 |
Sau vụ nổi loạn tại Điện Capitol hôm 6/1, Hạ viện Mỹ một lần nữa quyết liệt đòi luận tội Tổng thống Trump, khi nhiệm kỳ của ông chủ Nhà Trắng sẽ kết thúc vào ngày 20/1.
Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi khẳng định sẽ thúc đẩy để tiến trình này diễn ra ngay trong tuần tới. Báo chí Mỹ cho biết phe Dân chủ dự kiến công bố nghị quyết luận tội ông Trump vào ngày 11/1.
Tình huống hiện nay đặt ra những câu hỏi hiếm khi được xét đến về phương diện chính trị, tư pháp và hậu cần trong lịch sử nước Mỹ, theo New York Times. Trước đây, chưa tổng thống Mỹ nào bị luận tội đến lần thứ hai, hay bị luận tội trong những ngày cuối của nhiệm kỳ.
Thẩm quyền của Quốc hội
Hiến pháp Mỹ cho phép quốc hội phế truất tổng thống, hoặc các quan chức khác của nhánh hành pháp, trước khi nhiệm kỳ của họ kết thúc với các tội danh "phản quốc, nhận hối lộ, các tội nghiêm trọng hoặc ít nghiêm trọng khác".
Luận tội là một thủ tục gồm hai bước. Đầu tiên, Hạ viện sẽ bỏ phiếu để quyết định có luận tội tổng thống hay không. Cáo buộc được nêu trong bản cáo trạng phải làm rõ các tội danh của người bị luận tội.
Nếu hơn 50% thành viên Hạ viện bỏ phiếu ủng hộ luận tội, vụ việc sẽ được chuyển tới Thượng viện để xem xét. Đồng thời, Hạ viện sẽ bổ nhiệm một người đại diện để trình bày và trả lời câu hỏi về luận tội trước các thượng nghị sĩ.
 |
| Phe Dân chủ đang chuẩn bị khởi động thủ tục luận tội ông Trump ở Hạ viện. Ảnh: AP. |
Ở Thượng viện, một phiên tòa sẽ được tiến hành để nghe trình bày của đại diện Hạ viện và luật sư của tổng thống hoặc quan chức khác bị luận tội, trong khi các thượng nghị sĩ đóng vai bồi thẩm đoàn.
Chánh án Tòa án Tối cao sẽ giám sát phiên xét hỏi.
Luận tội sẽ được thông qua tại Thượng viện khi ít nhất 2/3 số thượng nghị sĩ có mặt đồng ý. Nếu đề nghị luận tội không đạt đủ số phiếu nêu trên, tổng thống sẽ được tha bổng.
Trong bối cảnh hiện nay, đảng Dân chủ cần sự ủng hộ của ít nhất 17 thượng nghị sĩ Cộng hòa để có thể luận tội ông Trump thành công.
Ngăn ông Trump nắm quyền trong tương lai
Việc luận tội Tổng thống Trump hiện nay có vẻ như vô nghĩa bởi thời gian nhiệm kỳ của ông chỉ còn 11 ngày.
Tuy nhiên, điểm quan trọng hơn nằm ở những hậu quả trong tương lai mà ông Trump sẽ đối mặt, bên cạnh một hồ sơ đã có "tì vết".
Sau khi đồng ý luận tội tổng thống, Thượng viện có thể bỏ phiếu cấm ông Trump đảm nhận các chức vụ trong chính quyền sau này, theo quy định trong hiến pháp Mỹ.
Nếu cuộc bỏ phiếu nhận được sự ủng hộ của trên 50% thành viên Thượng viện, khả năng ông Trump trở lại nắm quyền sẽ bị loại bỏ.
Khi đó, toan tính chạy đua trong cuộc bầu cử năm 2024 của Tổng thống Trump sẽ trở nên vô nghĩa.
Đây là kết quả nhiều nghị sĩ từ cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ, những người cũng có mục tiêu chạy đua năm 2024, mong đợi.
Không có quy định cấm luận tội lần 2
Hạ viện Mỹ từng nhất trí luận tội Tổng thống Trump tháng 9/2019 với cáo buộc lạm dụng quyền lực và ngăn cản công lý, liên quan tới việc ông chủ Nhà Trắng gây sức ép lên Ukraine để điều tra hoạt động của gia đình đối thủ Joe Biden.
Thượng viện khi đó tha bổng ông Trump đối với cả hai tội danh.
Tới nay, lịch sử nước Mỹ mới chỉ ghi nhận 3 tổng thống bị luận tội, bao gồm chính Tổng thống Trump. Tuy nhiên, chưa lần nào luận tội được lưỡng viện thông qua để có thể phế truất tổng thống.
Theo New York Times, hiến pháp Mỹ không có quy định cấm luận tội tổng thống nhiều hơn một lần.
 |
| Tổng thống Trump đã được tha bổng trong lần luận tội năm 2019. Ảnh: AP. |
Vẫn đủ thời gian
Ông Trump sẽ rời nhiệm sở vào ngày 20/1, tức chỉ còn chưa đầy 2 tuần nữa.
Trong quá khứ, bao gồm cả năm 2019, thủ tục luận tội kéo dài nhiều tuần lễ với các cuộc điều tra, điều trần và tranh luận công khai.
Đây là những thủ tục tốn nhiều thời gian, được lập ra nhằm bảo đảm luận tội đạt được đồng thuận rộng rãi.
Mặc dù vậy, theo luật, những thủ tục này đều không có tính chất bắt buộc.
Nếu phe Dân chủ và một số đảng viên Cộng hòa nhất trí hành động, họ có thể đẩy nhanh tiến trình luận tội.
Bằng cách bỏ qua vai trò của Ủy ban Tư pháp Hạ viện, dự thảo nghị quyết luận tội có thể được giới thiệu, tranh luận và bỏ phiếu trước toàn thể Hạ viện chỉ trong vài ngày.
Trong bối cảnh quốc hội nhiệm kỳ mới vừa đi vào hoạt động, việc bỏ qua các ủy ban chức năng có thể là lựa chọn thực tế duy nhất.
Sau khi Hạ viện bỏ phiếu thông qua, đề nghị luận tội sẽ được xem xét ở Thượng viện. Cơ quan này phải nhanh chóng thành lập phiên tòa đối với đề nghị luận tội do Hạ viện chuyển tới.
Một kịch bản có thể xảy ra là Hạ viện khởi động luận tội ông Trump, nhưng sẽ chờ vài ngày cho tới khi phe Dân chủ chính thức kiểm soát Thượng viện, rồi mới chuyển yêu cầu luận tội.
Hiện hai đảng Dân chủ - Cộng hòa dự kiến cùng có 50 ghế tại Thượng viện. Đảng Dân chủ sẽ chính thức kiểm soát Thượng viện sau khi ông Biden và bà Harris tuyên thệ nhậm chức ngày 20/1, bởi lá phiếu của phó tổng thống - chủ tịch Thượng viện - sẽ giúp phá vỡ thế quân bình.
Ông Trump vẫn có thể bị luận tội dù rời Nhà Trắng
Lịch sử nước Mỹ chưa ghi nhận tổng thống nào bị luận tội sau khi đã kết thúc nhiệm kỳ. Các luật sư của Hạ viện vẫn đang nghiên cứu thêm các khía cạnh pháp lý và hiến pháp liên quan tới tình huống này.
Mặc dù vậy, lịch sử từng ghi nhận cựu quan chức vẫn bị luận tội sau khi rời nhiệm sở.
 |
| Phe Cộng hòa dự kiến mất quyền kiểm soát ở Thượng viện sau ngày 20/1. Ảnh: Times. |
Năm 1876, Hạ viện luận tội Bộ trưởng Chiến tranh William Belknap với tội danh tham nhũng. Ngay trước khi Hạ viện tổ chức bỏ phiếu, ông Belknap nộp đơn từ chức lên Tổng thống Ulysses Grant.
Thượng viện sau đó nhóm họp để xem xét cơ quan này có thẩm quyền xét xử một cựu quan chức hay không. Cuối cùng, Thượng viện quyết định có thẩm quyền xét xử và ra phán quyết tha bổng cho ông Belknap.
Michael J. Gerhardt, chuyên gia hiến pháp tại Đại học North Carolina, cho rằng không có lý do ngăn cản Quốc hội luận tội ông Trump sau khi nhiệm kỳ của ông đã kết thúc.
"Điều đó sẽ khiến việc các cựu quan chức tìm cách rời nhiệm sở hòng tránh cơ chế xét xử trở nên vô nghĩa. Rõ ràng là nếu luận tội được khởi động khi một cá nhân đang đương chức, thì việc đó có thể tiếp tục ngay cả khi người bị đề nghị luận tội đã từ nhiệm hoặc bị mất chức", ông Gerhardt nói.
