Chứng năng gan kém, khiến phụ nữ dễ bị mắc các chứng bệnh phụ khoa. Ảnh minh họa: L.C.

Trong tác phẩm Lâm chứng chí nam y án [1] Diệp Thiên Sĩ viết rằng: “Nữ tử ỷ can vi tiên thiên dã”, có nghĩa “gan” là cái gốc của phụ nữ. Hầu hết hoạt động sinh lý của phụ nữ đều liên quan mật thiết tới gan, bởi vì phụ nữ thuộc âm, lấy máu làm gốc, mà gan lại là cơ quan dự trữ máu.

Trong thời kỳ kinh nguyệt, huyết âm dễ tiêu hao. Trong thai kỳ, tuy đã ngừng kinh nhưng vẫn cần tiêu hao huyết âm để nuôi dưỡng thai nhi; sau khi sinh nở, máu cũng đóng vai trò quan trọng là giúp vận chuyển prolactin kích thích sản sinh ra sữa. Chính vì nhiều hoạt động sinh lý ở nữ giới đều cần sử dụng máu, nên việc bổ sung máu và dưỡng gan là điều thiết yếu.

Nhiều người thắc mắc: Vì sao gan lại liên quan mật thiết đến khí huyết như vậy? Sự chuyển hóa của khí huyết được quyết định bởi tỳ vị, mà máu đnợc vận chuyển nhờ lực bơm của trái tim, nhưng điều này thì liên quan gì đến gan?

Đó là vì “can tàng huyết” (gan dự trữ máu).

Vương Bǎng, danh y thời Đường, đã dành tâm huyết để nghiên cứu Tố vấn [2] trong vòng mười hai nǎm. Ông giải thích về “can tàng huyết” như sau: “Ban ngày, khi chúng ta vận động, nhờ lực bơm từ tim mà máu có thể chảy khắp cơ thể. Nhưng buổi tối khi ngủ, máu được lưu trữ ở gan”. Do đó, máu sẽ dồi dào hơn khi chúng ta nằm ngửa.

Nếu gan có vấn đề, chức nǎng dự trữ máu sẽ suy yếu, dẫn tới tình trạng hao tổn máu, từ đó ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của con người. Đặc biệt là phụ nữ, gan không tốt dễ gây ra các bệnh phụ khoa. Kinh nguyệt của phụ nữ cũng được sinh ra từ một phần của xung mạch (huyết hải). Lượng kinh nguyệt không chỉ liên quan tới thận khí, mà còn có quan hệ mật thiết với can huyết.

Mọi người đều biết kinh nguyệt quan trọng với phụ nữ như thế nào, nhưng ít ai thực sự tìm hiểu thấu đáo. Nhìn chung, nếu máu trong gan dồi dào, phụ nữ sẽ ít mắc các bệnh phụ khoa hơn.

Chỉ cần nhìn ngoại hình cũng thấy đnợc ảnh hưởng của gan với phụ nữ . Nếu tỳ vị hư nhược, phụ nữ sẽ nhanh già, biểu hiện cụ thể như mặt mũi hốc hác, da vàng, rụng tóc, v.v.

Mặc dù các vấn đề về gan ít ảnh hưởng tới dáng vóc, nhưng cũng sẽ ảnh hưởng đến sắc mặt của chúng ta. Trong ngũ hành, gan thuộc mộc, tỳ thuộc thổ, mộc khắc thổ, nếu can khí quá dư thừa sẽ ảnh hưởng tới tỳ vị, khiến da mặt vàng đi; mặt khác, nếu can khí đọng, da mặt sẽ sẫm màu, xuất hiện các vết thâm nám. Vì vậy, nếu thấy da mình vàng sẫm nhưng không có các triệu chứng tỳ hư, thì khả nǎng cao là gan đang có vấn đề.

Tóm lại, bất cứ thời điểm nào trong đời, phụ cũng cần chú ý đặc biệt đến việc dưỡng gan. Dù đang khỏe mạnh thế nào, tôi cũng hy vọng bạn tìm hiểu thêm kiến thức để chǎm sóc gan của bản thân.

[1] Bộ sách Đông y nổi tiếng của danh y Diệp Thiên Sĩ đời nhà Thanh, tổng hợp kinh nghiệm lâm sàng của ông trong quá trình điều trị bệnh, đặc biệt là các bệnh ôn nhiệt và nhiều tạp bệnh khác.

[2] Phần đầu tiên của tài liệu y học nổi tiếng Hoàng đế nội kinh. “Tố vấn” nghĩa là những câu hỏi cơ bản, bao gồm nền tảng lý thuyết của Đông y và các phương pháp chẩn đoán.