Vô địch Đông Nam Á rồi thua 0-4 tại châu Á, tuyển Thái Lan có thể hài lòng với kết quả này không? Đó luôn là câu hỏi ám ảnh bóng đá Thái trên hành trình tiến ra châu lục.
Người hâm mộ có lẽ vẫn nhớ như in nụ cười chế nhạo của Kiatisak Senamuang và những phóng viên Thái Lan có mặt tại Nội Bài. Khi phóng viên Việt Nam ngỏ ý muốn Kiatisak so sánh Chanathip Songkrasin và Công Phượng, tất cả đều bật cười ngặt nghẽo. Hôm ấy là ngày 11/10/2015.
2 ngày sau, tuyển Thái của Kiatisak nhấn chìm Việt Nam của HLV Toshiya Miura tại Mỹ Đình. Trong phòng họp báo sau trận, “Sắc” ngạo nghễ tuyên bố: “Chúng tôi muốn chứng minh cho các đối thủ thấy Thái Lan đang là vua của Đông Nam Á”.
4 năm qua kể từ ngày ấy, người Thái hiện không còn cười được như thế. Tuyển Thái Lan dừng bước tại bán kết AFF Cup, còn Việt Nam lên ngôi vô địch. Người Thái bị loại ở vòng 1/8 Asian Cup, còn Việt Nam là tốp 8 châu Á. Đêm Mỹ Đình tháng 3 vừa qua, U23 Thái Lan thua 0-4 trước U23 Việt Nam.
Giấc mơ World Cup của bóng đá Thái giờ chỉ như ảo ảnh lấp lánh giữa sa mạc.
 |
| Với thế hệ Kiatisak, bóng đá Thái Lan từng tự tin nhắm tới World Cup 2018. Ảnh: Minh Chiến. |
Từ đỉnh cao Đông Nam Á tới tầm nhìn World Cup
Chiến thắng trước tuyển Việt Nam hồi năm 2015 chính là tấm bản lề mở đường cho bóng đá Thái Lan tiến vào vòng loại cuối World Cup 2018 khu vực châu Á. Với 14 điểm, nhiều hơn Iraq 2 điểm, người Thái khi ấy là một trong 7 đội dẫn đầu vòng loại thứ 2.
Tại Đông Nam Á, bóng đá Thái Lan cũng hoàn tất bộ sưu tập 5 danh hiệu lớn với chức vô địch SEA Games 2013, 2015, 2017, AFF Cup 2014, 2016. Ngôi sao hàng đầu Thái Lan Chanathip Songkrasin 2 lần giành giải cầu thủ hay nhất AFF Cup.
Đó là thời kỳ bóng đá Thái Lan thống trị Đông Nam Á dưới sự dẫn dắt của Kiatisak. Đó cũng là lúc người Thái quyết định phải tiến ra thế giới. Cựu Chủ tịch Liên đoàn Bóng đá Thái Lan (FAT) Worawi Makudi khi ấy đã nói: “Việc giành quyền dự World Cup không còn là điều bất khả thi với chúng ta”.
Ông Makudi tuyên bố thưởng 100 triệu baht, 300 triệu baht nếu người Thái có thể tham dự Olympic 2016 và World Cup 2018. Trước khi tiến vào vòng loại cuối World Cup 2018, Kiatisak tuyên bố giành 17 điểm và kết thúc vòng loại ở vị trí thứ ba.
Giấc mơ vĩ đại ấy không bao giờ trở thành sự thật.
Trong 5 trận đầu vòng loại, người Thái thua tới 4. Trận hòa duy nhất của Thái Lan trước Australia hôm 15/11/2016 được thế giới đưa tin rầm rộ. Ở trận ấy, cầu thủ Thái Lan thi đấu bằng 200% sức lực để tưởng niệm Nhà vua Bhumibol Adulyadej vừa qua đời. Đó cũng là điểm sáng duy nhất của Kiatisak trong chiến dịch World Cup đã bắt đầu bởi quá nhiều ảo tưởng.
“Mọi thứ chưa kết thúc đâu. Chúng tôi vẫn còn 5 trận trong đó có 3 trận sân nhà. Tuyển Thái Lan đã chơi tốt trước các đối thủ mạnh. Chúng tôi vẫn còn hy vọng”, Kiatisak nói cứng sau chuỗi thất bại ấy.
Tuy nhiên, đó chỉ là điều ông hy vọng.
 |
| Tuyển Thái bất lực khi bước ra sân chơi châu lục. Ảnh: Minh Chiến. |
Bóng đá Thái Lan thất bại khi tiến ra châu lục
Những ngày tháng kế tiếp chứng kiến sự bất lực của Kiatisak và người Thái. Đang xưng hùng xưng bá ở Đông Nam Á, đội tuyển Thái Lan hay nhất lịch sử vẫn bất lực khi tiến ra châu Á. Niềm kiêu hãnh của họ đi xuống theo từng thất bại. Trước vòng loại, Kiatisak bảo ông muốn giành 17 điểm. Đầu tháng 3/2017, ông nói mình muốn giành 6-7 điểm trong 5 trận còn lại. Cuối tháng ấy, mục tiêu giảm xuống còn 3 điểm.
Cuối năm 2016, sau chuỗi 5 trận chỉ giành một điểm, Chủ tịch Somyot Poompanmoung cảm thấy cần có HLV mới.
Đến tháng 3/2017, sau 2 trận thua 0-3 trước Saudi Arabia và 0-4 trước Nhật Bản, ông Poompanmoung công khai chỉ trích Kiatisak lần đầu tiên: “Các bạn có thể hài lòng với việc vô địch AFF Cup và SEA Games hả? Rồi sau đó đá với các đội tốp đầu châu Á và thua 0-4? CĐV nghĩ thế nào về điều đó? Ai đấy có thể hài lòng nhưng với tôi, đó là nỗi sỉ nhục. Tôi không thể và không chấp nhận kết quả này. Chúng ta phải thay đổi điều gì đấy”.
 |
Không còn gì có thể hàn gắn đôi bên. Đúng ngày Cá tháng tư năm ấy, Kiatisak Senamuang từ chức. Mọi thứ qua chỉ như lời nói dối.
Bi kịch của Kiatisak với bóng đá Thái là bi kịch của nền bóng đá “cao không tới, thấp không màng”. Họ quá mạnh ở Đông Nam Á, nhưng chưa đủ tầm với sân chơi châu lục. Họ càng thắng ở khu vực thì ảo tưởng càng lớn, càng thành công tại AFF Cup và SEA Games thì càng mơ tới thế giới. Thực lực của người Thái không thể xóa đi ảo tưởng phía trước họ. Thất bại của Thái Lan ở vòng loại World Cup bởi thế đã tới theo cách đau đớn nhất.
Ngày 26/4/2017, Milovan Rajevac, người từng đưa Ghana tới tứ kết World Cup 2010, trở thành tân HLV trưởng tuyển Thái Lan.
Tuy nhiên, người thay thế “Sắc” cũng không khá hơn ông là bao. 3 trận cuối vòng loại World Cup, Rajevac chỉ giành thêm một điểm trước UAE. Tệ hơn Kiatisak, Rajevac khiến Thái Lan nhận thất bại 1-4 trước Ấn Độ ngay trận mở màn Asian Cup 2019. Quyết định sa thải Rajevac sau đó cứu lại danh dự cho tuyển Thái và giúp họ vượt qua vòng bảng, nhưng từng ấy rõ ràng là chưa đủ.
2 huấn luyện viên - một nội, một ngoại với lứa cầu thủ tài năng nhất - bóng đá Thái Lan vẫn thất bại. Trước đó, người Thái tin những HLV nội chỉ đủ sức giúp Thái Lan ở sân chơi khu vực. Bây giờ HLV ngoại đẳng cấp như Rajevac cũng không thể làm nên chuyện. Thất bại liên tiếp của 2 chiến lược gia đẳng cấp khiến định hướng tương lai của bóng đá Thái Lan ảnh hưởng rõ rệt. Bằng chứng là gần nửa năm sau Asian Cup, FAT vẫn chưa thể tìm được người thay thế, còn tuyển Thái Lan dự King’s Cup cùng HLV tạm quyền Sirisak Yodyadthai.
 |
| Ông Rajevac đẳng cấp nhưng không được lòng các cầu thủ Thái Lan - những người trưởng thành dưới tay Kiatisak. Ảnh: Getty. |
Ảo tưởng của bóng đá Thái Lan
Tuy nhiên, vấn đề không chỉ là thành tích mà còn là câu chuyện về triết lý bóng đá Thái ở sân chơi châu lục.
Xuyên suốt 5 năm dẫn dắt các đội tuyển Thái Lan, Kiatisak đã xây dựng thống nhất lối chơi bóng ngắn dựa trên nền tảng kỹ thuật và kiểm soát. Với trình độ cầu thủ vượt trội, người Thái dễ dàng thống trị khu vực. Tại ASIAD 2014, U23 Thái Lan cũng vào tới bán kết. Thành công tại Incheon tạo ra niềm tin bóng đá Thái Lan có thể chơi kiểm soát, đá đẹp và thành công cả ở Đông Nam Á cũng như châu Á.
Khi tuyển Thái tiến vào vòng loại cuối World Cup, điều đó không xảy ra. 3 trận đầu tiên trước Saudi Arabia, Nhật Bản và UAE, tỷ lệ kiểm soát bóng của tuyển Thái Lan lần lượt là 36%, 35% và 49%. Lối chơi kiểm soát, bóng ngắn của người Thái chỉ phát huy tác dụng trước các đối thủ nhóm dưới. Đối mặt những siêu cường, tuyển Thái Lan đá như thế đồng nghĩa với tự sát.
Khi Rajevac lên nắm quyền, ông hiểu điều gì là điểm yếu của tuyển Thái. Giám đốc kỹ thuật FAT Witthaya Laohakul từng nói: “Rajevac nhìn thấy vấn đề của tuyển Thái. Ông ấy biết các cầu thủ Thái Lan thích tấn công nhưng không thích phòng ngự. Khi mất quyền kiểm soát bóng, hàng thủ tuyển Thái không biết phải làm gì. Họ đang gặp trục trặc về chiến thuật”.
 |
| Nhiều người tin "quyền lực đen" của Chanathip và nhóm thân cận là một trong những lý do khiến ông Rajevac thất bại ở Asian Cup 2019. Ảnh: Minh Chiến. |
Việc hiểu ra không có nghĩa là sẽ giải quyết được. Nòng cốt tuyển Thái với Chanathip, Tristan Do, Sarach Yooyen do HLV Kiatisak phát hiện. Họ đều trưởng thành từ U23 Thái Lan ở ASIAD 14. Họ được đích thân Kiatisak nhào nặn, có quan hệ thân thiết với thầy cũ, trung thành và phù hợp với lối chơi kiểm soát. Không ít người trong số họ hậm hực khi FAT phủi tay hắt hủi “Sắc”.
Việc bắt họ trong ngày một ngày hai thích ứng với lối đá phòng ngự thực dụng kiểu Rajevac là điều rất khó. Trong khi đó, sự kiên nhẫn và tỉnh táo cũng không phải là điểm mạnh của những nhà lãnh đạo FAT. Họ muốn có thành tích tốt ngay tại các trận cuối vòng loại World Cup đồng thời tiến thật xa ở Asian Cup.
Dù rất thành công tại Đông Nam Á hơn 5 năm qua, Asian Cup 2019 mới là lần đầu tiên người Thái dự giải từ năm 2007. Việc đòi hỏi Thái Lan phải ngay lập tức làm nên chuyện trước các cường quốc châu Á là không hợp lý.
Thất bại của Rajevac ở tuyển Thái không chỉ là câu chuyện về chuyên môn, phía sau nó còn cả những vấn đề hậu trường. Điều đó cũng cho thấy người Thái vẫn đang loay hoay chưa tìm ra con đường thích hợp để đến với châu Á.
Chứng kiến những vấn đề của người Thái, HLV người Đức Dennis Amato, nhà cầm quân hiện dẫn dắt Chainat Hornbill tại Thai League 1, cho rằng: “Cầu thủ Thái Lan vẫn thiếu ý thức chiến thuật và tính tập thể. Đó không hẳn là lỗi của họ, mà có thể là vấn đề của công tác huấn luyện chưa tốt. Điểm mấu chốt tạo ra sự tiến bộ là phải có phương pháp tương đồng, các HLV cùng tư tưởng, cùng cách làm với cầu thủ”.
“Thuê HLV đẳng cấp tới đâu cũng vô dụng khi mọi người không cùng quan điểm trong các vấn đề chung để phát triển bóng đá Thái, cụ thể ở trường hợp này là với nhiệm vụ vượt qua vòng loại World Cup”, HLV Amato khẳng định.
 |
Thái Lan làm lại từ đầu với lứa U23
3 năm trước, khi Kiatisak đặt mục tiêu giành 17 điểm và vị trí thứ 3 trong bảng đấu, ông hẳn nghĩ tới khả năng Thái Lan giành chiến thắng ở các trận play-off kế tiếp rồi tham dự World Cup 2018.
Đặt mục tiêu quá cao ngay từ đầu là sai lầm của người Thái. Các con số khẳng định dù tiến bộ rất nhiều, bóng đá Thái Lan còn cách xa World Cup. Từ khi World Cup nâng lên 32 đội hồi năm 1998, chưa có đại diện nào ngoài tốp 100 giành quyền tham dự. CHDCND Triều Tiên (hạng 91 FIFA năm 2010) là đội có xếp hạng thấp nhất từng góp mặt. Với vị trí 114 hiện tại, bóng đá Thái Lan đơn giản là không cùng đẳng cấp.
Khi chưa thể tìm được con đường phù hợp tiến ra thế giới, người Thái phải nhìn đội hàng xóm Đông Nam Á Việt Nam thăng hoa tột đỉnh khi vào chung kết U23 châu Á, còn người Thái bị loại từ vòng bảng. ĐT Việt Nam giành chức vô địch AFF Cup, còn người Thái dừng ở bán kết. Đến Asian Cup, Thái Lan không qua nổi vòng 16 đội.
Thành công của bóng đá Việt Nam với nòng cốt từ lứa U23 khiến người Thái nhớ về chính mình.
 |
| Thất bại thảm hại tại Mỹ Đình trước Việt Nam là đòn đánh mạnh vào sự kiêu hãnh của người Thái. Ảnh: Minh Chiến. |
5 năm trước, họ cũng dựng nên triều đại Kiatisak từ thành công của lứa U23 ở ASIAD 2014. Bây giờ, họ có cơ hội làm lại từ đầu với Worachit Kanitsribampen, Supachai Jaided, Shinnaphat Leeaoh. Thái Lan cũng là chủ nhà vòng chung kết U23 châu Á 2020, giải đấu là vòng loại cho Olympic mùa hè tại Nhật Bản. Đó là lộ trình tuyệt đẹp mà những người làm bóng đá Thái đã vạch ra.
Hành trình trong mơ ấy bị giáng đòn choáng váng ngay từ vạch xuất phát. Đó là trận thua 0-4 tại Mỹ Đình hồi tháng 3. Lịch sử thống trị, niềm kiêu hãnh, sự tự tôn, khí thế áp đảo quần hùng sụp đổ sau một đêm.
Lúc này, nhiều người Thái hẳn đang nghĩ: Không bỏ xa được đội tuyển Việt Nam, họ làm sao dám mơ về World Cup.
