Giữa lúc nước Mỹ dần đóng cửa, giới nghiêm trước nguy cơ lớn từ dịch Covid-19, Tổng thống Trump, ngay cả khi có đội ngũ chuyên gia hàng đầu bao quanh, vẫn khá mơ hồ về dịch bệnh này nói chung, và về vắcxin nói riêng.
Ông liên tục hỏi và khẳng định sẽ có vắcxin phòng bệnh trong “vài tháng” - một khẳng định nguy hiểm, vì nếu người dân hiểu sai sẽ coi nhẹ mối đe dọa dịch bệnh.
Dường như ông có một sự “nóng vội” nhất định khi nhắc tới chủ đề vắcxin. Sự nóng vội đó càng được thể hiện trong vụ việc lùm xùm mới nhất giữa Mỹ và Đức, sau khi báo chí Đức đưa tin ông Trump đề nghị khoản tiền lớn (được cho là 1 tỷ USD) để mua độc quyền vắcxin mà công ty Đức CureVac đang phát triển, muốn vắcxin “chỉ dành cho nước Mỹ”.
Các chính khách Đức phản ứng giận dữ, nói “Đức không phải để bán”, và đe dọa can thiệp dựa vào luật bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia. Còn quan chức Nhà Trắng phải thanh minh rằng vắcxin sẽ cho cả thế giới, chứ không chỉ nước Mỹ.
Dù thực hư thế nào, có thể thấy ông Trump khá nóng vội khi nhắc tới chủ đề vắcxin, dẫn tới những phát ngôn mơ hồ, gây hiểu lầm, cả trước ống kính lẫn đối với công ty Đức CureVac.
 |
| Tờ Die Welt đưa tin Tổng thống Trump đề nghị trả cho công ty CureVac khoảng 1 tỷ USD để có độc quyền vắc-xin phòng Covid-19. Ảnh: AFP. |
“Vài tháng thôi đúng không?”
Tại một cuộc họp giữa tổng thống và các doanh nghiệp y dược ngày 2/3, sau khi Leonard Schleifer, giám đốc điều hành công ty Regeneron, nói công ty của ông sẽ có khoảng 200.000 liều thử nghiệm vào tháng 8, ông Trump hỏi: “Như vậy sẽ dùng được vắcxin sớm vậy?... Như vậy sẽ làm nhanh hơn công ty của John” - nói đến một vị giám đốc khác.
Sau khi một CEO khác phát biểu, ông Trump lại hỏi: “Thế ông đang nói trong vài tháng tới, ông cho là sẽ có vắcxin?” - Washington Post thuật lại dựa trên video cuộc họp.
Vị CEO này giải thích đó mới chỉ là giai đoạn 2 thử nghiệm.
“Đúng vậy, vẫn sẽ chưa có vắcxin, lúc đó chỉ có vắcxin thử nghiệm”, Anthony Fauci, giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh Truyền nhiễm Quốc gia Mỹ, nói thêm.
“Và như thế sẽ mất bao lâu”, ông Trump hỏi.
Vị CEO nói sẽ nhiều tháng nữa mới có thể sang giai đoạn 3 thử nghiệm.
“Một năm cho đến một năm rưỡi”, ông Fauci nói về thời gian hoàn tất vắcxin, giải thích lại điều mà ông đã nói nhiều lần trên truyền thông.
Điều đáng nói ở đây là ông Fauci đã giải thích toàn bộ với tổng thống từ tuần trước, và cả khi phát biểu công khai, rằng dù vắcxin đang được nghiên cứu rất nhanh, vẫn mất 12-18 tháng để có thể dùng đại trà.
 |
| Tổng thống Trump tại cuộc họp với các quan chức chống dịch và doanh nghiệp dược phẩm ngày 2/3. Ảnh: AP. |
Giữa lúc chính quyền đang “ngồi trên đống lửa” vì dịch Covid-19 lan rộng, việc ông Trump phát ngôn phóng đại, ngay trước ống kính, về tốc độ nghiên cứu, sản xuất được vắcxin lại đang là một thách thức của chính quyền Mỹ, POLITICO nhận định.
Ông Trump từ lâu đã tự tuyên bố mình biết nhiều hơn các chuyên gia về đủ mọi chủ đề - từ thuế, vận động tranh cử, đến cứu hỏa, thủy lợi - nhưng lần này, thông tin sai lệch về dịch bệnh sẽ gây hại hơn bao giờ hết. Hứa hẹn quá sớm về vắcxin sẽ khiến người dân chủ quan.
“Tôi thấy tổng thống có thể đã nghe, nhưng ông không phải là nhà khoa học, nên tôi không nghĩ ông hiểu được các khía cạnh”, William Schaffner, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Vanderbilt, nói với POLITICO.
Nhiều phát ngôn của ông trước phóng viên, trước đám đông cử tri, trước hội nghị đã gây hiểu lầm về sự khác biệt giữa vắcxin thử nghiệm và vắcxin có thể tiêm phòng đại trà. Theo POLITICO, trong khi vắcxin có thể được các nhà nghiên cứu bào chế nhanh chóng, vẫn cần khá lâu trước khi nó có mặt trên thị trường.
Vắcxin là để phòng bệnh, dùng cho người chưa mắc bệnh, khác với thuốc chữa bệnh, dành cho người đã mắc bệnh. Vì được dùng cho công chúng chưa mắc bệnh, số lượng người dùng sẽ rất lớn, vì vậy vắcxin cần được thử nghiệm kỹ lưỡng, nếu không tác hại cũng sẽ rất lớn
 |
| Phát ngôn của ông Trump trước phóng viên, trước đám đông cử tri, trước hội nghị đã gây hiểu lầm. Ảnh: ABC News. |
Tiếp tục “vài tháng đúng không?”
Tại cuộc họp với các CEO hãng dược, ông Trump đáp lại lời nhắc lại “Một năm cho đến một năm rưỡi” (cho vắcxin dùng được đại trà) của ông Fauci.
“Nhưng Lenny đang nói hai tháng, phải không nhỉ”, tổng thống Mỹ nói, cố nhắc lại ước tính “tháng 8” của ông Lenny Schleifer. (Ông Schleifer đang nói tới vắcxin thử nghiệm).
“Sẽ lâu hơn, lâu hơn thế”, ông Schleifer đính chính lời nói của mình.
“Vài tháng đúng không”, ông Trump lại hỏi. “Tôi thích nghe cụm từ vài tháng hơn, nói thật là vậy”.
Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Alex Azar chen vào, giải thích lại với tổng thống về sự khác biệt giữa vắcxin thử nghiệm và vắcxin dùng được đại trà.
Cuối cùng, ông Trump dường như chấp nhận khung thời gian trên. Nhưng ông lại hỏi về dùng vắcxin cảm cúm thông thường để phòng Covid-19 có được không: “Nếu lấy vắcxin cảm cúm, liệu có thể tác động tới virus corona”. Các nhà nghiên cứu dược phẩm lập tức nói không.
Nhưng không lâu sau đó, dường như ông Trump đã quên tất cả. Như chưa hề có cuộc họp với các CEO.
Khi một phóng viên hỏi về vắcxin, ông Trump trả lời khác hẳn so với thảo luận trước đó: “Tôi nghĩ họ chưa biết khung thời gian sẽ thế nào... Tôi nghe là rất nhanh, vài tháng thôi, và một năm là cùng”.
Tiến sĩ Fauci một lần nữa phải khẳng định: 12-18 tháng.
“Nhưng có phải ông nói 3-4 tháng trong một số trường hợp, và 1 năm với các trường hợp khác - nói vậy có phải không, ông tiến sĩ”, ông Trump lại nói sai lời của vị chuyên gia.
Ông Fauci một lần nữa phải cải chính và giải thích sự khác biệt giữa thử nghiệm và áp dụng đại trà.
 |
| Các nhà khoa học tại phòng lab Đại học VirPath ở Lyon, Pháp, đang nghiên cứu cách điều trị virus corona. Ảnh: AFP. |
Hiểu sai về vắcxin từ trước khi làm tổng thống
Từ trước khi làm tổng thống, ông Trump vẫn luôn phát ngôn sai lệch về vắcxin, theo POLITICO. Khi còn là ứng viên tranh cử, ông Trump tweet lại những học thuyết đã bị khoa học phản bác rằng vắcxin gây ra chứng tự kỷ. Ông thậm chí còn nói sẽ lập một ủy ban để điều tra các thuyết như trên, nhưng cuối cùng không làm.
Nhưng khi có dịch sởi năm ngoái ở Mỹ - tồi tệ nhất trong 27 năm - ông Trump lại kêu gọi người dân tiêm phòng cho trẻ em.
Một quan chức Nhà Trắng phủ nhận rằng tổng thống đã phát tán thông tin sai lệch, và nói ông Trump muốn đơn giản hóa những thông tin mà công chúng chưa rõ. “Ông ấy chỉ đang đặt câu hỏi”, quan chức này nói với POLITICO.
Hiện giới khoa học đang kinh ngạc trước tốc độ mà các nhà sản xuất vắcxin đang tạo ra các “ứng viên” tiềm năng để chuẩn bị cho thử nghiệm. Trong khi hầu hết vắcxin mất nhiều năm, thậm chí thập kỷ để phát triển, kịch bản 12-18 tháng mà ông Fauci đưa ra là khả thi, theo một số chuyên gia y tế. Nhưng không có gì chắc chắn.
Một số ý kiến nói 12-18 tháng là khá muộn, vì phần lớn sự lây nhiễm khi ấy đã qua.
Nếu tình thế một năm sau quá cấp bách, Cơ quan Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) có thể cho phép sử dụng vắcxin khi chưa đủ bằng chứng chắc 100% rằng nó sẽ ngăn con người nhiễm bệnh, theo POLITICO.
Nhưng đưa vắcxin vào sử dụng như vậy cũng rủi ro. Chẳng hạn, khi thử nghiệm các vắcxin phòng SARS và MERS, cũng là hai chủng virus corona khác, một số động vật còn dễ nhiễm bệnh hơn là khi chưa tiêm phòng. Hiện tượng tương tự cũng diễn ra ở các trẻ em được tiêm phòng sốt xuất huyến Dengue ở Philippines năm 2018.
Loại vắcxin đang tiến triển nhanh nhất là của công ty Moderna ở bang Massachusetts. Giai đoạn đầu thử nghiệm chỉ có mục tiêu xác nhận rằng vắcxin an toàn, một nhà khoa học biết về quá trình thử nghiệm nói với POLITICO.
