Cú sốc tàn khốc ở 'chảo lửa' Trung Đông

Hôm 28/9, Hezbollah xác nhận ông Hassan Nasrallah - vị thủ lĩnh đứng đầu nhóm suốt 32 năm - đã thiệt mạng. Theo New York Times, cái chết của ông Nasrallah đã đẩy xung đột giữa Israel - Hezbollah vào một giai đoạn mới.

Động thái từ Israel đã đặt tương lai của các cuộc đàm phán ngừng bắn giữa hai bên vào thế bấp bênh. Cho đến ngày 27/9, chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden cùng với các bên trung gian khác vẫn nỗ lực tìm kiếm một thỏa thuận ngoại giao nhằm giải quyết xung đột đã kéo dài 11 tháng.

Tuy nhiên, cuộc tấn công dường như tiếp thêm động lực cho Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu, khi tuyên bố “chúng ta đã chiến thắng” ngay trước khi bom bắt đầu rơi xuống Beirut và trước những lời kêu gọi ngừng bắn.

Trong khi đó, Iran từ lâu đã tìm cách để các lực lượng ủy nhiệm - Hamas ở Gaza, Hezbollah ở Lebanon và Houthis ở Yemen - đóng vai trò tiền tuyến trong giao tranh với Israel. Nếu Hezbollah - một trong những đồng minh quan trọng nhất - bị suy yếu đáng kể, Israel sẽ cảm thấy không còn bị đe dọa như trước, gây áp lực buộc Iran phải quyết định có nên đáp trả hay không.

Dù lên án dữ dội vụ tấn công, Iran vẫn chưa có động thái trả đũa trực tiếp nào, cũng như không trừng phạt Israel sau vụ thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh bị ám sát hồi tháng 8 ở Tehran. Điều này khiến một số nhà phân tích kết luận Iran không muốn mạo hiểm đối đầu trực tiếp với Israel.

Một kỷ nguyên khép lại

Trong bài phát biểu đầu tiên hôm 28/9 sau khi ám sát ông Nasrallah, ông Netanyahu cho biết Israel đã "giải quyết xong vấn đề với kẻ chịu trách nhiệm giết hại vô số người Israel và nhiều công dân của các quốc gia khác".

Cùng ngày, ông Biden cũng lên tiếng, cho rằng việc ông Nasrallah thiệt mạng “là một thước đo công lý cho nhiều nạn nhân”, trong đó có người Mỹ, nhưng một lần nữa kêu gọi ngoại giao chấm dứt giao tranh.

Cái chết của ông Nasrallah diễn ra như một phần của kế hoạch tấn công bất ngờ. Giới lãnh đạo Israel, vốn đã biết về nơi ở của ông Nasrallah trong nhiều tháng, đã quyết định hành động khi biết thủ lĩnh Hezbollah sẽ sớm rời đi.

Hai quan chức Israel cho biết hơn 80 quả bom được thả trong khoảng vài phút. Bộ Y tế Lebanon hôm 28/9 cho biết ít nhất 11 người đã thiệt mạng và hơn 100 người bị thương sau sự việc. Số người chết dự kiến tiếp tục tăng khi lực lượng cứu hộ vẫn đang tìm kiếm trong đống đổ nát.

Việc sát hại ông Nasrallah - một nhân vật nổi tiếng với các lực lượng chống Israel trên khắp Trung Đông - đã giáng một đòn mạnh vào Hezbollah, chấm dứt một kỷ nguyên trong xung đột kéo dài hàng thập niên giữa lực lượng này và Israel.

Cuộc không kích của Israel vào vùng ngoại ô phía nam Beirut hôm 27/9 khiến thủ lĩnh Hezbollah thiệt mạng. Ảnh: New York Times.

Giao tranh gần đây nhất giữa bắt đầu khi Hezbollah bắn tên lửa và máy bay không người lái vào Israel sau xung đột Dải Gaza hôm 7/10/2023. Hơn 150.000 người ở Lebanon và Israel đã phải di dời.

Suốt thời gian qua, Hezbollah cam kết sẽ không ngừng chiến đấu cho đến khi Israel chấm dứt hoạt động quân sự với Hamas. Dù người đứng đầu đã thiệt mạng, Hezbollah vẫn thề sẽ tiếp tục, còn Israel nối lại các đòn không kích vào Lebanon.

Vị thủ lĩnh ra đi cũng đặt câu hỏi về tương lai của nhóm. Ông Nasrallah đóng nhiều vai trò với các thành viên Hezbollah, vừa là người dẫn dắt niềm tin tôn giáo, vừa là chiến lược gia chính trị, vừa là tổng tư lệnh.

Là một giáo sĩ dòng Shiite lãnh đạo Hezbollah từ năm 1992, ông Nasrallah đã phát triển Hezbollah có ảnh hưởng chính trị, nắm ghế trong Quốc hội Lebanon, xây dựng lực lượng dân quân hùng mạnh được trang bị kho vũ khí tên lửa, hỏa tiễn và máy bay không người lái.

Những cảm xúc trái ngược

Tin tức về cái chết của ông Nasrallah mang đến cảm xúc lẫn lộn. Bàng hoàng và thương tiếc của những người ủng hộ Hezbollah ở Beirut và nhiều nơi khác trong khu vực, xen lẫn sự vui mừng từ một số nhóm chống Hezbollah ở Trung Đông.

Bên ngoài một nhà thờ Hồi giáo ở trung tâm thành phố Beirut, trẻ em và người lớn lau nước mắt, trong khi một số phụ nữ than khóc. "Ông ấy đã ra đi! Sayyid, ông ấy đã ra đi!", một người phụ nữ hét lên, sử dụng danh xưng tôn kính chung dành cho ông Nasrallah.

Bà Jamila Ghaith, 53 tuổi, lắc đầu: "Chúng tôi sẽ tiếp tục đi theo con đường của ông ấy. Ngay cả khi đã qua đời, ông ấy vẫn sẽ chiến thắng".

Hôm 28/9, những người Iran thương tiếc ông Nasrallah đã tập trung tại một số địa điểm, trong đó có Quảng trường Palestine của Tehran, vẫy cờ Hezbollah và đập vào ngực khi những bài hát ballad tôn giáo cất lên.

Thủ tướng Mohammed Shia al-Sudani tuyên bố quốc tang ba ngày tại Iraq.

Trong khi đó, tại chính Lebanon có những phản ứng trái chiều. Ở Achrafieh - một khu phố chủ yếu theo đạo Thiên chúa ở Beirut, nhiều người vui mừng lẫn lo lắng trước cái chết của ông Nasrallah. Nhiều người theo đạo Thiên chúa ở Lebanon không tôn trọng thủ lĩnh Hezbolla, nhưng họ lo ngại vụ ám sát sẽ gây ra xung đột nội bộ, thậm chí là nội chiến.

Tin tức về cái chết của ông Nasrallah mang đến cảm xúc lẫn lộn tại Lebanon và trên khắp Trung Đông. Ảnh: New York Times.

Ở một số vùng của Syria, các cuộc không kích gần đây của Israel vào Hezbollah và tin tức thủ lĩnh của tổ chức này thiệt mạng được nhiều người đón đợi, thậm chí còn ca hát trên đường phố. Hezbollah - lực lượng dân quân dòng Shiite - đóng vai trò chủ chốt trong việc Tổng thống Bashar al-Assad đánh bại phe đối lập, chủ yếu là người Sunni, trong cuộc nội chiến năm 2011. Trong 2 tuần gần đây, khi Israel mạnh tay hơn với Hezbollah, nhiều người Syria thuộc phe đối lập đã đăng tải thông điệp vui mừng lên mạng xã hội.

Mohammad al-Shammary - người tị nạn Syria sống ở miền Đông Thổ Nhĩ Kỳ - gọi việc ông Nasrallah bị ám sát là "tin tức ngọt ngào nhất từ ​​trước đến nay".

Đối với người Israel, vụ ám sát ông Nasrallah là khoảnh khắc chiến thắng hiếm hoi trong xung đột dường như vô tận với Hamas và Hezbollah, hiện sắp cán mốc một năm.

Ofir Yehezkeli - Phó thị trưởng Kiryat Shmona, một thành phố gần biên giới bị bỏ hoang vì tên lửa Hezbollah - cho biết cư dân phía bắc Israel đã theo dõi thủ lĩnh Hezbollah từ lâu, và luôn thường trực câu hỏi không biết bao giờ cuộc sống của họ sẽ bị đảo lộn bởi bạo lực. Nhiều người đã đi sơ tán, chạy trốn khỏi các đợt không kích của Hezbollah.

"Từ khi còn nhỏ, chúng tôi luôn theo dõi các bài phát biểu của ông ấy, để biết liệu có sắp bị tấn công bằng tên lửa hay không”, ông nói. “Đây chính là hồi kết của một kỷ nguyên”.

Tại Beirut, chính phủ Lebanon đang chuẩn bị kịch bản biểu tình và bất ổn. Xe tăng của quân đội Lebanon được triển khai gần cầu Burj Al Ghazal vào chiều 28/9. Cây cầu này chia cắt Khandaa Al-Ghami - khu phố của người Shiite, với Achrafieh - khu phố của người Thiên chúa giáo, và là nơi từng diễn ra các cuộc đối đầu trước đây.

Máy bay chiến đấu của Israel hiện vẫn tiếp tục tấn công các mục tiêu của Hezbollah trên khắp Lebanon, trong đó có vùng ngoại ô phía nam của Beirut. Không chỉ truy lùng các chỉ huy, Israel cũng nhắm vào kho vũ khí đáng gờm của lực lượng này, gồm máy bay không người lái, tên lửa và rocket. Chưa rõ các đòn phá hủy kho vũ khí Hezbollah của Israel có hiệu quả ra sao.

Israel cũng đã chuẩn bị cho các bước phòng ngừa hôm 28/9. Quân đội nước này ra lệnh hạn chế mới với các cuộc tụ tập đông người ở một số khu vực miền Trung Israel, trong đó có cả Tel Aviv. Những sự kiện trên 1.000 người sẽ bị cấm.