 |
| Ông Harry S. Truman, tổng thống thứ 33 của Mỹ. Ảnh: history.com |
Nhiều người xuất hiện trong Phòng Bầu dục của Nhà Trắng. Do số lượng phóng viên đài phát thanh và báo tại Washington tăng vọt trong suốt Đại chiến Thế giới thứ hai, Phòng Bầu dục luôn là nơi nhộn nhịp trong các cuộc họp báo. Nếu ai đó ngất khi nghe tổng thống phát biểu, người ấy sẽ không thể ngã bởi những người xung quanh đứng rất sát.
Vào ngày 8/5/1945, một sự kiện đặc biệt sẽ diễn ra ở Phòng Bầu dục. Rất nhiều phóng viên túc trực trong phòng họp báo từ đêm hôm trước để chờ một tin cực kỳ quan trọng. Các tướng của quân đội Đức đã ký một văn kiện đầu hàng tại trụ sở của tướng Dwight Eisenhower tại Reims, Pháp. Giới sĩ quan Đức và đài phát thanh quốc gia ra lệnh cho binh sĩ của họ hạ vũ khí. Đại chiến Thế giới thứ hai ở châu Âu đã kết thúc. Nhưng nước Mỹ vẫn chờ một thông báo chính thức.
Báo giới Mỹ không biết rằng Josef Stalin, nhà lãnh đạo tối cao của Liên Xô, muốn phát xít Đức đầu hàng ở thủ đô Berlin. Nếu việc đó xảy ra, vị tướng Liên Xô chỉ huy chiến dịch tấn công Berlin sẽ là người đại diện cho phe Đồng minh để ký thỏa thuận đầu hàng với Đức. Harry S. Truman mới nhậm chức tổng thống chỉ vài tuần vào thời điểm đó. Giống như người tiền nhiệm Franklin D. Roosevelt, ông không muốn làm mất lòng nhà lãnh đạo Liên Xô.
Song Winston Churchill, thủ tướng Anh thời bấy giờ, lại nghĩ khác. Ông gọi điện tới Nhà Trắng nhiều lần hôm 7/5/1945 để thúc Truman công bố thông báo chính thức về việc Thế chiến II chấm dứt ở châu Âu, bởi sự cuồng nhiệt của những đám đông đang háo hức vì chiến thắng tại London đã vượt ra ngoài khả năng kiểm soát của chính phủ.
Mặc dù vậy, Truman vẫn không thay đổi ý định. Ông chỉ thị đô đốc William Leahy, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ, thông báo với Churchill rằng Mỹ sẽ không thông báo chính thức trong ngày 8/5/1945 vì Liên Xô không đồng ý.
Sau đó Truman gửi thư tới Eleanor Roosevelt, góa phụ của cố tổng thống Franklin D. Roosevelt, để giải thích quyết định của ông.
“Những khó khăn mà Churchill đang đối mặt cũng gần giống những khó khăn của người Nga. Nhưng tôi nghĩ chúng ta phải kiên nhẫn vì hòa bình thế giới”, ông viết như vậy trong thư.
Cuối cùng Churchill cũng nhượng bộ. Truman khẳng định ông sẽ thông báo chính thức vào buổi sáng hôm 8/5/1945 theo giờ Washington.
Vì thế, vào 8h35 sáng 8/5/1945, Jonathan Daniels – thư ký báo chí Nhà Trắng – đón tiếp phóng viên trong Phòng Bầu dục. Tài liệu chính thức cho thấy Bess Truman, đệ nhất phu nhân Mỹ, và Margaret, con gái của tổng thống, xuất hiện trong phòng cùng các thành viên của chính phủ Mỹ, các quan chức quân sự cấp cao của Mỹ và Anh, các nghị sĩ hàng đầu của Quốc hội. Họ ngồi trên những ghế xung quanh bàn của tổng thống.
Trước khi đọc diễn văn, Truman thông báo với mọi người rằng ông sắp đọc một tuyên bố tới khoảng 9h. Sau đó đài phát thanh sẽ phát lại tuyên bố của ông trên phạm vi cả nước.
“Thông báo của tôi khá ngắn nên các bạn không phải vội vàng. Các bạn có rất nhiều thời gian”, ông nói với các phóng viên.
Toàn bộ phóng viên cười. Truman nói thêm rằng sự kiện trở nên đặc biệt hơn vì sinh nhật lần thứ 61 của ông rơi vào ngày 8/5/1945.
“Chúc mừng sinh nhật tổng thống”, nhiều người trong phòng nói.
Sau đó Truman bắt đầu đọc thông báo trước toàn thể quốc dân.
“Đây là thời khắc trang trọng nhưng vinh quang. Tướng Eisenhower thông báo với tôi rằng quân đội Đức đã đầu hàng. Những lá cờ tự do đã bay khắp châu Âu. Với chiến thắng này, chúng ta gửi lời cám ơn tới Thượng đế vì ngài đã dẫn dắt và trao sức mạnh để chúng ta vượt qua những ngày đen tối của nghịch cảnh. Nhưng trong niềm vui tột độ, chúng ta vẫn phải nhớ tới cái giá khủng khiếp mà chúng ta phải trả để loại Hitler và bè lũ xấu xa của hắn khỏi thế giới”, ông phát biểu.
Truman cũng nhấn mạnh rằng Thế chiến II vẫn chưa chấm dứt vì Nhật Bản và Mỹ vẫn giao tranh trên Thái Bình Dương. Ông cảnh báo người Nhật rằng toàn bộ sức mạnh của cỗ máy chiến tranh Mỹ sẽ hướng trực tiếp về phía họ.
“Tôi muốn nhấn mạnh nhiều lần rằng, chúng ta mới chỉ sử dụng một nửa sức mạnh để đối phó Nhật Bản”, ông khẳng định.
Tân tổng thống cũng bày tỏ niềm thương tiếc đối với người tiền nhiệm.
“Ước nguyện duy nhất của tôi là ngài Franklin D. Roosevelt có thể sống để chứng kiến ngày hôm nay”, ông nói.
Trên thực tế Truman và gia đình mới trải qua đêm đầu tiên trong Nhà Trắng. Cần cẩu sẽ đưa đàn dương cầm của Margaret qua cửa sổ của Nhà Trắng trong ngày ông thông báo phát xít Đức đầu hàng.
Một số người không ưa Truman cho rằng thông báo của ông tẻ nhạt nhưng lại lâm ly một cách không cần thiết. Theo họ, bộ phận báo chí đã không giúp tổng thống giữ hình ảnh nghiêm trang trong cuộc họp báo.
Mặc dù Truman công bố thông tin vào ngày 8/5, giới chức Liên Xô vẫn ấn định 9/5 là Ngày Chiến thắng.
