Nếu tạm chia các môn thể thao thành hai nhóm định tính và định lượng, nhóm định lượng sẽ gồm những môn mà kết quả thi đấu hiển thị chính xác dưới dạng con số như điền kinh, bơi lội, bắn cung... Kết quả những môn này rạch ròi như đen và trắng, không bị tác động bởi nhiều yếu tố bên ngoài. Usain Bolt chạy 100 m ở Nam Phi hay Mỹ không khác là mấy, Michael Phelps vẫn vĩ đại trên đường đua Australia hoặc châu Âu.
Bóng đá cũng có những khía cạnh định lượng với tỷ số thắng thua hiển thị rõ ràng trên bảng điện tử. Nhưng phần thú vị và gây tranh cãi nhất của môn thể thao này có lẽ nằm ở yếu tố định tính. Với 22 cầu thủ trên sân, cộng thêm vô vàn khác biệt về chiến thuật, trình độ và các yếu tố bên ngoài, 90 phút của bóng đá vô cùng phức tạp và khó để đánh giá đúng trình độ một cầu thủ.
Ta chỉ biết một cách đích xác người này có giỏi không, đủ khả năng không trong một môi trường cố định khi anh ta vào sân, tương tác với đồng đội và đối thủ cụ thể. Ta thậm chí phải xem người ấy đá nhiều hơn, trước các đội khác nhau, phải cho anh ta thời gian trước khi đi tới một kết luận toàn vẹn.
 |
| Ra sân 4 phút trước Roda JC tại cúp quốc gia khi tỷ số trận đấu đã an bài là những gì Văn Hậu có sau nửa năm ở đội bóng Hà Lan. Ảnh: Getty. |
Trình độ thế nào thì chơi được ở châu Âu?
Phải dài dòng thế để nói về Văn Hậu.
Trước khi Hậu tới Hà Lan, bóng đá Việt Nam không có một liên hệ nào với giải đấu đỉnh cao này. Cầu thủ Việt cuối cùng chơi ở châu Âu là Lê Công Vinh từ năm 2009. Chúng ta vì thế có rất ít dữ liệu định lượng để xác định trình độ của Văn Hậu trong so sánh với cầu thủ Heerenveen và Eredivisie.
Trước đó, ta biết Hậu đã chơi tốt ở giải đấu số một châu Á là Asian Cup, thể hiện đẳng cấp tại các sân chơi U23 và từ sớm đã vượt xa trình độ V.League. Vấn đề là không ai biết V.League cách Eredivisie bao xa. Chơi tốt ở Asian Cup có đồng nghĩa với đá được tại Hà Lan? Sau nấc thang V.League là châu Âu hay những nấc A, nấc B mà Hậu chưa biết và chưa thử.
Khác với nhiều môn thể thao có xếp hạng rõ ràng về trình độ dựa trên thống kê không thể tranh cãi, chẳng có bất kỳ bảng xếp hạng nào trên thế giới nói cầu thủ này tốt hơn cầu thủ kia (chúng ta vẫn tranh cãi suốt cả thập kỷ xem Lionel Messi hay Cristiano Ronaldo giỏi hơn).
Bản chất mơ hồ ấy của môn thể thao vua khiến kỳ vọng đặt lên Văn Hậu trong chuyến đi châu Âu là rất lớn. Cũng bởi kỳ vọng quá nhiều, người hâm mộ đòi hỏi Heerenveen phải sử dụng Văn Hậu. Họ có tâm lý không tin tưởng, chỉ trích và suy diễn cách đội bóng Hà Lan dùng Văn Hậu. Suy nghĩ ấy xuất hiện cả trong tư duy của chính ê kíp phía sau Văn Hậu. Không dưới một lần, họ nói về việc Hậu phải ở lại châu Âu, hay trở về Thái Lan là thất bại.
Văn Hậu có thể "bắt chết" mọi chân sút ở Đông Nam Á, volley má ngoài tung lưới Olympic Oman hay kiến tạo ở đội trẻ Heerenveen. Vấn đề là anh có lặp lại được những điều đó ở đội một tại Eredivisie không. Điều này không người hâm mộ Việt Nam nào biết. Chúng ta không ở cạnh Hậu trong các buổi tập, không chứng kiến anh cạnh tranh với đồng đội, không nhìn thấy tận mắt sự thể hiện của anh.
 |
| HLV Jansen chắc chắn hiểu rõ trình độ của Văn Hậu và có lý do khi chưa sử dụng anh. Ảnh: Getty. |
Điều ta không biết lại là điều HLV của Hậu có thừa. Ông Johnny Jansen ở bên Hậu từng ngày, từng giờ. Ông chứng kiến nhiều hơn tất cả, có thông tin và những thống kê dưới dạng con số. Ông có lẽ không quyết định sai. Như các HLV vẫn nói: Cầu thủ thể hiện tốt nhất trên sân tập sẽ được vào sân. Khi Hậu chưa được ra sân, ta hiểu anh không thuyết phục được HLV trong buổi tập.
Những điều ta không thấy trong các buổi tập của Heerenveen phần nào được hé lộ qua 4 phút ở cúp quốc gia khi Văn Hậu ra sân trong trận gặp Roda JC. Cục diện trận đấu đã an bài khi Heerenveen dẫn 2-0 ở phút 89.
4 phút ấy, Văn Hậu chạm bóng 6 lần, thực hiện 3 đường chuyền, một lần cản phá thành công. Anh nhận một thẻ vàng khi vào bóng bằng hai chân trong một tình huống tấn công không quá nguy hiểm của đối thủ.
Tấm thẻ vàng ấy cho thấy đã có những căng thẳng, hồi hộp trong lần đầu của Hậu ở Hà Lan. Tuy nhiên, HLV có cần quan tâm nhiều thế tới tâm trạng của Hậu?
Thẻ vàng ấy nói rằng tồn tại một khoảng cách không nhỏ giữa các đấu trường mà Hậu từng góp mặt với Eredivisie, đã có những căng cứng dẫn tới một quyết định bất hợp lý đồng thời tạo ra băn khoăn cho HLV khi muốn dùng lại Hậu trong tương lai.
 |
| Thống kê của Văn Hậu trong lần duy nhất ra sân cho Heerenveen ở trận gặp Roda JC. Đồ họa: Minh Phúc. |
Vấn đề cân nặng, ngôn ngữ hay sai lầm chuyển nhượng
Trước đó, việc Văn Hậu tăng cân ở Heerenveen cũng thể hiện một vấn đề khác. Tăng 6 kg trong hơn 2 tháng giúp Hậu có thể hình tốt hơn nhưng đồng thời nói rằng chỉ số cơ thể của anh chưa đạt yêu cầu khi mới gia nhập đội bóng. Vì chưa đạt nên mới phải thay đổi cấp tốc.
Ai từng tập thể hình đều biết tăng 6 kg sau 2 tháng chỉ là sự gia tăng trọng lượng cơ thể. Những chỉ số chất lượng quan trọng như độ bền, tỷ lệ mỡ, sự phát triển của các cơ bắp cụ thể có liên quan tới tốc độ, sức bật đều cần thời gian dài hơn để cải thiện. Mà Văn Hậu ở Hà Lan mới được 6 tháng
Những người bảo vệ Văn Hậu từng nói về hạn chế tiếng Anh của Hậu. Tuy nhiên, bóng đá luôn có một ngôn ngữ chung. Văn Hậu không phải ngoại binh đầu tiên, cũng chẳng phải người cuối cùng kém tiếng Anh ở Heerenveen hay Eredivisie. Vấn đề có lẽ không nằm ở khả năng tiếng Anh mà nằm ở ngôn ngữ bóng đá của Văn Hậu.
Tóm lại, có rất ít cơ sở định lượng để tin Hậu sẽ thành công tại Hà Lan. Kỳ vọng của người hâm mộ là điều tốt nhưng kỳ vọng ấy cũng đặt áp lực lên Hậu, người có lẽ đã hiểu thêm về giới hạn của bản thân sau khi đặt chân tới Hà Lan.
 |
| Văn Hậu đã vượt khỏi trình độ Đông Nam Á chưa? Đâu là đấu trường phù hợp với anh? Ảnh: Minh Chiến. |
Nếu Hậu thất bại, không thể bỏ qua vai trò của ê kíp phía sau và những nhà chuyên môn. Họ đã dựa vào cơ sở nào, đánh giá ra sao trước khi chọn Heerenveen cho Văn Hậu. Các quyết định của họ và rộng hơn là hàng loạt quyết định chuyển nhượng khác của bóng đá Việt Nam đều mang tới nghi ngờ về hàm lượng chuyên môn. Các HLV, nhà chuyên môn Việt Nam đã ở đâu? Họ có kém tài tới mức để gần chục chuyến xuất ngoại của bóng đá Việt Nam đều thất bại?
Dù muốn hay không, khi đặt ra câu hỏi đó, chúng ta vẫn phải nhìn sang Thái Lan. Từ thương vụ Chanathip Songkrasin năm 2017, 100% tuyển thủ Thái xuất ngoại có suất đá chính.
Chúng ta đều yêu và mong Văn Hậu thành công ở nơi xa, nhưng không thể đem thước đo cảm tính của người Việt để nhìn nhận những tiêu chuẩn của châu Âu.
