Thuật toán đề xuất nội dung khiến TikTok lại một lần nữa trở thành tâm điểm chú ý. Đặc biệt là sau khi Mỹ ra lệnh cho tập đoàn mẹ ByteDance ở Trung Quốc phải bán công ty cho Mỹ, nếu không sẽ bị cấm.
Nhưng câu hỏi đặt ra là thuật toán TikTok hoạt động như thế nào. Tại sao nó lại gây chú ý hơn những công nghệ của các đối thủ khác như Instagram, YouTube?
TikTok là “độc nhất vô nhị”
Thuật toán đề xuất được coi là cốt lõi của ByteDance. Tập đoàn khẳng định thà đóng cửa ứng dụng này tại Mỹ còn hơn bán nó, Reuters đưa tin.
Các nhà nghiên cứu và cựu nhân viên TikTok đều cho rằng mạng xã hội này không chỉ thành công nhờ thuật toán, mà còn cả cách nó hoạt động với định dạng video ngắn. Tất cả đều giúp TikTok trở thành hiện tượng toàn cầu.
Trước khi TikTok xuất hiện, nhiều người tin rằng khả năng kết nối vòng bạn bè của người dùng là bí quyết để tạo nên một mạng xã hội thành công. Quan điểm này được chứng thực bởi sự phổ biến của Facebook và Instagram của Meta.
 |
| TikTok không chỉ thành công nhờ thuật toán. Ảnh: TikTok. |
Nhưng TikTok lại là minh chứng sống cho cách làm ngược lại - thuật toán hiểu biết về sở thích của người dùng còn có thể mang lại hiệu quả mạnh mẽ hơn. Thay vì xây dựng thuật toán dựa trên vòng tròn bạn bè như Meta đã làm, các giám đốc của TikTok bao gồm cả CEO Chew Shou Zi đều khẳng định rằng thuật toán của họ dựa trên “các dấu hiệu cho thấy người dùng có quan tâm”.
Đến khi các đối thủ áp dụng thuật toán tương tự, TikTok lại tiếp tục nâng tầm thuật toán với định dạng video ngắn, Catalina Goanta, phó giáo sư tại Đại học Utrecht, nhận định.
“Thuật toán đề xuất của họ rất phổ biến. Nhưng điều thực sự khiến TikTok trở thành một ứng dụng khác biệt là thiết kế và nội dung của nó”, chuyên gia nói với Reuters.
Định dạng video ngắn cho phép thuật toán của TikTok trở nên linh hoạt hơn. Thậm chí, nó còn có khả năng theo dõi những thay đổi về sở thích và mối quan tâm của người dùng theo thời gian thực. Nó có thể ghi lại những chi tiết nhỏ như những gì bạn thích xem trong một khoảng thời gian nhất định trong ngày.
Bên cạnh đó, định dạng video ngắn cho phép TikTok tìm hiểu sở thích của người dùng với tốc độ nhanh hơn, Jason Fung, cựu giám đốc bộ phận trò chơi của TikTok, cho biết.
“Bởi vì nó ở định dạng ngắn vừa phải, chỉ là một video ngắn, nên bạn có thể thu thập dữ liệu về sở thích của người dùng nhanh hơn rất nhiều so với YouTube, nơi mà một video trung bình dài 10 phút”, chuyên gia giải thích. Hãy tưởng tượng bạn đang thu thập dữ liệu về một người dùng sau 10 phút so với sau vài giây. Tốc độ sẽ khác biệt rõ rệt.
 |
| Sau TikTok, nhiều nền tảng cũng học theo cách làm thuật toán đề xuất, video ngắn. Ảnh: Shutterstock. |
Mỹ có thể sao chép, nhưng không thể lặp lại thành công của TikTok
Theo Reuters, việc TikTok ngay từ đầu đã định vị mình là một ứng dụng dành cho thiết bị di động cũng là một lợi thế, so với các nền tảng đối thủ vốn phải điều chỉnh giao diện từ màn hình máy tính.
Việc TikTok tham gia khá sớm vào thị trường video ngắn giúp họ nhanh chóng đi đầu thị trường. Mãi đến năm 2020, Instagram mới ra mắt Reels, trong khi YouTube ra mắt Shorts vào năm 2021. Cả hai đều đi sau TikTok nhiều năm về kinh nghiệm phát triển sản phẩm và dữ liệu.
TikTok cũng thường xuyên đề xuất những nội dung nằm ngoài mối quan tâm của người dùng. Đây là điều mà ban lãnh đạo công ty nhiều lần khẳng định rằng là cần thiết đối với trải nghiệm người dùng trên TikTok.
Một nghiên cứu công bố vào tháng trước đã chỉ ra rằng thuật toán của TikTok “khai thác dựa trên sở thích của người dùng 30-50% trong tổng số video đề xuất”.
“Phát hiện này cho thấy thuật toán TikTok đề xuất một số lượng lớn video mới nhằm xác định chính xác hơn sở thích của người dùng. Hoặc nền tảng muốn tối đa hóa khả năng giữ chân người dùng bằng cách đề xuất nhiều video nằm ngoài sở thích của họ”, các nhà nghiên cứu viết.
 |
| TikTok có lợi thế nhiều năm về kinh nghiệm phát triển sản phẩm, kho dữ liệu lớn, xây dựng cộng đồng người dùng riêng biệt. Ảnh: Bloomberg. |
Theo Ari Lightman, Giáo sư tại Đại học Carnegie Mellon, một chiến thuật hiệu quả khác mà TikTok đã sử dụng là khuyến khích người dùng thành lập nhóm cộng đồng công khai thông qua hashtag. Nhờ cách làm này, TikTok có thể biết được hành vi, sở thích, mối liên kết và quan điểm của người dùng.
Nếu TikTok thực sự bị cấm, các gã khổng lồ công nghệ Mỹ hoàn toàn có thể sao chép TikTok bằng các sản phẩm của riêng họ, nhưng vấn đề là không thể tái tạo văn hóa người dùng của nền tảng video ngắn Trung Quốc, Lightman nhận định.
Theo Reuters, thuật toán đề xuất của TikTok phần lớn được lấy từ ứng dụng “chị em” Douyin của Trung Quốc. Ứng dụng này được phát hành vào năm 2016. Mặc dù ByteDance luôn nhấn mạnh rằng TikTok và Douyin là 2 ứng dụng riêng biệt, nguồn tin nội bộ tiết lộ 2 thuật toán này vẫn giống nhau cho đến tận bây giờ.
Đổi lại, hệ thống AI của Douyin đã được đẩy mạnh nhờ tận dụng chi phí lao động thấp ở Trung Quốc. Hãng thuê nhiều người lọc nội dung để gắn thẻ cẩn thận tất cả video, bài viết và người dùng trên nền tảng.
“Khoảng năm 2018 và 2019, Douyin đã nỗ lực gắn thẻ cho mọi người dùng. Để làm được điều đó, họ gắn thẻ mọi video clip theo cách thủ công, sau đó, tiếp tục phân loại người dùng dựa trên video mà họ đã xem. Họ đã áp dụng chiến thuật này trên TikTok”, Yikai Li tại công ty quảng cáo Nativex, kiêm cựu giám đốc của ByteDance, cho biết.
Trên thực tế, việc thuê người lọc nội dung để gắn thẻ dữ liệu hiện là một phương pháp phổ biến và quan trọng đối với các công ty AI. Nhưng ByteDance thành công nhờ đã áp dụng nó từ sớm. “Việc phân loại các thẻ mất rất nhiều công sức. Vì vậy, các công ty Trung Quốc có lợi thế lớn vì họ có nhiều lao động hơn, chi phí rẻ hơn”, Yikai Li nói.
Những chiếc bẫy vô hình trên mạng xã hội
Cuốn sách Vũ trụ kĩ thuật số của giáo sư Kim Sang Kyun đã đi sâu phân tích, mổ xẻ một cách tường tận, những tác động các thiết bị thông minh, thế giới ảo và mạng xã hội trong cuộc sống hiện đại.
