Kể từ khi tàu sân bay đầu tiên được đưa vào vận hành, Hải quân Quân giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đã đẩy mạnh các chương trình đào tạo phi công lái máy bay chiến đấu trên tàu sân bay.
Tuy nhiên, máy bay huấn luyện không được thiết kế riêng cho hoạt động trên tàu sân bay, khiến nỗ lực này gặp nhiều trở ngại, theo tạp chí quân sự Trung Quốc Ordnance Industry Science Technology.
Theo chuyên gia hải quân Li Jie, ở Bắc Kinh, sau khi tàu Phúc Kiến - tàu sân bay thứ ba và là phiên bản tiên tiến nhất - bắt đầu được thử nghiệm trên biển vào tuần trước, PLA cần ít nhất 200 phi công chuyên nghiệp để vận hành 130 máy bay trên tàu.
Tàu Phúc Kiến được trang bị máy phóng điện từ tiên tiến (sử dụng sức đẩy điện từ trường giúp tăng tốc máy bay khi phóng), tương tự tàu sân bay Gerald R Ford của Mỹ.
Mô hình này khác với thiết kế của hai tàu sân bay đầu tiên - Liêu Ninh và Sơn Đông. Tàu Liêu Ninh là phiên bản nâng cấp từ một mẫu cũ của Liên Xô, mua từ Ukraine vào năm 1998. Tàu Sơn Đông, được đóng tại Trung Quốc dựa trên thiết kế của Liêu Ninh, theo Washington Post.
Do đó, Hải quân Trung Quốc sẽ phải thích ứng với một hệ thống phóng và hạ cánh máy bay mới.
“(Hải quân) sẽ gặp nhiều thách thức, vì thiết kế máy bay và đào tạo phi công là những công nghệ cốt lõi phức tạp nhất thế giới mà không ai muốn chia sẻ”, ông Li cho biết.
Thiếu máy bay huấn luyện
Các phi công của Hải quân PLA sử dụng JL-9G, máy bay hai chỗ ngồi do Trung Quốc sản xuất lộ diện lần đầu vào năm 2011, như một phiên bản phục vụ hoạt động huấn luyện.
Tuy nhiên, JL-9G không thể mô phỏng tình huống hạ cánh khẩn cấp trên sàn tàu vì các nhược điểm như quá nhẹ và chậm, theo một bài đăng trên tạp chí Ordnance Industry Science Technology vào ngày 25/9/2012.
 |
| Tàu sân bay Phúc Kiến của Trung Quốc hạ thủy ở Thượng Hải, vào ngày 17/6. Ảnh: AP. |
Điều này trái ngược với Mỹ.
“Trong vài thập kỷ qua, quân đội Mỹ đã sử dụng máy bay huấn luyện đủ tiêu chuẩn trên tàu sân bay, T-45 Goshawk, để đào tạo học viên phi công”, tờ báo cho biết.
“Giờ đây, người Mỹ thậm chí đã phát triển một phiên bản tiên tiến hơn, T-7A Red Hawk, được trang bị động cơ phản lực đốt sau General Electric F404 mạnh hơn, giúp tăng hiệu quả huấn luyện”, tờ báo nhận định.
T-7A có đuôi thẳng đứng hình chữ V, tương tự máy bay chiến đấu chủ lực F/A-18 Hornet trên tàu sân bay của Hải quân Mỹ, dự kiến đưa vào hoạt động từ năm 2024.
Trong khi đó, Trung Quốc sở hữu dòng máy bay chiến đấu trên tàu duy nhất là J-15 Flying Shark, với hai động cơ một chỗ ngồi, được mệnh danh là máy bay chiến đấu trên tàu sân bay nặng nhất thế giới.
Nó có trọng lượng rỗng khoảng 19,3 tấn và tốc độ tối đa hơn 2.960 km/h, trong khi tổng trọng lượng của máy bay huấn luyện JL-9G chỉ khoảng 7,8 tấn và tốc độ tối đa 1.286 km/h.
“PLA không sở hữu máy bay huấn luyện như T-45 của Mỹ. Vì vậy, quá trình đào tạo phi công hoàn toàn dựa vào J-15. Điều này đặt ra một thách thức lớn trong việc cải thiện kỹ năng bay (vì không có huấn luyện viên ngồi sau)”, tạp chí Trung Quốc cho biết.
Chặng đường dài
Trung Quốc đã phát triển một phiên bản J-15 hai chỗ ngồi được gọi là J-15S. Tuy nhiên, hình ảnh từ các phương tiện truyền thông nhà nước gần đây cho thấy phiên bản này đã được chuyển thành máy bay tác chiến điện tử trên tàu J-15D, nhà phân tích quân sự Antony Wong Tong, ở Ma Cao, nói với South China Morning Post.
“Lý do J-15S không được biến thành máy bay huấn luyện như của Mỹ là một điều khó hiểu”, ông Wong nói, đồng thời gợi ý vấn đề có thể liên quan đến chi phí.
 |
| Các phi công lái máy bay chiến đấu trên tàu sân bay thế hệ đầu tiên của Trung Quốc. Ảnh: Xinhua. |
Các báo cáo trên các trang web quân sự của Trung Quốc đã cho thấy ít nhất 2 mô hình J-15D Roaring Shark trên boong tàu sân bay Sơn Đông của nước này, khi tàu được bảo trì và tân trang ở Đại Liên, Liêu Ninh, vào đầu tháng 7.
Zhou Chenming, nhà nghiên cứu thuộc tổ chức nghiên cứu khoa học và công nghệ quân sự Yuan Wang, có trụ sở tại Bắc Kinh, cho biết Trung Quốc vẫn đang thử nghiệm loại máy bay J-15S hai chỗ ngồi, với hướng tiếp cận tương tự cách người Mỹ tạo ra các phiên bản của F-15 Eagle.
“Đó là một mối quan tâm mới: Phi công ngồi ghế sau là người điều khiển vũ khí”, vị chuyên gia nói. “Trung Quốc đã cố gắng học hỏi những ưu điểm của quân đội Mỹ, đặc biệt là cách đào tạo phi công có khả năng điều khiển máy bay trên tàu sân bay”.
Trong những năm qua, Hải quân Trung Quốc đã thực hiện nhiều biện pháp để củng cố nhân lực cho tàu sân bay. Vào cuối năm 2016, PLA đã tiến hành một chiến dịch tuyển dụng trên diện rộng.
Các nhân viên tuyển dụng của PLA đã đến 23 tỉnh, thành phố và khu tự trị để tìm kiếm học viên phù hợp, một quan chức thuộc văn phòng tuyển dụng tiết lộ, theo Bussiness Insider.
Đến năm 2017, sau khi thành lập Đại học Hàng không Hải quân ở Yên Đài, tỉnh Sơn Đông, Hải quân PLA bắt đầu đào tạo phi công riêng, thay vì chọn các ứng viên đủ tiêu chuẩn từ lực lượng không quân. Mỹ cũng áp dụng chiến lược tương tự.
Theo Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc, hải quân đã trực tiếp tuyển chọn các học viên tốt nghiệp trung học từ 16 đến 19 tuổi kể từ năm 2020.
Hiện nay, độ tuổi trung bình của thế hệ học viên mới nhất là 20, trẻ hơn ít nhất 10 tuổi so với những người tiền nhiệm.
“(Song) vẫn còn một chặng đường dài phía trước để các phi công lái máy bay chiến đấu trên tàu sân bay của Trung Quốc có thể bắt kịp các đồng nghiệp Mỹ”, ông Zhou nói.
“Các phi công Trung Quốc trên tàu Phúc Kiến có thể cần thêm một thập kỷ để đạt được yêu cầu cơ bản về khả năng sẵn sàng chiến đấu. Và Trung Quốc vẫn cần vượt qua một khoảng cách lớn để bắt kịp Mỹ - quốc gia có kinh nghiệm hàng thế kỷ về hàng không mẫu hạm”, vị chuyên gia dự đoán.
