Vì sao động đất tại Thổ Nhĩ Kỳ gây thương vong lớn?

Thi thể một nạn nhân được đưa ra khỏi đống đổ nát tại Azaz, Syria. Ảnh: Reuters.

Chỉ sau chưa đầy 24 giờ kể từ thời điểm xảy ra động đất, số nạn nhân thiệt mạng tại Thổ Nhĩ Kỳ và Syria đã vượt quá 2.000, Reuters đưa tin. Giới chức địa phương nhận định con số này có thể sẽ còn tăng do quy mô thảm họa là rất lớn.

Các nhà khoa học chỉ ra cường độ, độ sâu và vị trí, thời điểm góp phần gây ra sự tàn khốc của trận động đất lần này. Bên cạnh đó, sự thiếu chuẩn bị của chính quyền và người dân cũng khiến họ phần nào không kịp trở tay.

Nguyên nhân khách quan và chủ quan

Đầu tiên, đây là trận động đất lớn, có cường độ lên tới 7,8 độ. Chấn tiêu của vụ động đất cũng khá nông (chỉ khoảng 18 km), gây ra thiệt hại lớn với các tòa nhà trên mặt đất, BBC cho biết.

“Nếu xét đến các trận động đất chết chóc nhất năm trong 10 năm trở lại đây, chỉ có hai năm trận động đất đó có cường độ tương tự”, giáo sư Joanna Faure Walker, chuyên gia về giảm thiểu thiệt hại do thảm họa tại trường University College London (UCL), chỉ ra.

Trong khi đó, trên tài khoản Twitter cá nhân, tiến sĩ Susan Hough, chuyên gia địa chấn học của Cục Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), cho rằng yếu tố độ sâu và vị trí của trận động đất có thể giải thích tốt hơn cho thiệt hại mà Thổ Nhĩ Kỳ và Syria phải chịu đựng.

“Thế giới đã thấy nhiều trận động đất có cường độ mạnh hơn trong 10-20 năm qua”, bà Hough viết. “Nhưng các trận động đất xấp xỉ 8 độ ít xảy ra ở các khu vực đứt gãy ngang nông. Do gần các trung tâm dân cư, (động đất) có thể đặc biệt nguy hiểm".

Dù vậy, cường độ hay vị trí của động đất không phải nguyên nhân duy nhất. Con số tử vong lớn còn đến từ việc trận động đất xảy ra vào đầu giờ sáng, khi mọi người đang ngủ trong nhà.

Bên cạnh đó, sự thiếu kiên cố của cơ sở hạ tầng địa phương cũng là một nhân tố cần tính đến.

“Điều không may mắn là các công trình chống động đất chỉ xuất hiện rải rác ở miền Nam Thổ Nhĩ Kỳ - và đặc biệt là Syria”, tiến sĩ Carmen Solana, chuyên gia tại Đại học Portsmouth, Anh, nói.

“Do đó, việc cứu nạn chủ yếu dựa vào khả năng ứng phó. 24 giờ sắp tới là quãng thời gian quyết định để tìm kiếm những người sống sót. Sau 48 giờ, số người sống sót sẽ giảm nhanh chóng”, bà Solana cho biết thêm.

Khu vực xảy ra thảm họa cũng chưa từng gặp phải trận động đất lớn nào trong hơn 200 năm. Các nhà khoa học cũng không nhận thấy chỉ dấu nào về khả năng xảy ra trận động đất lần này. Do đó, cả chính quyền lẫn người dân đều bị bất ngờ khi thảm họa ập đến.

Động đất đến từ đâu?

Vỏ Trái Đất được tạo nên bởi nhiều mảng kiến tạo riêng biệt, Trong quá trình dịch chuyển, các mảng kiến tạo va vào nhau, giải phóng năng lượng dưới dạng sóng.

Trong vụ động đất tại Thổ Nhĩ Kỳ, mảng Arab khi di chuyển về hướng bắc đã va chạm với mảng Anatolia, gây ra thảm họa.

Đây không phải lần đầu động đất xảy ra khi hai mảng này va chạm. Tháng 8/1822, một vụ động đất 7,4 độ đã được ghi nhận, gây ra thiệt hại lớn cho cư dân khu vực. Chỉ riêng thành phố Aleppo khi đó ghi nhận 7.000 ca tử vong. Các cơn dư chấn vẫn còn xảy đến trong gần một năm sau đó.

Các nhà khoa học cũng đã ghi nhận nhiều cơn dư chấn sau trận động đất ngày 6/2. Họ dự đoán chúng sẽ còn tiếp tục xảy đến, giống như hai thế kỷ trước.

Thổ Nhĩ Kỳ nằm trên mảng kiến tạo Anatolia. Bên cạnh đứt gãy Đông Anatolia ở Đông Nam đất nước - nơi xảy ra trận động đất vừa qua - Thổ Nhĩ Kỳ còn bị đứt gãy Bắc Anatolia cắt qua từ tây sang đông, biến quốc gia này trở thành một trong những “điểm nóng” động đất.

Tháng 12/1939, trận động đất chết chóc nhất trong lịch sử Thổ Nhĩ Kỳ hiện đại xảy ra tại miền Đông Thổ Nhĩ Kỳ. Tâm chấn nằm trên đứt gãy Bắc Anatolia, đoạn cắt qua tỉnh Erzincan.

Cũng với cường độ 7,8 độ, thảm họa thiên nhiên này đã khiến hơn 30.000 người thiệt mạng và khoảng 100.000 người bị thương.

Trong những năm qua, quốc gia Tây Á này cũng đã phải đối mặt với hàng loạt trận động đất lớn. Tháng 10/2011, một vụ động đất 7,2 độ tại tỉnh Van, miền Đông Thổ Nhĩ Kỳ khiến ít nhất 138 người thiệt mạng và 350 người bị thương. Chỉ 7 tháng trước đó, một trận động đất khác cũng khiến 51 người tử vong.

Tháng 8/1999, thành phố Izmir, miền Tây Thổ Nhĩ Kỳ hứng chịu trận động đất 7,4 độ. Hơn 17.000 người đã thiệt mạng trong vụ việc, New York Times cho biết.