Những loạt "đấu súng" sau 120 phút đã từng là nỗi ám ảnh với NHM tuyển Anh. Từ vòng bán kết Euro 1996 đến trước World Cup 2018, thành tích đá phạt đền của "Tam sư" đơn giản là thảm họa khi toàn thua trong cả 5 trận đấu phải phân định bằng loạt đá phạt đền.
Tuy nhiên, điều đó đã không còn đúng. Không ai còn có thể nghi ngờ khả năng của tuyển Anh trên chấm 11 m sau trận tứ kết EURO 2024 với Thụy Sĩ. Đội bóng của HLV Southgate chơi không hay, nhưng toàn bộ 5 cầu thủ tuyển Anh đều sút luân lưu hoàn hảo để đánh bại đối thủ.
Những người hùng thầm lặng
Hòa 1-1 sau 120 phút thi đấu, loạt luân lưu là nơi quyết định đội đi tiếp ở EURO 2024 giữa tuyển Anh và Thụy Sĩ. Trước áp lực lớn, cả Palmer, Bellingham, Saka, Toney và Arnold đều thực hiện những cú đá hóc hiểm, gần như không cho Sommer cơ hội nào.
Đây cũng là lần đầu tiên trong lịch sử, tuyển Anh thực hiện hoàn hảo và giành chiến thắng trong một loạt luân lưu ở sân khấu World Cup và EURO.
Nhiều người có thể bất ngờ khi "Tam sư" sút phạt đền tốt như vậy, nhưng thực tế, tại World Cup 2018 ở Nga, tuyển Anh đã chấm dứt cái dớp trong những loạt "đấu súng" khi đánh bại Colombia trên chấm luân lưu để vào tứ kết.
 |
| Cả Palmer, Bellingham, Saka, Toney và Arnold đều thực hiện những cú đá hóc hiểm, gần như không cho Sommer cơ hội nào. |
Chris Markham đã xem trận đấu của Colombia cùng các đồng nghiệp tại quầy bar trong nhà ở St George's Park, trụ sở của LĐBĐ Anh (FA).
Khi Eric Dier thực hiện thành công quả phạt đền đưa Anh vào tứ kết và chấm dứt kỷ nguyên 22 năm liên tiếp phải chịu những cơn ác mộng về loạt sút luân lưu, dễ hiểu là mọi người đều vui mừng khôn xiết.
Khoảng 30 phút sau, điện thoại của Markham reo lên. Đó là tin nhắn từ Gareth Southgate, huấn luyện viên trưởng đội tuyển Anh, cảm ơn Markham và đội của anh vì mọi thứ họ đã làm. Nếu không có công sức của đội ngũ này, khó có thể để tuyển Anh phá dớp trên chấm 11 m.
Chỉ ít ngày sau chiến công này, bên cạnh các cầu thủ và BHL, báo chí chỉ ra giám đốc kỹ thuật của FA, giám đốc hiệu suất hay thậm chí là các nhà tâm lý học là những người đã góp công lớn.
Tuy nhiên, tên của Chris Markham dường như không bao giờ xuất hiện. Vậy thì tại sao Southgate lại nhắn tin cho Markham? Ông là ai và đã làm gì?
Theo giáo sư về bóng đá và tâm lý học Geir Jordet, người đã phân tích mọi loạt sút luân lưu tại World Cup, EURO và Champions League kể từ năm 1976, Markham chính là người hùng thầm lặng đã làm việc miệt mài suốt 18 tháng chỉ để giúp tuyển Anh thắng trên chấm 11 m.
Từ tháng 1/2017 cho đến World Cup ở Nga 18 tháng sau đó, Markham là người đứng đầu một nhóm gồm 4 nhà phân tích và một chuyên gia khoa học dữ liệu. Tất cả đều làm việc với một mục tiêu chung là giúp tuyển Anh vượt qua loạt sút luân lưu đáng sợ.
Jordet được giới thiệu với Markham vào tháng 1/2018 và cả hai lần đầu tiên gặp nhau vào tháng 4 cùng năm.
Tại cuộc gặp, Markham hỏi Jordet mọi thứ liên quan đến quả phạt đền, đồng thời trình thành quả những nghiên cứu mà đội ngũ của ông đã thực hiện cho đến nay, và cách họ sử dụng nghiên cứu của vị giáo sư này.
Trong trích đoạn ở cuốn sách Pressure: Lessons from the psychology of the penalty shoot-out (Áp lực: Bài học tâm lý từ loạt sút luân lưu), Jordet thừa nhận bản thân rất kinh ngạc khi đọc về nghiên cứu của đội ngũ phân tích nước Anh.
 |
| Tại World Cup 2018 ở Nga, tuyển Anh đã chấm dứt cái dớp trong những loạt "đấu súng" khi đánh bại Colombia trên chấm luân lưu để vào tứ kết. |
"Tôi có thể tự tin nói rằng không có đội bóng nào khác trong lịch sử bóng đá từng chuẩn bị kỹ lưỡng và chi tiết cho những quả phạt đền như đội tuyển Anh đã làm trước World Cup 2018", vị giáo sư về bóng đá và tâm lý học cho biết.
Sút luân lưu không phải trò may rủi
Cả Jordet và Markham đều có chung một nhận định cho rằng sự tương phản trong chế độ quản lý tuyển Anh dưới Southgate và những người tương phản là không thể nhầm lẫn.
"Tôi tìm thấy những câu trích dẫn từ 5 HLV trước Southgate nói rằng loạt sút luân lưu là một trò xổ số, tất cả quả phạt đền đều phụ thuộc vào may mắn và không thể mô phỏng loại áp lực đó trên sân tập", Markham nói.
Theo thời gian, câu chuyện về “trò xổ số” đã xây dựng nên một niềm tin cơ bản ở tuyển Anh rằng họ không thể kiểm soát hoặc tập luyện để thực hiện các quả phạt đền. Điều này tạo ra cảm giác bất lực lan tỏa. Markham nhận thức được những hậu quả đó và đó cũng là điều đầu tiên mà chuyên gia này muốn thay đổi.
“Theo quan điểm tâm lý, việc nói về xổ số khiến các cầu thủ mất quyền sở hữu. Đó cũng là điều tôi muốn trao lại cho họ. Để kiểm soát không chỉ cú sút mà còn toàn bộ quá trình. Ban đầu, đó là về sự kiểm soát nhận thức", chuyên gia nghiên cứu sút phạt đền của tuyển Anh tiết lộ.
 |
| Với những chuyên gia sút phạt đền như Cole Palmer, bên cạnh kỹ thuật sút, tâm lý ổn định cũng là một yếu tố quan trọng để dứt điểm thành công. |
Ban đầu, nhóm của Markham phải mất đến 6 tháng để chuẩn bị một bài thuyết trình cho HLV Southgate để thuyết phục thuyền trưởng "Tam sư" rằng họ có thể tạo ra tác động.
Một mức độ chi tiết mà Southgate và đội ngũ của ông có lẽ chưa từng được thấy đã được Markham cùng các cộng sự trình bày.
Từ bước chạy đà, góc độ, tốc độ, kỹ thuật hít thở, khu vực sút tối ưu cho đến thủ môn, mọi chi tiết đều được phân tích kỹ lưỡng.
Đứng trước lượng thông tin khổng lồ, theo lời Jordet trong cuốn sách, sự lãnh đạo và giao tiếp của Southgate là chìa khóa.
Markham và nhóm của ông đã khám phá ra những thông tin hấp dẫn này về loạt đá phạt đền và muốn cung cấp càng nhiều thông tin càng tốt cho các cầu thủ, nhưng Southgate vẫn giữ mọi thứ trong tầm kiểm soát.
"Ông ấy hiểu rằng có một lượng thông tin khổng lồ ở đây và một số thông tin thực sự quan trọng. Tuy nhiên, nếu bạn làm quá nhiều điều này với các cầu thủ, nó sẽ có tác dụng ngược lại và thay vì giảm áp lực, nó lại làm tăng áp lực. Southgate thực sự giỏi, có thể có được mức độ chi tiết phù hợp, thời điểm chi tiết, cách truyền đạt thông tin đến cầu thủ và giúp họ nhận thức được những điều này”, Markham nói.
Trong hai thập kỷ, Jordet đã nghiên cứu mọi khía cạnh của loạt sút luân lưu và phỏng vấn hàng trăm cầu thủ.
Ông nêu chi tiết về những tổn thất về mặt tâm lý, cảm xúc và thể chất mà những sự kiện này có thể gây ra cho một cầu thủ bóng đá. Đối với nhiều người, đây là trải nghiệm tàn khốc nhất, không giống bất kỳ điều gì khác mà họ phải chịu đựng trên sân cỏ.
Điều tạo nên một quả phạt đền tốt trước hết phải nằm ở chính người sút. Tâm lý đóng vai trò then chốt khi bước lên chấm 11 m. Một chuyên gia sút phạt đền sẽ biết mình phải sút vào đâu và không bị sao nhãng cho đến khi bóng rời chân.
Đó cũng chính xác là cách mà các cầu thủ tuyển Anh đã làm trong loạt sút trước Thụy Sĩ. Điểm chung trong cả 5 cú sút phạt đền của những Palmer, Bellingham, Saka, Toney và Arnold đều là bước chạy đà ngắn.
 |
| Ivan Toney thể hiện kỹ năng sút 11 m thượng thừa khi không cần nhìn bóng và đưa bóng đi sát cột, đánh bại nỗ lực bay người đúng hướng của thủ môn. |
Sau đó, họ sẽ cố gắng đợi thủ môn di chuyển sang một bên trước khi sút chính xác về hướng còn lại. Điều đó nghe có vẻ đơn giản, nhưng để sút được như vậy, người thực hiện phải cần có tâm lý vững vàng và khả năng đánh lừa thủ môn trên chấm 11 m.
Ví dụ điển hình nhất cho kiểu đá này có thể kể đến Ivan Toney, người được Jordet nhận định là cầu thủ đá phạt đền an toàn nhất mà nước Anh có, thậm chí còn hơn cả Harry Kane.
Trong bước chạy đà, thay vì giảm tốc, Toney thường đi chậm về phía quả bóng, nhưng sau đó có thể tăng tốc khi nhìn thấy thủ môn không muốn di chuyển sớm.
Cách sút này giúp người sút có hai lựa chọn. Ở lựa chọn đầu tiên, cầu thủ sút bóng sẽ đợi thủ môn di chuyển rồ dứt điểm về hướng ngược lại.
Nếu người gác đền không di chuyển, người sút sẽ tăng tốc độ một chút trong những bước chạy đà cuối. Khi thủ môn đã chọn đứng im, họ không thể tạo ra lực bật đủ để với tới các khu vực góc trên của khung thành.
Những nhà khoa học tiên phong
"Những nhà khoa học tiên phong" là một cuốn sách thú vị về lịch sử của những phát minh nổi tiếng. Để có được những đóng góp vĩ đại cho nhân loại, các nhà khoa học nổi tiếng đã làm việc với lòng say mê và tinh thần học hỏi không ngừng.
