Các thăm dò dư luận mới đây cho thấy Tổng thống Trump đang thất thế trong cuộc đua vào Nhà Trắng, dự kiến diễn ra vào tháng 11. Hôm 30/7, Tổng thống Trump đề xuất hoãn cuộc bầu cử "tới khi người dân có thể đi bỏ phiếu an toàn và đúng cách".
Mặc dù vậy, tổng thống Mỹ không có thẩm quyền thay đổi thời gian tổ chức cuộc tổng tuyển cử, New York Times cho biết.
Quy định trong Hiến pháp Mỹ
Tổng thống Mỹ không có quyền thay đổi thời gian tổ chức bầu cử, bởi theo quy định tại Điều 2 Hiến pháp, thẩm quyền lựa chọn thời gian tổ chức bầu cử được trao cho Quốc hội.
Theo một đạo luật được Quốc hội Mỹ ban hành năm 1845, cuộc bầu cử tổng thống Mỹ được tổ chức vào ngày thứ ba đầu tiên, sau ngày thứ hai đầu của tháng 11.
Điều này có nghĩa là, đề nghị thay đổi thời gian cuộc bầu cử phải được thông qua dưới dạng đạo luật bởi Quốc hội, được Tổng thống ký ban hành, và có thể bị thách thức tại Tòa án.
Hoãn bầu cử tháng 11 có khả thi?
Quyết định lùi ngày bầu cử, để trở thành hiện thực, cần có sự nhất trí của Hạ viện do đảng Dân chủ kiểm soát, Thượng viện do đảng Cộng hòa nắm đa số, trước khi được chuyển tới Nhà Trắng để được Tổng thống Trump ban hành.
"Gọi khả năng đó là khó xảy ra thậm chí đã là cách nói giảm", New York Times bình luận.
 |
| Tổng thống Trump hôm 30/7 đưa ra đề xuất lùi thời gian tổ chức bầu cử. Ảnh: AP. |
Thậm chí nếu cả lưỡng viện Quốc hội và Tổng thống Trump nhất trí hoãn bầu cử, việc lựa chọn thời điểm bỏ phiếu thay thế cũng là một vấn đề.
Hiến pháp Mỹ yêu cầu Quốc hội mới phải tuyên thệ vào ngày 3/1, và nhiệm kỳ tổng thống mới sẽ bắt đầu từ 20/1. Đây là những mốc thời gian không thể thay đổi chỉ bằng một đạo luật thông thường.
Các tiểu bang hoãn bầu cử sơ bộ
Trong bối cảnh đại dịch Covid-19 lan rộng, 16 tiểu bang và 2 vùng lãnh thổ của Mỹ đã lùi thời gian tổ chức bầu cử sơ bộ hoặc kéo dài thời gian bỏ phiếu qua thư.
Tại Mỹ, các tiểu bang có quyền tự chủ lớn trong quyết định thời gian và thủ tục tổ chức bầu cử sơ bộ. Quy trình lựa chọn ngày tổ chức bầu cử sơ bộ có sự khác nhau giữa các bang.
Tại Louisiana, luật của tiểu bang này cho phép thống đốc thay đổi thời gian bỏ phiếu trong trường hợp khẩn cấp. Hồi tháng 3, Thống đốc John Bel Edwards đã hai lần lùi thời gian tổ chức bỏ phiếu sơ bộ để nhà chức trách tiểu bang có thêm thời gian chuẩn bị cho các biện pháp an toàn, trong bối cảnh dịch bệnh khi đó đang bùng phát.
Đề nghị lùi thời gian bầu cử trong quá khứ
Năm 2004, một số quan chức trong chính quyền Tổng thống George W. Bush đã thảo luận khả năng lùi thời gian tiến hành bầu cử, do nguy cơ các cuộc tấn công khủng bố. Mặc dù vậy, ý tưởng này đã nhanh chóng bị gạt đi.
Cố vấn an ninh quốc gia khi đó là Condoleezza Rice tuyên bố nước Mỹ đã tổ chức các cuộc bầu cử ngay cả trong thời gian chiến tranh, "thậm chí ngay trong thời kỳ nội chiến".
"Chúng ta nên tổ chức bầu cử đúng thời gian quy định", bà Rice nói.
 |
| Ông Trump và bà Melania đi bỏ phiếu trong bầu cử. Ảnh: AP. |
Thủ tục bỏ phiếu vào tháng 11 có thể thay đổi
Dù thời gian tổ chức bầu cử được quy định bởi luật của Quốc hội, thủ tục tiến hành bỏ phiếu nhìn chung do các tiểu bang quy định.
Các quy định về bỏ phiếu tại các tiểu bang tương đối khác biệt. Một số tiểu bang cho phép bỏ biểu sớm hoặc bỏ phiếu vắng mặt. Một số tiểu bang lại cho phép bỏ phiếu qua thư hoặc bỏ phiếu trong ngày đăng ký. Một số tiểu bang khác lại yêu cầu những loại giấy tờ xác minh danh tính khi bỏ phiếu.
Một số tiểu bang đã cho phép bỏ phiếu qua thư trong tổng tuyển cử năm nay, giúp cử tri không cần đến địa điểm bỏ phiếu để tránh lây nhiễm virus.
Tại Michigan, quan chức phụ trách đối ngoại Jocelyn Benson đã gửi đơn đăng ký bỏ phiếu vắng mặt tới 7,7 triệu cử tri đăng ký tham dự bầu cử sơ bộ tại bang này vào tháng 8 cũng như tổng tuyển cử vào tháng 11.
Ngay cả trước khi đại dịch bùng phát, 5 bang gồm Colorado, Hawaii, Oregon, Utah và Washington thường xuyên tiến hành các cuộc bỏ phiếu qua thư.
Tại một số bang đặc biệt đông dân cư như New York, việc kiểm phiếu được bỏ theo hình thức qua thư có thể tốn nhiều thời gian hơn so với bỏ phiếu trực tiếp.
Điều này đưa tới một viễn cảnh cho đêm bầu cử vào tháng 11 tới: Trừ khi có một ứng viên chiến thắng áp đảo, kết quả người chiến thắng cuộc chạy đua tổng thống có thể sẽ không được công bố ngay lập tức.
 |
| Phong bì chứa phiếu bầu bằng hình thức bỏ phiếu qua thư. Ảnh: NPR. |
Cáo buộc bỏ phiếu qua thư dẫn tới gian lận có chính xác?
Nhiều nghiên cứu đã cho thấy mọi hình thức gian lận bầu cử đều rất hiếm khi xảy ra tại Mỹ. Một ủy ban do Tổng thống Trump lập ra để điều tra gian lận bầu cử đã được giải tán vào năm 2018 do không tìm thấy bằng chứng hành vi gian lận.
Các chuyên gia nhận định bỏ phiếu qua thư ít an toàn hơn so với bỏ phiếu trực tiếp, tuy nhiên khả năng xuất hiện gian lận phiếu trên diện rộng rất khó xảy ra, New York Times cho biết.
Tại Washington, một trong những bang đa phần các cuộc bỏ phiếu được tiến hành qua thư, một nghiên cứu do quan chức phụ trách đối ngoại thuộc đảng Cộng hòa cho thấy, trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2018, chỉ 142 trường hợp phiếu bầu không phù hợp được báo cáo tới nhà chức trách, chiếm 0,004% tổng số phiếu bầu của toàn bang.
Vụ gian lận phiếu bầu nổi tiếng gần đây xảy ra trong cuộc bầu cử dân biểu quận 9 bang North Carolina năm 2018. Một người đàn ông bị kết án gian lận trong thu thập và nộp phiếu bầu vắng mặt nhằm thao túng kết quả bỏ phiếu theo hướng có lợi cho ứng viên đảng Cộng hòa. Điều này cho thấy các âm mưu gian lận bầu cử, nếu có, nhiều khả năng sẽ bị phát hiện.
"Và chính bản thân ông Trump đã bỏ phiếu qua thư trong lần bầu cử gần nhất", New York Times nhắc lại, ám chỉ cuộc bầu cử giữa kỳ tổ chức năm 2018.
