Dựa vào vị trí và sự di chuyển của chúng, các nhà điều tra cần phải đưa ra phán đoán về những thiết bị có thể thuộc về nghi phạm. Khi phạm vi được thu hẹp xuống một mức nhất định, Google sẽ tiết lộ tên người dùng và một số thông tin liên quan.
 |
| Địa điểm xảy ra vụ nổ súng ở Avondale, ngoại ô Phoenix. Ảnh: New York Times. |
Trao đổi với Nytimes, các điều tra viên cho biết họ không gửi yêu cầu này cho bất cứ công ty nào khác ngoài Google. Trong khi đó, Apple cho biết hãng không có khả năng thực hiện các tìm kiếm đó.
Trong một tuyên bố gần đây, Richard Salgado, Giám đốc thực thi pháp luật và bảo mật thông tin của Google cho biết công ty luôn cố gắng “bảo vệ quyền riêng tư của người dùng trong khi hỗ trợ việc thực thi pháp luật”.
Anh Molina, 24 tuổi cho biết bản thân đã sốc khi cảnh sát nói rằng anh bị nghi ngờ giết người và rất ngạc nhiên về việc mình bị bắt giữ dựa trên dữ liệu từ Google. “Tôi đã rất sợ. Tôi chỉ nghĩ rằng nếu bạn thực sự vô tội bạn sẽ được ra ngoài”, Molina nói.
Hạn chế về công nghệ và tính pháp lý
Dữ liệu vị trí là món hàng kinh doanh siêu lợi nhuận và Google đang là gã khổng lồ trong lĩnh vực này. Công ty có thể sử dụng dữ liệu này để tăng sức cạnh tranh cho các quảng cáo phù hợp với từng địa điểm của người dùng.
Năm 2009, công ty giới thiệu dịch vụ Location History, cho phép người dùng xem lại những nơi họ đã đến. Sensorvault lưu trữ thông tin về bất cứ ai đã chọn tham gia, nó thu thập dữ liệu từ tín hiệu GPS, trạm phát sóng di động hoặc các thiết bị Wi-Fi gần đó.
Phương thức điều tra trên được ứng dụng để trợ giúp cho các vụ cướp, tấn công tình dục hoặc giết người. Năm 2018, các đặc vụ liên bang đã yêu cầu dữ liệu điều tra một loạt vụ đánh bom xung quanh Austin, Tex. Các điều tra viên nhận định cách tiếp cận này mang đến cho họ nhiều thông tin hữu ích ngay cả khi nó không giúp ích nhiều cho việc phá án.
 |
| Gary Ernsdorff, một công tố viên của tiểu bang Washington, người làm việc trong một số trường hợp liên quan đến dữ liệu vị trí từ Google. Ảnh: New York Times. |
Tuy nhiên, theo một số nhân viên của Google, cơ sở dữ liệu của Sensorvault không được thiết kế cho nhu cầu thực thi pháp luật. Điều này đặt ra nhiều nghi ngại về tính chính xác của nó trong nhiều tình huống.
Các nhà điều tra cũng cho biết Google thường không cung cấp thông tin ngay lập tức. Họ cần thời gian để xử lý các yêu cầu, công ty có thể mất vài tuần hoặc hàng tháng để đưa ra phản hồi. Trong cuộc điều tra ở Arizona, cảnh sát đã nhận được dữ liệu 6 tháng sau khi gửi thông tin.
Theo Orin Kerr, giáo sư luật tại Đại học Nam California và là chuyên gia về luật hình sự, phương thức này đang đặt ra nhiều vấn đề pháp lý mới.
Mối quan tâm hàng đầu là sự riêng tư của hàng loạt người dùng được tìm thấy trong các tìm kiếm. "Không ai có thể chắc chắn rằng mọi thông tin sẽ được bảo mật", Orin Kerr nói.
Tại bang Minnesota, tên của một người đàn ông vô tội đã được tiết lộ cho một nhà báo tại địa phương và không lâu sau tên của anh bị lưu trong hồ sơ của cảnh sát. Các điều tra viên đã có được thông tin của người này do anh từng xuất hiện trong bán kính 50 m của một vụ trộm.
Người đàn ông này cho biết anh rất ngạc nhiên về việc thông tin cá nhân của mình bị tiết lộ và cho rằng điều này xảy ra do anh đã lái xe đến khu vực đó. “Tôi là một tài xế. Tôi đã lái xe khắp nơi”, anh nói.
Kết quả thiếu thuyết phục
Các nhà điều tra tại Arizona chưa bao giờ công bố động cơ hung thủ giết Joseph Knight, tội ác đã khiến Molina bị bắt oan. Một tài liệu từ tòa án cho thấy Knight là một nhân viên sửa chữa máy bay, 29 tuổi, không có tiền sử sử dụng ma túy hoặc có liên quan đến các băng đảng.
Các điều tra viên đã gửi yêu cầu vị trí cho Google ngay sau vụ giết người và nhận được dữ liệu từ 4 thiết bị vài tháng sau. Một trong số đó là chiếc điện thoại đã được liên kết với tài khoản của Molina, cũng có sự di chuyển theo tay súng trên xe hơi trong video.
 |
| Molina được thả sau một tuần ngồi tù. Cảnh sát đã xác định hung thủ là bạn trai cũ của mẹ anh ta. Ảnh: New York Times. |
Sau khi bị bắt, Molina đã nói với cảnh sát rằng ông Marcos Gaeta, bạn trai cũ của mẹ anh vẫn thi thoảng sử dụng xe của anh ta. Trong thời gian Molina ở tù, Jack Litwak một người bạn đã làm nhân chứng xác nhận Molina đã ở nhà tại thời điểm vụ nổ súng diễn ra. Nhà của anh cách nơi diễn ra vụ án khoảng 3,2 km.
Litwak cho biết đôi khi Molina cũng đăng nhập tài khoản của mình vào điện thoại người khác để kiểm tra thông tin từ Google. Điều này có thể khiến một người xuất hiện ở 2 nơi cùng lúc. Không lâu sau, Gaeta đã bị bắt giữ vì tội giết người. Một phát ngôn viên của cảnh sát cho biết những thông tin mới từ Molina đã giúp đưa sự việc ra ánh sáng.
Sau khi được thả, Molina đã gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc sống. Anh đã bị mất việc và chiếc xe bị tạm giữ để điều tra và sau đó bị thu hồi.
