 |
Theo CNBC, Công ty Sản xuất Chất bán dẫn Đài Loan (TSMC) và Samsung Electronics (Hàn Quốc) là hai cái tên nổi tiếng nhất trong cộng đồng sản xuất chất bán dẫn toàn cầu.
Tổng cộng, hai công ty châu Á này điều khiển hơn 70% thị trường sản xuất chất bán dẫn của thế giới. Trong khi đó, Mỹ - quốc gia từng là bá chủ trong ngành bán dẫn - đã tụt lại phía sau bởi những thay đổi không ngừng của ngành sản xuất châu Á.
Trong bối cảnh nhu cầu nguồn cung chất bán dẫn tăng cao và căng thẳng địa chính trị Mỹ - Trung ngày càng căng thẳng, chính quyền Washington dường như đang chú trọng giám sát chuỗi cung ứng vốn nằm trong tay một số ít nhà cung cấp lớn châu Á, đồng thời tìm cách tìm cách đưa ngành sản xuất chất bán dẫn trở về đất Mỹ, lấy lại vị thế đã mất.
Sự trỗi dậy của các tay chơi châu Á
Chất bán dẫn đóng vai trong quan trọng hầu như mọi thứ, từ ôtô, điện thoại thông minh đến máy móc con người sử dụng hàng ngày. Do vai trò trọng yếu, ngành công nghiệp này cũng bị đẩy vào vòng xoáy căng thẳng Mỹ - Trung từ năm ngoái.
"Mỹ dường như luôn đặt nặng các vấn đề vào Trung Quốc. Cộng với tình trạng thiếu chip gần đây, điều này đã thúc đẩy nước Mỹ tăng cường khả năng tự cung tự cấp chất bán dẫn", Bank of America cho biết trong một ghi chú gần đây.
Mô hình kinh doanh đặc biệt của ngành đã khiến quyền lực rơi vào tay các công ty châu Á.
Một số công ty lớn như Intel tự thiết kế và sản xuất chip riêng. Tuy nhiên, nhiều công ty bán dẫn khác chỉ đảm nhận công tác thiết kế, sau đó thuê bên thứ 3 thi công chip cho họ. Hai xưởng đúc chip lớn nhất trong dây chuyền này là TSMC ở Đài Loan và Samsung Electronics ở Hàn Quốc.
 |
| Đài Loan và Hàn Quốc chiếm đến 70% thị trường sản xuất chất bán dẫn toàn cầu. Ảnh: Getty Images. |
Trong khoảng 15 năm trở lại đây, mô hình chế tạo phi sản xuất ngày càng được các công ty ứng dụng rộng rãi. TSMC và Samsung tận dụng được lợi thế khi đã sớm đầu tư mạnh vào dây chuyền công nghệ sản xuất hàng đầu.
Giờ đây, nếu Apple muốn sở hữu được con chip mới nhất cho iPhone, họ phải nhờ cậy đến TSMC. Theo dữ liệu từ Trendforce, TSMC có 55% thị phần trong ngành đúc chip, trong khi Samsung Electronics chiếm 18%. Như vậy, ước tính châu Á nói chung và hai nền kinh tế Hàn Quốc và Đài Loan nói riêng đã chiếm hơn 73% thị trường gia công con chip toàn cầu.
"Nếu ở những năm 2001 thế giới có khoảng 30 công ty dẫn đầu trong ngành đúc chip thì hiện tại, chi phí sản xuất chất bán dẫn tăng cao cộng thêm thử thách ngày càng nhiều đã khiến số lượng công ty nắm giữ vai trò chủ chốt giảm xuống chỉ còn 3, gồm TSMC, Intel và Samsung", một lưu ý từ Bank of America cho biết.
Trong đó, quy trình sản xuất của Intel còn kém xa TSMC và Samsung. "Đài Loan và Hàn Quốc trở thành những gã khổng lồ hàng đầu trong lĩnh vực chế tạo tấm wafer đòi hỏi vốn đầu tư lớn", ông Neil Campling, trưởng bộ phận nghiên cứu công nghệ, truyền thông và viễn thông tại Mirabaud Securities, trả lời với CNBC.
"Trong 20 năm qua, thành công trong ngành chất bán dẫn của hai nước này phần lớn nhờ các chính sách hỗ trợ từ chính phủ và khả năng tiếp cận nguồn lực lao động tay nghề cao", ông Campling nói tiếp.
Tuy vậy, TSMC và Samsung lại phụ thuộc phần lớn vào nguồn cung thiết bị và máy móc từ Mỹ, châu Âu và Nhật Bản. Theo số liệu từ Gartner, trong 5 nhà cung cấp thiết bị bán dẫn hàng đầu chiếm gần 70% thị trường có 3 công ty Mỹ, một công ty châu Âu và một công ty Nhật Bản.
Mỹ nỗ lực lấy lại vị thế
Mỹ chưa hẳn thật sự tụt hậu trong cuộc đua trong ngành công nghiệp bán dẫn. Quốc gia này sở hữu nhiều công ty là bộ phận không thể thiếu trong chuỗi cung ứng này.
Tuy vậy, lĩnh vực mà Mỹ bị bỏ xa so với các đối thủ châu Á là sản xuất. Dưới thời Tổng thống Joe Biden, nền kinh tế lớn nhất thế giới đang tìm cách giành lại vị trí dẫn đầu trong lĩnh vực sản xuất và đảm bảo tính an toàn của chuỗi cung ứng chất bán dẫn
Đại dịch Covid-19 bùng nổ toàn cầu đã thúc đẩy nhu cầu về thiết bị điện tử cá nhân tăng cao. Tuy vậy, sản lượng không đủ đáp ứng nhu cầu trong nhiều lĩnh vực đã gây ra tình trạng thiếu hụt nguồn cung chip trầm trọng. Do đó, việc TSMC và Samsung nắm giữ huyết mạch chuỗi cung ứng chip khiến Mỹ phải cảnh giác.
 |
| Chính quyền Joe Biden nỗ lực giành lại vị thế dẫn đầu của ngành sản xuất chip trong nước. Ảnh: Reuters. |
Nguồn tin cho biết nền kinh tế lớn nhất thế giới có thể đã dành hàng tỷ USD để liên kết đồng minh và móc nối mạng lưới sản xuất chất bán dẫn.
Tháng 2, Tổng thống Joe Biden ký sắc lệnh xem xét và đánh giá chuỗi cung ứng chất bán dẫn. Trong gói kích thích kinh tế trị giá 2.000 tỷ USD được ban hành, 50 tỷ USD được dành riêng cho sản xuất và nghiên cứu ngành này.
Một dự luật mới gọi là Đạo luật CHIPS nhằm hỗ trợ nghiên cứu và phát triển chuỗi cung ứng trình độ cao cũng đang được xét duyệt thông qua.
Trong khi đó, công ty Intel tháng trước vừa công bố kế hoạch chi 20 tỷ USD xây dựng hai nhà máy sản xuất chip mới. Công ty cho biết các nhà máy này đóng vai trò xưởng đúc, cung cấp giải pháp thay thế nội địa cho các công ty thay vì phải nhờ cậy TSMC hay Samsung.
Mỹ đang cố gắng loại bỏ Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng chất bán dẫn. Họ cố gắng thiết kế lại cách thức hoạt động của ngành công nghiệp chip thế giới.
Ông Abishur Prakash, chuyên gia địa chính trị tại Trung tâm Đổi mới Tương lai (Toronto)
"Về lâu dài, chính quyền Biden muốn khuyến khích các công ty sản xuất chất bán dẫn nước ngoài và trong nước mở rộng công suất tại Mỹ để giảm sự phụ thuộc vào các khu vực địa chính trị nhạy cảm như Đài Loan. Mặt khác, phương án này có thể tạo ra nhiều việc làm kỹ thuật cao với trả lương cao ở Mỹ", ông Paul Triolo, người đứng đầu bộ phận thực hành công nghệ địa lý tại Eurasia Group, nhận xét.
Nền kinh tế lớn nhất thế giới cũng rục rịch kết liên minh với các quốc gia để tăng cường sức mạnh trong cuộc đua con chip. Đầu tháng này, tờ Nikkei tiết lộ Mỹ và Nhật Bản sẽ hợp tác để phát triển chuỗi cung ứng cho các thành phần quan trọng như chất bán dẫn. Hai bên hướng tới mục tiêu xây dựng một hệ thống sản xuất không dựa vào Đài Loan và những khu vực đặc biệt khác.
Ông Abishur Prakash, chuyên gia địa chính trị tại Trung tâm Đổi mới Tương lai (Toronto), nhận xét: "Mỹ đang cố gắng loại bỏ Trung Quốc khỏi chuỗi cung ứng này. Họ cố gắng thiết kế lại cách thức hoạt động của ngành công nghiệp chip thế giới".
Ông cho biết hơn cả khả năng tự cung tự cấp, Mỹ ấp ủ mong muốn xây dựng các lĩnh vực quan trọng - từ AI đến chip - tách biệt khỏi vấn đề địa chính trị. "Bởi có nhiều quốc gia cùng chia sẻ mối quan tâm về Trung Quốc tương tự, Mỹ đang thu hút sự chú ý của thế giới", ông nói.
Trung Quốc chật vật trong cuộc đua
Trong khi đó, Trung Quốc cũng cố gắng thúc đẩy khả năng tự cung tự cấp trong bối cảnh Mỹ cắt đứt nguồn cung. Trong vài năm qua, nước này đã nỗ lực thúc đẩy ngành công nghiệp bán dẫn trong nước thông qua các khoản đầu tư khổng lồ và nhiều ưu đãi khác.
Tuy vậy, ngành đúc chip của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới vẫn đang đi sau các đối thủ. SMIC - cái tên nổi tiếng nhất của Trung Quốc trong ngành chip và chất bán dẫn - có trình độ công nghệ kém hơn các đối thủ Đài Loan và Hàn Quốc đến vài năm.
 |
| Trung Quốc khó thực hiện tham vọng phát triển ngành sản xuất chip nếu thiếu nguồn cung thiết bị của Mỹ và các đồng minh. Ảnh: Nikkei Asia Review. |
Dù muốn vươn lên, những lệnh trừng phạt dày đặc từ Mỹ cũng khiến kế hoạch của Trung Quốc gặp nhiều khó khăn. Năm ngoái, chính quyền Washington đã đưa SMIC vào "danh sách đen", khiến công ty khó mua công nghệ từ những công ty Mỹ. Điều này kìm hãm SMIC rất nhiều vì các công ty Mỹ đóng vai trò quan trọng trong chuỗi cung ứng chất bán dẫn.
Theo Bank of America, khoảng 80% hoặc nhiều hơn những thiết bị của SMIC đến từ các nhà cung cấp Mỹ. Năm ngoái, tờ Reuters đưa tin Mỹ gây áp lực buộc chính phủ Hà Lan phải ngừng bán máy ASML cho SMIC. Hà Lan sở hữu công ty duy nhất trên thế giới sản xuất máy cực tím (EUV) cần cho quy trình sản xuất chip công nghệ cao. Hiện, các máy này vẫn chưa được chuyển đến Trung Quốc.
Trung Quốc gần như không thể sản xuất các dòng chip tiên tiến hàng đầu nếu thiếu các thiết bị từ Mỹ hoặc các đồng minh.
Nhóm nghiên cứu tại Bank of America
"Trung Quốc gần như không thể sản xuất các dòng chip tiên tiến hàng đầu nếu thiếu các thiết bị từ Mỹ hoặc các đồng minh", nhóm các nhà nghiên cứu từ Bank of America nhận xét.
"Tiến trình nâng cấp công nghệ sản xuất chip của Trung Quốc còn khá mơ hồ, dựa vào thực tế những lệnh cấm từ Mỹ khiến Trung Quốc khó tiếp cận về mặt sở hữu trí tuệ các công nghệ tiên tiến. Trung Quốc có thể chậm ít nhất 5 năm trước khi có những bước tiến đáng kể", nhóm này nói.
