Cuộc bầu cử ở Mỹ được cả thế giới ngóng chờ

Kết quả bầu cử giữa kỳ lần này sẽ tác động sâu sắc đến cục diện chính trị Mỹ. Ảnh: AP.

Hàng trăm triệu cử tri Mỹ sẽ tham gia cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp tới để chọn ra những gương mặt đại diện cho mình trong cơ quan lập pháp liên bang, cũng như các quan chức ở chính quyền địa phương.

Cuộc bầu cử này được xem là “hàn thử biểu” đánh giá những thành tựu của chính quyền Tổng thống Joe Biden trong hai năm qua, cũng như sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng thông qua và thực thi chính sách của Nhà Trắng trong hai năm tới.

Bầu cử giữa kỳ là gì?

Ở cấp độ liên bang, người dân Mỹ sẽ đi bầu cử các nghị sĩ Quốc hội - bao gồm cả Hạ viện (gồm 435 ghế) lẫn Thượng viện (gồm 100 ghế). Do diễn ra chính giữa hai cuộc bầu cử tổng thống, đây được gọi là bầu cử giữa kỳ.

Mỗi bang của Mỹ có hai thượng nghị sĩ với nhiệm kỳ 6 năm. Hạ nghị sĩ đại diện cho các khu vực cử tri nhỏ hơn và có nhiệm kỳ hai năm. Trong cuộc bầu cử giữa kỳ tới, tất cả 435 ghế tại Hạ viện và khoảng một phần ba ghế (34 ghế trong năm nay) tại Thượng viện Mỹ sẽ là mục tiêu trong cuộc bầu cử lần này.

Bên cạnh đó, nhiều bang cũng tổ chức bầu cử thống đốc và các quan chức địa phương - bao gồm 36 ghế thống đốc bang và 3 ghế người đứng đầu một vùng lãnh thổ của Mỹ, theo Guardian.

Ai đang nắm lợi thế?

Đảng Dân chủ của Tổng thống Mỹ Joe Biden đang nắm đa số ở cả hai viện trong Quốc hội kể từ sau cuộc bầu cử năm 2020. Đây là điều thuận lợi với ông Biden, khi Nhà Trắng và các cơ quan liên bang có thể dễ dàng thông qua các đạo luật mà họ mong muốn.

Dù vậy, chênh lệch của đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa là không lớn. Đảng Dân chủ giữ 222 ghế so với 213 ghế của đảng Cộng hòa ở Hạ viện Mỹ. Ở Thượng viện, đảng Dân chủ và đảng Cộng hòa cân bằng 50-50 ghế nhưng phe Dân chủ có thể nắm thế đa số nhờ lá phiếu quyết định của Phó tổng thống Kamala Harris, theo New York Times.

Theo kết quả thăm dò dư luận, đảng Dân chủ nhiều khả năng sẽ mất quyền kiểm soát Hạ viện, dù vẫn có thể giữ thế đa số ở Thượng viện.

Ở Hạ viện Mỹ, hầu hết ghế được coi là “an toàn” cho một trong hai đảng. Chỉ có khoảng 30 ghế mang tính cạnh tranh cao, trong đó bao gồm khu vực ngoại ô thành phố ở các bang như Pennsylvania, California, Ohio hay Bắc Carolina.

Ở Thượng viện Mỹ, BBC nhận định chỉ có 4/35 ghế thực sự mang tính “chiến địa”. Những ghế này đại diện cho các bang Nevada, Arizona, Georgia và Pennsylvania.

Đâu là các vấn đề trọng tâm?

Vào thời điểm đầu năm 2022, dường như các vấn đề lớn nhất là nhập cư, tội phạm và chi phí sinh hoạt - điều dường như có lợi cho đảng Cộng hòa.

Dù vậy, sau khi Tòa án Tối cao Mỹ hồi tháng 6 đảo ngược phán quyết Roe v. Wade - vốn bảo vệ quyền phá thai của phụ nữ, đảng Dân chủ đã tận dụng cơ hội để đưa vấn đề quyền phá thai vào các chiến dịch tranh cử.

Tuy nhiên, khi tác động của phán quyết mờ nhạt đi, đảng Cộng hòa lại cố gắng hướng sự chú ý của người dân vào tình trạng lạm phát, vấn đề người nhập cư và tội phạm.

Cuộc bầu cử có ảnh hưởng thế nào?

Các cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ thường là “hàn thử biểu” đánh giá thành tích của một vị tổng thống Mỹ trong hai năm đầu tại Nhà Trắng. Do đó, đảng của tổng thống thường sẽ mất ghế trong bầu cử giữa nhiệm kỳ.

Đây là điều khiến Tổng thống Biden và đảng Dân chủ lo ngại, nhất là khi tỷ lệ ủng hộ ông đã liên tục ở mức dưới 50% kể từ tháng 8/2021, theo số liệu thống kê của FiveThirtyEight.

Nếu đảng Dân chủ vẫn giữ được quyền kiểm soát Quốc hội Mỹ, Tổng thống Biden sẽ có cơ hội tiếp tục các chính sách của mình như ứng phó biến đổi khí hậu, mở rộng chương trình y tế của chính phủ, bảo vệ quyền nạo phá thai hay siết chặt kiểm soát súng đạn.

Trong khi đó, nếu đảng Cộng hòa giành chiến thắng, công việc của ông Biden sẽ khó khăn hơn nhiều, còn các kế hoạch của Nhà Trắng đứng trước nguy cơ ngưng trệ.

Nếu chiến thắng, đảng Cộng hòa cũng sẽ có thể giành quyền kiểm soát các ủy ban của Quốc hội Mỹ - bao gồm cả ủy ban điều tra vụ bạo loạn ở Điện Capitol ngày 6/1/2021. Do đó, cuộc điều tra này có thể sẽ bị đình chỉ.

Ở chiều ngược lại, nếu chiến thắng, đảng Cộng hòa cũng có thể mở cuộc điều tra nhằm vào những vấn đề mà họ muốn khai thác - như các thương vụ của con trai ông Biden, hay sự rút lui vội vàng của quân đội Mỹ khỏi Afghanistan hồi năm ngoái.

Ông Biden sẽ đối mặt với khó khăn lớn hơn khi bổ nhiệm và đề cử các vị trí trong bộ máy chính quyền. Trong khi đó, chính sách đối ngoại của ông cũng có thể bị tác động tiêu cực.

Dù vậy, ông Biden vẫn có quyền phủ quyết mọi dự luật mà phe bảo thủ đưa ra - có thể liên quan tới chống phá thai, nhập cư hay thuế. Điều này sẽ dẫn đến thế bế tắc tại Washington cho đến cuộc bầu cử tổng thống năm 2024.

Kết quả bầu cử tác động gì đến cuộc đua vào Nhà Trắng năm 2024?

Cuộc bầu cử giữa kỳ lần này có thể là chỉ dấu cho thấy những chính trị gia nào sẽ đại diện đảng Cộng hòa ra tranh cử năm 2024.

Nếu các ứng viên được ông Trump ủng hộ trong cuộc bầu cử lần này thể hiện không tốt, vị cựu tổng thống sẽ có ít khả năng được đảng Cộng hòa chọn làm người đại diện ra tranh cử năm 2024 hơn. Trong khi đó, các ứng viên tiềm năng - như hai Thống đốc Ron DeSantis và Greg Abbott tại Florida và Texas - sẽ chớp lấy cơ hội.

Trong khi đó, nếu đảng Dân chủ có thể giữ ghế tại các bang chiến địa như Michigan, Wisconsin hay Pennsylvania, họ sẽ thêm tự tin khi chuẩn bị cho kế hoạch giúp ông Biden tái đắc cử thêm một nhiệm kỳ.