Sỏi thận là tình trạng các tinh thể khoáng chất hình thành và phát triển trong thận, có thể gây đau quặn dữ dội, tiểu máu, nhiễm trùng tiết niệu và thậm chí dẫn đến suy thận nếu không được phát hiện, điều trị kịp thời.
Tỷ lệ sỏi thận đang có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở nhóm người trẻ, gắn liền với lối sống ít vận động, thói quen uống ít nước, ăn mặn, tiêu thụ nhiều thực phẩm chế biến sẵn và đồ uống có gas.
Sỏi thận hình thành như thế nào?
Nước tiểu vốn chứa nhiều khoáng chất như canxi, oxalat, axit uric. Khi lượng nước đưa vào cơ thể không đủ, nước tiểu trở nên cô đặc, các chất này dễ kết tinh và liên kết với nhau tạo thành sỏi.
Bình thường, một số chất như citrate có tác dụng "bảo vệ", ngăn cản sự kết tinh. Tuy nhiên, khi chế độ ăn mất cân đối hoặc thói quen sinh hoạt không lành mạnh, cơ chế bảo vệ này suy giảm, tạo điều kiện cho sỏi hình thành và lớn dần theo thời gian.
Các loại sỏi thận thường gặp
Trong thực hành lâm sàng, sỏi thận được chia thành một số loại chính:
- Sỏi canxi oxalat: Chiếm tỷ lệ cao nhất, liên quan trực tiếp đến chế độ ăn nhiều oxalat và natri.
- Sỏi axit uric: Thường gặp ở người ăn nhiều thịt đỏ, nội tạng động vật.
- Sỏi struvite: Liên quan đến nhiễm trùng đường tiết niệu kéo dài.
- Sỏi canxi phosphat: Gắn với rối loạn chuyển hóa và pH nước tiểu cao.
- Sỏi cystine: Hiếm gặp, do yếu tố di truyền.
Mỗi loại sỏi có cơ chế hình thành khác nhau, nhưng chế độ ăn uống vẫn là yếu tố tác động chung và có thể điều chỉnh được.
 |
| Rau bina chứa hàm lượng oxalat cao dễ kết hợp với canxi trong nước tiểu, hình thành sỏi canxi oxalat. |
Thực phẩm có thể làm tăng nguy cơ sỏi thận
Rau bina (cải bó xôi): Thông tin đăng trên trang Toi cho biết, rau bina rất giàu dinh dưỡng nhưng cũng chứa hàm lượng oxalat cao. Oxalat dễ kết hợp với canxi trong nước tiểu, hình thành sỏi canxi oxalat – loại sỏi phổ biến nhất.
Củ cải đường: Củ cải đường cũng là nguồn oxalat dồi dào. Việc sử dụng thường xuyên, đặc biệt ở người có tiền sử sỏi thận, có thể làm tăng nguy cơ tái phát.
Các loại hạt và bơ hạt: Hạnh nhân, đậu phộng, hạt điều tuy tốt cho tim mạch nhưng lại chứa nhiều oxalat. Ăn với lượng lớn trong thời gian dài có thể gây bất lợi cho thận.
Sô cô la: Các sản phẩm từ ca cao, nhất là sô cô la đen, có hàm lượng oxalat đáng kể. Người dễ bị sỏi thận nên tiêu thụ ở mức độ vừa phải.
Trà đen: Trà đen là một trong những nguồn cung cấp oxalat phổ biến trong khẩu phần ăn. Uống nhiều trà đen, đặc biệt khi cơ thể thiếu nước, có thể làm tăng nguy cơ lắng đọng tinh thể trong thận.
Thịt đỏ: Thịt bò, thịt cừu, thịt lợn chứa nhiều purin – chất chuyển hóa thành axit uric. Nồng độ axit uric cao trong nước tiểu là yếu tố nguy cơ của sỏi axit uric.
Muối (natri): Ăn mặn khiến thận phải bài tiết nhiều canxi hơn qua nước tiểu, từ đó làm tăng nguy cơ hình thành sỏi canxi.
Đồ uống cola: Nước ngọt có gas màu sẫm chứa axit phosphoric, có thể làm thay đổi pH nước tiểu và thúc đẩy quá trình tạo sỏi.
Thực phẩm chế biến sẵn, đóng gói: Súp ăn liền, khoai tây chiên, đồ ăn nhanh thường chứa nhiều natri và chất bảo quản, gây áp lực lên chức năng thận.
Đại hoàng: Dù có lợi cho tiêu hóa nếu dùng ít, đại hoàng lại nằm trong nhóm thực phẩm chứa oxalat rất cao và không phù hợp với người có nguy cơ sỏi thận.
Thực phẩm giúp phòng ngừa sỏi thận
Bên cạnh việc hạn chế thực phẩm nguy cơ cao, việc chủ động bổ sung thực phẩm có lợi giúp giảm đáng kể nguy cơ hình thành sỏi.
- Nước: Uống 2-3 lít nước mỗi ngày giúp pha loãng nước tiểu.
- Trái cây họ cam quýt: Giàu citrate, giúp ức chế sự kết tinh.
- Thực phẩm giàu canxi tự nhiên: Sữa, sữa chua, phô mai giúp "bắt giữ" oxalat trong ruột.
- Chuối: Ít oxalat, giàu kali.
- Nước lúa mạch: Hỗ trợ tăng lượng nước tiểu.
- Dưa chuột: Giàu nước, ít oxalat.
- Ngũ cốc nguyên hạt: Cung cấp magiê - khoáng chất ức chế tạo sỏi.
- Lá húng quế: Có thể giúp giảm axit uric.
- Dưa hấu: Hỗ trợ làm sạch hệ tiết niệu.
- Quả lựu: Giàu chất chống oxy hóa, tốt cho chức năng thận.
 |
| Nước giúp pha loãng nước tiểu phòng ngừa sỏi thận. |
Một số lưu ý quan trọng để phòng sỏi thận tái phát
- Không lạm dụng vitamin C liều cao
- Ưu tiên canxi từ thực phẩm thay vì thực phẩm bổ sung
- Hạn chế protein động vật
- Duy trì vận động thể lực
- Theo dõi pH nước tiểu nếu có tiền sử sỏi thận...
Khoảng trống y khoa về một hội chứng quen thuộc
Căng thẳng độc hại là một hội chứng nhiều người gặp phải. Có điều, các nghiên cứu y khoa về vấn đề này chưa toàn diện. Đây là khoảng trống gây khó khăn cho việc điều trị.
Mục Sức khỏe giới thiệu cuốn sách Tầng giếng sâu – cuốn sách mang tới cho người đọc một cái nhìn đầy đủ và sâu sắc hơn về những ảnh hưởng của "nghịch cảnh thời thơ ấu" (ACE) với sức khỏe tinh thần của con người.
