 |
Châu Âu đã tìm kiếm sự giúp đỡ của một quốc gia ít được nghĩ đến để đảm bảo có đủ điện vào mùa đông này. Đó là Ukraine, một đất nước đang đối mặt với xung đột.
Với việc Nga cắt nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên cho các lò sưởi và nhà máy điện, các thành viên Liên minh châu Âu (EU) và Kyiv đã đẩy nhanh kế hoạch liên kết hoàn toàn lưới điện của Ukraine.
Dự án đại diện cho một bước ngoặt đáng chú ý từ những ngày đầu của chiến sự, khi Ukraine chuẩn bị cho tình trạng mất điện trên diện rộng khi cơ sở hạ tầng của đất nước bị tấn công, theo Wall Street Journal.
Dư thừa điện
Ukraine hiện dư thừa điện sau khi hàng triệu người tháo chạy. Ngoài ra, giới chức cho biết nước này có thể kiếm được hàng tỷ USD từ việc bán điện.
Kyiv và các thành viên EU đang nỗ lực mở đường để Ukraine xuất khẩu nguồn điện đó vào khối. Các công ty châu Âu sẽ có được nguồn điện với giá thấp hơn mức họ phải trả cho điện sản xuất tại quê nhà, trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng ngày càng trầm trọng.
“Chúng ta có thừa điện, và các nước láng giềng - họ đều thiếu hụt”, Volodymyr Kudrytskyi, Chủ tịch hội đồng quản trị công ty NPC Ukrenergo, cho biết.
 |
| Hàng chục nghìn km dây cáp truyền tải điện của Ukraine đã bị hư hại sau khi Nga phát động "chiến dịch quân sự". Ảnh: AFP. |
Theo nguồn tin, một lượng điện nhỏ có thể bắt đầu chuyển đến Slovakia, Romania và Hungary trong tháng này hoặc vào đầu tháng 7.
Trong nhiều năm, Ukrenergo đã cố gắng tách khỏi hệ thống điện của Belarus và Nga, đồng thời kết nối với EU. Vào năm 2017, họ đã ký một thỏa thuận với các nhà vận hành lưới điện châu Âu để hòa vào hệ thống vào năm 2023.
Đồng bộ hóa lưới điện được đẩy nhanh khi xung đột xảy ra. Vào ngày Nga phát động “chiến dịch quân sự” hôm 24/2, Ukraine đã ngắt kết nối khỏi lưới điện của Liên Xô cũ.
Ba tuần sau, lo sợ đất nước có thể chìm trong bóng tối, các nhà khai thác châu Âu đã nối mạng lưới của họ với Ukraine, trong trường hợp quốc gia này yêu cầu cấp điện khẩn cấp.
Việc Nga kiểm soát Kherson và biển Azov - nơi có phần lớn nhà máy năng lượng Mặt Trời và gió của Ukraine - đã làm ảnh hưởng việc sản xuất điện, trong khi hàng chục nghìn km cáp truyền tải bị hư hỏng. Tuy nhiên, dòng người di cư và việc tạm dừng các hoạt động công nghiệp ở Ukraine khiến nhu cầu về điện còn giảm nhiều hơn.
Với nguồn điện dư thừa, ông Kudrytskyi thúc đẩy Ukraine hòa nhập hoàn toàn vào lưới điện châu Âu để mở bán điện thương mại. Mạng lưới các nhà vận hành hệ thống truyền tải điện của châu Âu, hay Entso-E, đã bật đèn xanh vào ngày 7/6 để dần bắt đầu nhập khẩu điện của Ukraine.
Nhiều lợi ích, song cũng tiềm ẩn nguy cơ
Các dự án cơ sở hạ tầng ở quy mô này thường mất vài năm, thậm chí cả thập kỷ. Tuy nhiên, Ukrenergo và Polskie Sieci Elektroenergetyczne SA, đối tác ở Ba Lan, đặt mục tiêu hoàn thành công việc trong vài tháng.
Nguồn tin thân cận cho biết các nhà ngoại giao Mỹ đang tạo điều kiện thuận lợi cho việc đàm phán giữa quan chức châu Âu và công ty điện lực của Ukraine, đồng thời cung cấp hỗ trợ kỹ thuật và tài chính cho Kyiv.
Trong những tuần gần đây, các công ty điện lực của Ukraine đã nhanh chóng đại tu để các máy phát điện của nước này có thể cung cấp điện mà không làm mất ổn định hệ thống điện châu Âu.
Ông Kudrytskyi cho biết các kỹ sư đã bắt đầu chỉnh sửa lại phần mềm tại các nhà máy điện hạt nhân, thủy điện và nhiên liệu hóa thạch, đồng thời cho biết việc đồng bộ hóa lưới điện là một công việc phức tạp.
 |
Trong những ngày đầu của chiến sự, Ukraine đã chuẩn bị cho tình trạng mất điện trên diện rộng. Trong ảnh, một con phố vắng vẻ trong giờ giới nghiêm ở Kyiv vào tháng 3. Ảnh: AP. |
Orlen Synthos Green Energy, một liên doanh giữa công ty lọc dầu PKN Orlen SA của Ba Lan và công ty hóa chất Synthos SA, đang cố gắng có được nguồn điện của Ukraine cho các hoạt động của họ.
Rafal Kasprow, Giám đốc điều hành Orlen Synthos, cho biết nguồn điện này có ba lợi ích: Nó rẻ hơn điện được sản xuất ở Ba Lan, lượng khí thải carbon thấp hơn, đồng thời giúp tài trợ cho quốc phòng Ukraine.
Các trở ngại bao gồm thời gian chờ đợi bộ bù đồng bộ tĩnh, hay statcom - một thiết bị điều chỉnh điện áp. Một số statcom cần phải được lắp đặt, và thời gian để mua chúng từ một số công ty mất tới 2-3 năm, nguồn tin thân cận cho biết. Một giải pháp thay thế bao gồm ổn định lưới điện của Ukraine bằng pin.
Maxim Timchenko, Giám đốc điều hành của công ty DTEK Group, cho biết một khi các statcom hoặc pin được đưa vào hoạt động, xuất khẩu điện có thể tăng dần lên 1,6 GW mỗi ngày, từ con số hiện tại là khoảng 350 MW/ngày cho Ba Lan và Moldova. Ông đồng thời cho biết con số đó có thể lớn hơn nữa.
“Ukraine có thể trở thành một trong những nhà cung cấp năng lượng sạch lớn cho các nước châu Âu”, ông nói.
Giới chức Ukraine cho biết nước này có thể kiếm được khoảng 1,6 tỷ USD từ việc xuất khẩu điện mỗi năm, do giá thị trường châu Âu cao hơn nhiều so với chi phí sản xuất điện của Kyiv.
Để Kyiv có thể trở thành một nhân tố quan trọng trong tổ hợp điện của châu Âu, có thể cần phải xử lý một số điểm gây mâu thuẫn tiềm ẩn.
Trong đó có việc các công ty điện lực của Ukraine sẽ có lợi thế trên thị trường châu Âu vì họ không trả tiền cho giấy phép carbon. Tuy nhiên, đó là giấy phép các công ty của EU phải mua theo chương trình mua bán phát thải của khối, nhiều nguồn tin cho biết.
Bên cạnh đó còn có những nguy cơ liên quan đến cuộc xung đột tại Ukraine. Quân đội Nga đã kiểm soát nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu ở khu vực Zaporizhzhia, phía đông nam Ukraine. Nhà máy hiện vẫn tiếp tục cung cấp điện vào mạng lưới của Ukraine, nhưng Nga có thể thiết kế lại con đường chuyển tải.
