5 điểm lấp lửng trong đề xuất ngừng bắn ở Gaza

Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thủ tướng Benjamin Netanyahu tại Nhà Trắng ngày 29/9. Ảnh: Reuters.

Trình bày đề xuất ngừng bắn 20 điểm tại Dải Gaza hôm 29/9, Tổng thống Mỹ Donald Trump gọi đây là “kế hoạch mang tính lịch sử”.

Tuy nhiên, Al Jazeera nhận định bản kế hoạch còn nhiều điều khoản mơ hồ có thể mang tính quyết định cho tương lai của Palestine và toàn khu vực.

Dải Gaza được quản lý ra sao?

Đề xuất này gợi ý về "cơ chế quản lý chuyển tiếp tạm thời của một ủy ban Palestine phi chính trị" sẽ giám sát các vấn đề của Dải Gaza. Tuy nhiên, đề xuất không nêu chi tiết cách thức thành lập ủy ban hoặc bên nào được phép lựa chọn các thành viên.

Ngoài ra, kế hoạch nêu rõ ông Trump và cựu Thủ tướng Anh Tony Blair sẽ lãnh đạo “ban hòa bình” giám sát ủy ban điều hành. Tuy nhiên, chưa có thông tin giải thích về bản chất mối quan hệ giữa “ban hòa bình” và “Ủy ban Palestine phi chính trị”, cũng như các quyết định hàng ngày sẽ được đưa ra ở cấp độ nào.

Chính quyền Palestine có tham gia không?

Kế hoạch của Mỹ nêu rõ ủy ban chuyển tiếp sẽ nắm quyền quản lý Dải Gaza cho đến khi "Chính quyền Palestine hoàn thành chương trình cải cách" và "có thể giành lại quyền kiểm soát Dải Gaza một cách an toàn và hiệu quả".

Tuy nhiên, vẫn chưa rõ ai sẽ xác nhận Chính quyền Palestine đã sẵn sàng tiếp quản Dải Gaza hay Chính quyền Palestine phải đáp ứng những tiêu chuẩn nào để quản lý vùng lãnh thổ này. Ngoài ra, Mỹ cũng không đưa ra thời gian cụ thể cho toàn bộ tiến trình.

Quân đội Israel rải tờ rơi yêu cầu người dân Gaza City sơ tán hôm 29/9. Ảnh: Reuters.

Đề xuất cũng coi Dải Gaza là một thực thể độc lập, không phải một phần của Nhà nước Palestine hay phải được thống nhất với phần còn lại của lãnh thổ Palestine bị chiếm đóng.

Trong khi đó, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu - người đồng thuận với đề xuất của Mỹ - đã loại trừ khả năng Chính quyền Palestine quay trở lại Dải Gaza. “Gaza sẽ không do Hamas hay Chính quyền Palestine giám sát” - ông Netanyahu nói khi đứng cạnh ông Trump.

Lực lượng quốc tế được thành lập thế nào?

Kế hoạch nêu Dải Gaza sẽ được bảo vệ bởi "lực lượng ổn định quốc tế tạm thời", nhưng lực lượng này đến từ đâu và có nhiệm vụ gì? Hiện vẫn chưa rõ quốc gia nào sẵn sàng gửi quân tới Gaza, hoặc quốc gia nào sẽ được chấp nhận theo kế hoạch này.

Đề xuất cũng không nêu rõ trách nhiệm và quy tắc giao chiến của lực lượng gìn giữ hòa bình tương lai. Liệu họ sẽ hoạt động với tư cách lực lượng quân đội, cảnh sát hay quan sát viên? Liệu họ có được giao nhiệm vụ chống lại Hamas? Liệu họ có thể chiến đấu với quân đội Israel để bảo vệ người dân Palestine không?

Khi nào Israel rút quân?

Đề xuất nêu rõ Israel sẽ rút khỏi Dải Gaza "dựa trên các tiêu chuẩn, mốc thời gian và khung thời gian phi quân sự hóa". Một lần nữa, điều khoản này không đặt ra thời gian rút quân lẫn các tiêu chuẩn rõ ràng về cách thức và thời điểm thực hiện.

Hơn nữa, đề xuất ghi Israel sẽ duy trì “chu vi an ninh” ở Dải Gaza cho đến khi vùng lãnh thổ này “được bảo vệ đúng mức khỏi mọi mối đe dọa khủng bố đang trỗi dậy”. Tuy nhiên, vẫn chưa có thông tin bên nào đủ thẩm quyền quyết định khi nào các điều kiện này được đáp ứng.

Liệu có Nhà nước Palestine không?

Đề xuất này chỉ đề cập đến triển vọng thành lập Nhà nước Palestine với hàng tá mơ hồ, các điều kiện và giới hạn.

“Khi việc tái thiết Dải Gaza tiến triển và khi chương trình cải cách Chính quyền Palestine được thực hiện một cách trung thực, các điều kiện cuối cùng có thể được thiết lập cho một lộ trình đáng tin cậy dẫn đến quyền tự quyết và thành lập Nhà nước Palestine. Chúng tôi công nhận đây là khát vọng của người dân Palestine”, đề xuất ghi.

Như vậy, việc tái thiết Gaza và "cải cách" Chính quyền Palestine chính là điều kiện tiên quyết. Ngay cả khi đáp ứng, các cuộc thảo luận về Nhà nước Palestine cũng chỉ "có khả năng" được thiết lập. Không có gì hoàn toàn đảm bảo.

Hơn nữa, đề xuất không công nhận quyền được thành lập nhà nước của người Palestine. Thay vào đó, điều khoản này chỉ thừa nhận việc thành lập nhà nước là khát vọng người Palestine đang tìm kiếm.