Tháng 4/1999, chưa đầy 2 năm sau khi Hong Kong chính thức trở lại là lãnh thổ của Trung Quốc, chính phủ Mỹ và Đặc khu trưởng Tung Chee-hwa (Đổng Kiến Hoa) đã ký một thỏa thuận bất động sản khó tin.
Hợp đồng này gia hạn thỏa thuận thuê khu đất ở số 25 đường Garden, quận Central, từ 75 năm lên 999 năm. Đó là nơi đặt tổng lãnh sự quán Mỹ kể từ năm 1950, theo thỏa thuận giữa chính quyền bảo hộ Anh với chính phủ Mỹ.
Thỏa thuận mới có giá trị 44 triệu HKD vào thời điểm đó, theo tài liệu từ Cơ quan Đất đai Hong Kong.
 |
| Tổng lãnh sự quán Mỹ tại Hong Kong nằm cạnh tòa nhà Cơ quan Tư pháp Hong Kong. Ảnh: SCMP. |
Thuê đất cả thiên niên kỷ
Trong thỏa thuận thuê đất năm 1950, chính quyền bảo hộ của Anh kèm một điều khoản cho phép Mỹ mua lại khu đất này dưới dạng bất động sản vô thời hạn (freehold property). Hợp đồng thuê cũng cho phép Mỹ gia hạn thêm 75 năm sau khi kết thúc thời hạn thuê ban đầu, theo South China Morning Post.
Mỹ ra đề nghị mua lại khu đất chỉ 6 tháng trước khi Hong Kong chính thức được Anh trao trả cho Trung Quốc vào tháng 7/1997. Nội dung về mua lại đã bị chính quyền tiếp quản Hong Kong không thể chấp nhận việc Mỹ sở hữu một phần đất của Trung Quốc.
Sau đàm phán, hợp đồng thuê được điều chỉnh vào năm 1999 loại bỏ điều khoản mua này và điều chỉnh thời hạn lên 999 năm với giá thuê cố định.
"Quyền sở hữu vô thời hạn mâu thuẫn với chính sách đất đai của chính quyền thời điểm đó. Sau khi tham vấn tư vấn pháp lý và tôn trọng nghĩa vụ hợp đồng quy định trong thỏa thuận thuê, chính quyền Hong Kong, sau khi được ủng hộ từ Hội đồng Lập pháp vào năm 1999, đã đồng ý cho phép thay việc mua quyền sở hữu vô thời hạn bằng một điều chỉnh thuê thời gian dài với điều khoản cố định", Cơ quan Đất đai Hong Kong tả lời South China Morning Post.
Trong khi đó, Roger Nissim, cựu quan chức cấp cao tại Cơ quan Đất đai Hong Kong, gọi thỏa thuận thuê đất dài cả thiên niên kỷ là "sở hữu vô thời hạn ảo" và "hoàn toàn mang tính hình thức".
"Hiếm thấy hợp đồng thuê đất nào kéo dài như vậy ở Hong Kong sau năm 1997". Lilian Chiang, một nhân vật cấp cao trong hãng luật Deacons, cho biết gần như mọi khu đất tại đặc khu đều thuộc diện sở hữu có thời hạn, trừ Thánh đường St. John.
 |
| Khu nhà thuộc sở hữu của chính phủ Mỹ tại số 37 đường Shouson Hill với giá thị trường từ 3,1-5 tỷ HKD. Ảnh: SCMP. |
Khối tài sản 5,3 tỷ USD
Quận Central của Hong Kong, trung tâm tài chính của cả đặc khu, cũng là khu vực có giá bất động sản đắt đỏ nhất thế giới. Tổng diện tích khu đất của tổng lãnh sự quán Mỹ lên đến 5.700 m2, nằm giữa khu nhà dành cho đặc khu trưởng Hong Kong và tòa nhà văn phòng chính quyền đặc khu.
Theo ước tính hiện nay, nếu xây dựng thành một khu nhà cao tầng, giá trị khu đất mà tổng lãnh sự quán Mỹ tọa lạc lên đến 24,7 tỷ HKD (gần 3,2 tỷ USD). Nếu xây dựng thành một tòa nhà văn phòng, giá trị khu đất có thể lên đến 32,4 tỷ HKD (hơn 4,1 tỷ USD), theo Vincent Cheung, Giám đốc công ty Vincorn Consulting & Appraisal.
Khu đất này chiếm gần một nửa tổng giá trị số bất động sản mà chính phủ Mỹ đang nắm giữ tại đặc khu của Trung Quốc là 41 tỷ HKD (khoảng 5,3 tỷ USD). Chính phủ Mỹ đồng thời là một trong những chủ sở hữu bất động sản nước ngoài lớn nhất tại Hong Kong, bao gồm nhiều villa và căn hộ hạng sang đã thuê từ thời hòn đảo do Anh quản lý.
Chính phủ Mỹ đang sở hữu 6 biệt thự tại số 37 đường Shouson Hill, với giá thị trường từ 3,1-5 tỷ HKD. Một căn đã được bán vào ngày 31/7/2019. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ khi đó cho biết bất động sản được bán để đầu tư cho những tài sản khác mà chính phủ sở hữu ở Hong Kong, bao gồm tòa nhà tổng lãnh sự quán.
Mỹ còn có một bất động sản tại số 3 đường Barker, gần trường quốc tế Đức - Thụy Sĩ và nhà dành cho cục trưởng tư pháp Hong Kong. Giá trị bất động sản này khoảng 3 tỷ HKD. Hiện đây là nhà dành cho tổng lãnh sự Mỹ ở đặc khu. Ngoài ra, Bộ Ngoại giao Mỹ còn có 13 căn hộ tại tòa nhà 25 tầng ở Wilshire Park, được mua từ năm 1992. Tổng giá trị các căn hộ hiện nay khoảng 700 triệu HKD.
Cách đó không xa là một căn hộ rộng hơn 310 m2, trị giá 140 triệu HKD, thuộc khu nhà Grenville House. Bất động sản này đã được Mỹ mua từ năm 1979. Một căn hộ khác trị giá gần 40 triệu HKD ở đường Cloud View cũng được đăng ký sở hữu bởi chính phủ Mỹ, với diện tích hơn 185 m2.
Khối tài sản khổng lồ đó cho thấy phần nào tầm quan trọng của vấn đề Hong Kong đối với chính phủ Mỹ, đặc biệt khi Trung Quốc xúc tiến xây dựng luật an ninh quốc gia dành cho đặc khu. Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo lo ngại luật sẽ làm suy yếu tính tự trị của Hong Kong trước Trung Quốc.
Trong khi đó, tổng giá trị những bất động sản được đăng ký bởi văn phòng đại diện của Bắc Kinh tại Hong Kong chỉ rơi vào khoảng 3 tỷ HKD (hơn 387 triệu USD). Mức chênh lệch gấp 10 lần.
Theo nhóm hoạt động Demosisto vào tháng 4 thống kê Văn phòng Liên lạc Trung ương, cơ quan đại diện của chính phủ đại lục tại Hong Kong, đang giữ quyền sử dụng khoảng 722 căn hộ, 12 văn phòng, 8 điểm thương mại, 10 tòa nhà và 15 bãi đỗ xe trong thành phố.
