|
|
Tuần dương hạm lớp Kirov của Hải quân Nga. Ảnh: Russian Defence |
Những năm Chiến tranh Lạnh, Hải quân Liên Xô xây dựng hạm đội tàu chiến hùng mạnh nhằm thách thức sự thống trị của Hải quân Mỹ trên các đại dương. Tuy nhiên, sau khi Liên Xô sụp đổ, hạm đội tàu chiến mà Nga kế thừa nhanh chóng xuống cấp, lạc hậu, nhiều tàu chiến phải tháo dỡ vì thiếu kinh phí hoạt động.
Tạp chí National Interest cho rằng, Hải quân Nga ngày nay chỉ là “cái bóng” của kế hoạch phát triển “hải quân nước xanh” của cố Đô đốc Sergey Gorshkov (người giám sát việc mở rộng Hải quân Liên Xô thành lực lượng toàn cầu).
Hạm đội tàu chiến mặt nước của Nga hiện nay hoạt động với nhiệm vụ tương tự Liên Xô trước đây gồm bảo vệ lực lượng tàu ngầm hạt nhân chiến lược, vận chuyển binh lính, trang thiết bị quân sự xung quanh Nga.
Trong đó, Hải quân Nga tập trung vào hai nhiệm vụ cốt lõi. Nhiệm vụ đầu tiên là bảo vệ chống tiếp cận hàng hải, tức là từ chối khả năng triển khai lực lượng của đối phương từ bên kia biên giới. Tiếp theo là mở rộng đội tàu chiến mặt nước để đẩy khả năng phòng thủ ra càng xa bờ biển nước Nga càng tốt. Tuy nhiên, kế hoạch hồi sinh của Hải quân Nga đang đối mặt với nhiều thách thức nghiêm trọng từ chính trong nước.
Kế hoạch đóng mới chưa rõ ràng
Michael Kofman – nhà nghiên cứu về quân sự Nga tại Trung tâm Phân tích Hải quân Mỹ cho rằng, Nga muốn giữ lại những tuần dương hạm hạng nặng được chế tạo từ thời Liên Xô để triển khai sức mạnh ở những khu vực xa xôi. Tuần dương hạm hạt nhân Đề án 1144 Orlan, lớp Kirov là một ví dụ điển hình về cố gắng duy trì “nắm đấm thép” trên biển của Hải quân Nga.
 |
| Tuần dương hạm hạt nhân lớp Kirov - chiến hạm lớn nhất thế giới của Hải quân Nga. Ảnh: Hải quân Nga |
Nga đã chi rất nhiều tiền cho việc hiện đại hóa Kirov bao gồm trang bị tên lửa hành trình chống hạm P-800 Oniks, tên lửa hành trình tấn công mặt đất Kalibr và phiên bản hải quân của tên lửa phòng không S-400.
Ông Kofman ước tính, chi phí nâng cấp mỗi tàu khoảng 2,1 tỷ USD. Hải quân Nga thường tích hợp đầy đủ các tính năng tác chiến vào những tàu chiến lớn như Kirov hay tàu sân bay Đô đốc Kuznetsov mà không cần những tàu hộ tống riêng như Hải quân Mỹ.
Nhà nghiên cứu về quân sự Nga nhận định, những chiến hạm cỡ lớn như Kirov có ưu điểm mang nhiều vũ khí, nhưng không phù hợp với tác chiến hải quân hiện đại, vì chúng dễ trở thành “mồi ngon” cho các tên lửa chống hạm.
Dường như Hải quân Nga vẫn không từ bỏ truyền thống đóng mới siêu hạm cỡ lớn như Liên Xô trước đây. Gần đây, Tổng công ty Đóng tàu Nga (USC) cho biết, đơn vị này sắp ký hợp đồng với điện Kremlin để đóng mới chiến hạm Đề án 23.560 Lider (Leader).
Leader có lượng choán nước khoảng 18.000 tấn và chạy bằng động lực hạt nhân, tương tự tuần dương hạm hạt nhân Kirov. Nếu kế hoạch được phê duyệt trong năm tới, Nga sẽ phải mất nhiều năm để hoàn thành, cũng không loại trừ dự án sẽ không được phê duyệt, ông Kofman nhận định.
Bên cạnh tham vọng đóng những chiến hạm lớn, Hải quân Nga dường như đang “bối rối” trong việc trang bị vũ khí cho các tàu chiến. Nga đang đóng mới các tàu hộ tống cỡ nhỏ, nhưng được trang bị vũ khí quá “khổ”. Ví dụ tàu hộ tống Buyan-M có lượng choán nước chưa đầy 1.000 tấn nhưng được trang bị tên lửa hành trình tấn công mặt đất Kalibr với tầm bắn tới 1.500 km.
Hải quân Nga dường như muốn tích hợp năng lực tấn công của “hải quân nước xanh” vào tàu chiến cỡ nhỏ. Tuy nhiên, những tàu này chỉ có thể tấn công mà không thể duy trì sự hiện diện ở vùng biển xa bờ.
Phụ thuộc vào động cơ nhập khẩu
Bên cạnh kế hoạch phát triển lực lượng chưa rõ ràng, việc đóng mới Dự án tàu hộ vệ tên lửa lớp Grigorovich và Gorshkov đang gặp khó khăn do phụ thuộc vào động cơ tuabin khí nhập khẩu từ Ukraine.
Sau khi Nga sáp nhập bán đảo Crimea vào năm 2014, Ukraine đã từ chối cung cấp động cơ tuabin khí cho Nga. “Các chương trình đóng mới tàu chiến của Nga đang rơi vào tình trạng hỗn loạn vì Ukraine từ chối cung cấp động cơ”, Kofman nói.
 |
| Tuần dương hạm chống ngầm lớp Kara bốc cháy khi đang bảo dưỡng tại xưởng. Ảnh: Getty |
Hiện tại, Nga cố gắng tự đại tu các động cơ tuabin khí do Ukraine chế tạo lắp trên các tàu chiến của nước này. Moscow cũng đang tìm cách chiêu mộ các kỹ sư Ukraine nhiều kinh nghiệm về động cơ tuabin khí sang làm việc tại Nga.
Chuyên gia Kofman cho rằng, Nga cần khoảng 5 năm để làm chủ công nghệ sản xuất động cơ tuabin khí trong nước. Ngoài khó khăn về phụ thuộc động cơ, nhiều nhà máy đóng tàu ở Nga rơi vào tình trạng trì trệ, tham nhũng tràn lan khiến chất lượng không được đảm bảo.
Nhiều tàu chiến của Nga dễ bị cháy ngay trong nhà xưởng do quy trình đảm bảo an toàn trong sản xuất kém. Tháng 11/2014, một đám cháy lớn bùng phát trên tàu tuần dương chống ngầm lớp Kara – niềm tự hào của Hạm đội Biển Đen.
Trong tháng 6, một vụ hỏa hoạn xảy ra trên tàu quét mìn đang đóng mới khiến thời hạn giao tàu bị hoãn vô thời hạn. Ông Kofman kết luận, mối đe dọa lớn nhất đối với Hải quân Nga hiện nay không phải là NATO, hay Hải quân Mỹ mà chính là từ thực trạng công nghiệp đóng tàu trong nước, cùng kế hoạch đóng mới tàu chiến không rõ ràng.
