Theo thông tin từ Bộ Y tế, thời gian qua đã ghi nhận sự gia tăng cục bộ của một số bệnh truyền nhiễm trong đó có bệnh tay chân miệng tại một số địa phương. Nhiều ca nhập viện điều trị tại các bệnh viện cấp chuyên sâu. Vậy cách nhận biết và chăm sóc bệnh tay chân miệng như thế nào?
 |
| Phát ban và bọng nước là biểu hiện thường gặp của bệnh tay chân miệng. |
Cách nhận biết bệnh tay chân miệng
Bệnh tay chân miệng thường có các triệu chứng điển hình:
- Sốt: Thường là sốt nhẹ 38 độ C, cũng có thể sốt đến 39 độ C. Sốt có thể kéo dài một đến hai ngày.
- Đau họng và kém ăn: Virus gây loét miệng, đặc biệt là ở vòm họng, lưỡi và lợi, khiến trẻ đau khi nuốt, dẫn đến biếng ăn, bỏ bú.
- Phát ban và bọng nước: Đây là triệu chứng đặc trưng, thường thấy ở lòng bàn tay, lòng bàn chân. Các ban đỏ hoặc bọng nước hình bầu dục, không ngứa, không đau khi chạm nhẹ, có thể xuất hiện ở mông, đầu gối.
- Mệt mỏi: Trẻ có thể quấy khóc, bứt rứt do khó chịu và đau.
Bệnh tay chân miệng thường nhẹ, nhưng cần cảnh giác vì một số chủng virus, đặc biệt là EV71, có thể gây ra các biến chứng thần kinh nguy hiểm, dù hiếm gặp:
- Giật mình, run chi: Đặc biệt khi trẻ đang ngủ hoặc nửa tỉnh nửa mê, đây là dấu hiệu của tổn thương thần kinh sớm, cần đưa trẻ đi cấp cứu ngay.
- Yếu chi, liệt chi.
- Run giật nhãn cầu.
- Thở nhanh, thở dốc, tím tái là dấu hiệu của suy hô hấp.
Cách chăm sóc và dùng thuốc
Chăm sóc hỗ trợ là biện pháp điều trị tay chân miệng chủ yếu và quan trọng nhất đối với bệnh tay chân miệng. Mục tiêu là giảm đau, ngăn ngừa mất nước và theo dõi sát các dấu hiệu nguy hiểm.
Giảm đau
- Vệ sinh miệng: Cho trẻ súc miệng bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn miệng chuyên dụng theo chỉ định, tuyệt đối không dùng cồn hoặc hydrogen peroxide. Giữ vệ sinh miệng giúp giảm đau và ngăn ngừa bội nhiễm.
- Chế độ ăn lỏng, lạnh: Cung cấp thức ăn mềm, lỏng, mát, dễ nuốt như sữa lạnh, kem, sữa chua, cháo loãng nguội. Tránh thức ăn cay, nóng, mặn, cứng vì sẽ làm vết loét đau hơn.
- Dùng thuốc giảm đau, hạ sốt paracetamol theo liều lượng chỉ định của bác sĩ để giảm đau do loét miệng và hạ nhiệt.
Bù nước và điện giải
Khuyến khích trẻ uống nước thường xuyên, có thể dùng dung dịch oresol hoặc nước trái cây pha loãng (nước dừa, nước ép rau củ) từng chút một để tránh mất nước do biếng ăn và sốt.
Vệ sinh da
- Tắm rửa hàng ngày bằng nước ấm và xà phòng nhẹ; tránh làm vỡ các bọng nước để giảm nguy cơ lây lan virus và bội nhiễm vi khuẩn.
- Sát khuẩn nốt bọng nước: Bôi các dung dịch sát khuẩn nhẹ như dung dịch màu (xanh methylen) lên các nốt bọng nước đã vỡ theo chỉ dẫn của bác sĩ.
Cách ly và vệ sinh môi trường
Trẻ bị bệnh cần được nghỉ học và cách ly tại nhà ít nhất 7 - 10 ngày từ ngày khởi phát. Vệ sinh sạch sẽ đồ chơi, sàn nhà, tay nắm cửa bằng các dung dịch sát khuẩn.
Cách phát hiện dấu hiệu nguy hiểm
Người chăm sóc cần theo dõi chặt chẽ các dấu hiệu cảnh báo như giật mình, run tay chân, lơ mơ, khó thở, nôn ói nhiều. Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, cần đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức để được can thiệp kịp thời, đặc biệt là với các ca nhiễm EV71.
Khi nào mới dùng kháng sinh?
Hệ lụy khi dùng kháng sinh không đúng
Nhiều người nhầm tưởng các bọng nước bị vỡ là nhiễm khuẩn và tự ý bôi hoặc uống kháng sinh, điều này là không cần thiết trừ khi có bội nhiễm rõ ràng.
Tay chân miệng là bệnh do virus gây ra nên kháng sinh hoàn toàn không có tác dụng tiêu diệt virus gây bệnh tay chân miệng. Kháng sinh cũng không rút ngắn thời gian bệnh, không làm các vết loét miệng hay bọng nước nhanh lành hơn.
Dùng kháng sinh không đúng có thể gây:
- Rối loạn tiêu hóa: Việc dùng kháng sinh làm mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột, khiến trẻ dễ bị tiêu chảy, chán ăn, làm trầm trọng thêm tình trạng suy dinh dưỡng và mất nước.
- Nguy cơ kháng kháng sinh: Gây ra nguy cơ kháng thuốc cho cộng đồng và làm cho cơ thể trẻ đối mặt với vi khuẩn kháng thuốc trong tương lai.
- Tác dụng phụ: Trẻ có thể bị dị ứng thuốc, phát ban (dễ nhầm lẫn với phát ban do virus), hoặc các vấn đề về gan, thận.
Khi nào cần uống kháng sinh
Kháng sinh chỉ được sử dụng khi có bằng chứng bội nhiễm vi khuẩn (nhiễm khuẩn thứ phát) tại các nốt bọng nước hoặc vết loét.
Các dấu hiệu nghi ngờ bội nhiễm vi khuẩn tại chỗ:
- Nốt bọng nước mưng mủ: Các bọng nước chuyển sang màu vàng đục, sưng đỏ, có dấu hiệu sưng tấy, mủ rõ rệt.
- Sốt kéo dài và có dấu hiệu nặng: Nếu trẻ sốt cao liên tục không hạ, kèm theo nốt phát ban có dấu hiệu nhiễm trùng.
Việc điều trị nhiễm trùng tại chỗ thường ưu tiên dùng thuốc sát khuẩn hoặc thuốc kháng sinh bôi ngoài da theo chỉ định của bác sĩ.
Nếu bác sĩ nghi ngờ nhiễm khuẩn huyết hoặc viêm phổi do vi khuẩn, mới chỉ định kháng sinh đường uống hoặc tiêm. Mọi quyết định sử dụng kháng sinh phải dựa trên thăm khám và chỉ định của bác sĩ chuyên khoa.
Thế nào là chế độ ăn kiêng tốt nhất? Làm thế nào để ngừng lo lắng về cân nặng và tập trung vào việc sống lành mạnh? Để giải quyết mối quan tâm về vấn đề này, mục Sức khỏe của Znews giới thiệu bạn cuốn sách Chỉ dẫn để sống khỏe toàn diện của tác giả Shaun Francis. Sách sẽ giúp người đọc tập trung việc ăn uống lành mạnh, rèn luyện thể chất và giữ tinh thần minh mẫn trong thời buổi bận rộn.
