 |
Khi Taliban tràn vào Kabul hôm 15/8, Fada Mohammad đã kể lại cho gia đình những gì xuất hiện trên mạng xã hội: Máy bay Canada và Mỹ đang chở nhiều người rời khỏi sân bay Kabul.
Chàng nha sĩ trẻ Fada chưa bao giờ đặt chân đến 2 đất nước này. Bố của Fada, ông Payanda Mohammad nhớ lại rằng Fada đã không nhắc gì đến chuyện ra sân bay.
Ngày hôm sau, thi thể Fada được tìm thấy ở nơi cách sân bay Kabul khoảng 6,4 km. Nạn nhân rơi từ một chiếc máy bay quân sự Mỹ sau khi cất cánh. Đó là một trong những hình ảnh bi thảm và đau đớn trong những ngày Mỹ gấp rút rời khỏi Afghanistan sau 20 năm.
Sân bay hỗn loạn
Trong 10 ngày sau đó, các thông tin về vụ hỗn loạn tại sân bay quốc tế Hamid Karzai vẫn nối dài. Nhiều đoạn video lan truyền trên mạng xã hội quay lại những cảnh tượng náo loạn của hàng trăm dân thường Afghanistan đu bám lên máy bay của Lực lượng Không quân Mỹ trên đường băng, cố gắng trong tuyệt vọng để được lên máy bay sơ tán.
 |
| Hàng trăm người đuổi theo chiếc máy bay vận tải của Mỹ tại sân bay Kabul hôm 16/8. Ảnh: AP. |
Trong một video khác, ít nhất một chục người đã trèo lên cửa sập của bộ phận hạ cánh khi máy bay tăng tốc trên đường băng. Một video khác ghi lại cảnh 2 người đang rơi khỏi máy bay trên không trung.
Hậu quả sau đó đã được ghi lại trong một đoạn clip: Ít nhất 4 thi thể nằm dọc rải rác theo đường băng sân bay. Một cầu thủ bóng đá thiếu niên đầy triển vọng nằm trong số những người đã chết. Fada cũng vậy.
Không quân Mỹ cho biết phi hành đoàn C-17 quyết định phải rời sân bay càng nhanh càng tốt vào hôm 16/8 vì tình hình an ninh chuyển biến xấu. Phía Mỹ sau đó đã tìm thấy một người bị kẹt chết dưới càng máy bay. Không quân Mỹ đã cam kết sẽ điều tra kỹ lưỡng để “ngăn chặn tình huống như vậy tái diễn”.
Khao khát rời khỏi đất nước
Hai thi thể, trong đó có Fada, đã rơi xuống mái nhà nứt của Wali Salek trong khu phố Panjsad Family của Kabul. Salek tự hỏi liệu đây có phải là một bất hạnh từ trên trời ập xuống không.
Ở vùng ngoại ô thành phố, cha của Fada thắc mắc tại sao con trai mình lại đến sân bay vào sáng hôm đó mà không nói cho ông biết. Ông đau lòng hỏi tại sao phi công lại thiếu "tình người" và quyết định cất cánh ngay cả khi có người đang bám vào.
“Nếu ai đó bám vào máy bay, phi công có quyền cất cánh không? Điều này có được phép không?”, ông Payanda tức giận nói, hôm 24/8.
 |
| Fada Mohammed, một nha sĩ sống ở ngoại ô Kabul, là một trong những người đàn ông thiệt mạng sau khi rơi xuống từ máy bay quân sự Mỹ. Ảnh: Washington Post. |
Fada sinh năm 1996 hoặc 1997, khi Taliban chiếm Kabul lần đầu tiên.
Là con cả trong gia đình có 10 anh em, Fada lớn lên ở thị trấn đồi núi Paghman, phía Tây Kabul. Ngôi nhà 4 phòng ngủ của gia đình có một khoảng sân trồng đầy những cây anh đào đỏ sẫm.
Ông Mohammad bán quần áo cùng họ hàng để trang trải kiếm sống và nuôi con. Thời hậu Taliban, ông đã nhìn thấy tương lai sáng lạn dành cho Fada.
Gia đình ông đã gom góp đủ tiền để cho Fada đi học nha khoa tại Đại học tư thục Shifa ở Kabul. Sau khi tốt nghiệp, Fada mở một phòng khám với một người bạn gần Quảng trường Shaheed ở Kabul, với thu nhập khoảng 200 USD/tháng. Năm ngoái, ông đã bán miếng đất lớn của gia đình và lâm vào cảnh nợ nần chồng chất, vay khoảng 5.000 USD để Fada có thể kết hôn.
Mohammad cho biết con trai ông muốn tập trung học và lấy bằng cao hơn. Mohamad Basir, họ hàng và bạn thân của Fada, cho biết cả 2 khao khát được rời khỏi đất nước.
“Chúng tôi muốn một ngày nào đó sẽ có thể ra nước ngoài, nhưng không nói quá nhiều về điều đó. Việc này tốn quá nhiều tiền, còn kinh tế gia đình cậu ấy thì eo hẹp”, Basir nói.
Khi Taliban trở lại, Fada trở nên lo lắng, băn khoăn về một tương lai bất ổn cho những người có học và đang trên đà phát triển sự nghiệp, ông Mohammad nói.
Ở Kabul, rất nhiều người khác cũng lo sợ và kéo tới sân bay để tìm lối thoát. Vào ngày 16/8, Fada rời đi lúc 8h30 mà không nói một lời nào, trong khi gia đình lại ngỡ anh ấy đến phòng khám.
Sáng 16/8, ngay khi chiếc máy bay Mỹ hạ cánh, người dân đã lao qua vành đai khu dân sự của sân bay và tràn vào đường băng, nhằm lên máy bay đi sơ tán. Phi hành đoàn ngay lập tức quyết định cất cánh trở lại mà không dỡ tiếp liệu cho việc sơ tán.
Andrew Inman, một cựu phi công của Lực lượng Không quân Hoàng gia Anh, từng bay đến sân bay Kabul nhiều lần, cho rằng phi hành đoàn có thể nhìn thấy đám đông trước mặt trên đường băng nhưng khó biết chắc là có người bám vào gầm máy bay.
“Tôi nghĩ vào thời điểm đó, nếu máy bay dừng lại thì sẽ xảy ra nhiều vấn đề và thương vong hơn", Inman nói.
Một đoạn video khác quay lại cảnh 2 chiếc trực thăng Apache bay gần mặt đất, phía trước chiếc C-17 để giải tán đám đông. Khi các động cơ khổng lồ bắt đầu tăng ga để cất cánh, nhiều người đã phải buông tay và đuổi theo máy bay.
Nhưng có những người khác tiếp tục bám trụ.
"Đây là khoảnh khắc tồi tệ nhất trong cuộc đời tôi"
Salek, một nhân viên bảo vệ tại chợ Mandawi ở Kabul, đang ngủ trưa ở nhà thì anh nghe thấy một tiếng nổ ở phía trên.
 |
| Vụ đánh bom bên ngoài sân bay Kabul do ISIS-K tiến hành làm hơn 100 người chết. Ảnh: Washington Post. |
Khi trèo lên mái nhà, anh ấy thấy thi thể của Fada trong một bể nước. Nằm gần đó là một thi thể khác, sau đó được xác định là một thanh niên 18 tuổi từ phía đông Kabul.
Lúc sau, những người hàng xóm tập trung trên mái nhà xung quanh 2 thi thể này, được kéo ra nằm trên những tấm chăn lớn. Mọi người chuyển các thi thể đến một nhà thờ Hồi giáo gần đó, lục túi kiểm tra thì tìm thấy chứng minh thư và điện thoại của họ.
Cha, mẹ và các em gái của Fada được gọi đến nhà thờ Hồi giáo, tất cả đã gục khóc vì quá đau buồn. Ông Mohammad nói: “Đây là khoảnh khắc tồi tệ nhất trong cuộc đời tôi. Nó giống như ngày tận thế”.
Tối hôm đó, 500 bạn bè và người thân đã tập trung tại Paghman để chôn cất Fada tại một ngôi mộ được bọc bởi hàng rào vàng và trắng.
Sajjan Gohel, Giám đốc An ninh Quốc tế tại Quỹ Châu Á - Thái Bình Dương, một tổ chức tư vấn có trụ sở tại London, nhận định rằng sẽ có thêm nhiều vụ hỗn loạn xảy ra ở Kabul trước khi Mỹ rút quân vào ngày 31/8 - ngày mà Tổng thống Biden lấy làm hạn chót.
Hôm 26/8, 13 lính Mỹ cũng như hàng chục người dân đã chết trong một vụ nổ bom ngoài sân bay. Tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) đã lên tiếng nhận trách nhiệm.
Những ngày cuối cùng này “có thể tạo ra nhiều hoảng loạn, bất ổn và bi thảm hơn ở sân bay Kabul", ông Gohel so sánh các video ghi lại vụ đánh bom với hình ảnh những người nhảy ra khỏi tòa tháp đôi đang bốc cháy vào ngày 11/9/2001 - vụ tấn công khủng bố khơi mào cuộc chiến của Mỹ ở Afghanistan.
Salek cho biết sự lo sợ đang bao trùm khắp Kabul. Nhiều cửa hàng ở chợ Mandawi đã phải đóng cửa. Phụ nữ đã biến mất trên đường phố.
“Tất nhiên mọi người đều nghĩ đến việc chạy trốn. Nhưng là một bác sĩ, là người trí thức, Fada nên có suy nghĩ thấu đáo hơn là chạy thoát bằng cách bám vào máy bay", Salek chia sẻ.
Mohammad có quan điểm khác. Ông nói, con trai của ông chắc hẳn đã biết sự nguy hiểm, nhưng tin rằng máy bay sẽ khó cất cánh trong tình huống đó, và tận đụng cơ hội này thương lượng về một chuyến sơ tán đến Mỹ.
“Tất cả chúng ta đều có ý thức về con người, nhất là các phi công. Nhưng ngược lại, họ đã tạo ra một hình ảnh làm mất nhân tính của người dân Afghanistan", ông giận dữ nói.
Anh họ của Fada vẫn còn đau khổ trước sự mất mát này: "Đó là số phận của cậu ấy".
