Cuộc đua vào vị trí lãnh đạo đảng Dân chủ Tự do (LDP) cầm quyền đã chính thức khởi động hôm 17/9.
Người tiếp theo ngồi vào chiếc ghế nóng mà Thủ tướng Yoshihide Suga để lại sẽ phải lèo lái Nhật Bản khỏi cuộc khủng hoảng Covid-19 đang diễn biến ngày càng tồi tệ, cùng nhiệm vụ xây dựng một chính sách đối ngoại, quốc phòng hiệu quả trong bối cảnh đối đầu giữa các cường quốc ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương ngày càng gay gắt, theo Nikkei Asia.
LDP đang làm không tốt
Ban đầu, LDP dự tính để ông Suga tái tranh cử lãnh đạo đảng, và sau đó là gương mặt dẫn dắt đảng này trong cuộc tổng tuyển cử vào tháng 11.
Nhưng khi chính quyền của đảng LDP lúng túng không kiểm soát được tình hình dịch bệnh, tỷ lệ ủng hộ dành cho nội các của Thủ tướng Suga lao dốc không phanh và chạm mức thấp kỷ lục 31,8%.
Tới nay, 19/47 tỉnh của Nhật Bản, bao gồm thủ đô Tokyo, đang ở trong tình trạng khẩn cấp vì dịch bệnh Covid-19.
Sự lúng túng của chính quyền Thủ tướng Suga làm lộ rõ những vấn đề cốt lõi trong hệ thống quản trị công của Nhật Bản, từ khó khăn trong điều phối các cơ quan liên quan ứng phó Covid-19, chậm trễ trong số hóa hoạt động của chính phủ, cho đến thiếu phân cấp, phân quyền giữa các cơ quan.
Bộ Y tế và các cơ quan chính phủ phản ứng rất chậm ngay cả với các chỉ đạo từ Thủ tướng Suga.
Chiến dịch tiêm chủng, chìa khóa để kiểm soát dịch bệnh, đã liên tục gặp phải vấn đề ngay từ đầu.
Chính phủ trung ương, các địa phương, và Hiệp hội Y tế Nhật Bản tới nay vẫn chưa có chung lập trường trong cách xử lý những bất cập của hệ thống y tế, trong đó có phân bổ số giường bệnh.
 |
| Thủ tướng Yoshihide Suga tuyên bố không tái tranh cử. Ảnh: Reuters. |
Chính quyền Thủ tướng Suga mất đi sự ủng hộ của người dân dù tốc độ tiêm chủ đã được đẩy nhanh trong vài tháng qua.
Khi làn sóng dịch bệnh đạt đỉnh trong tháng 8, hệ thống chăm sóc y tế Nhật Bản bị nhấn chìm, nhiều người bệnh buộc phải điều trị tại nhà. Điều này thổi bay những phần trăm tín nhiệm ít ỏi còn lại của cử tri.
"Thủ tướng Suga thất bại bởi ông ấy là một nhà quản trị, không phải một lãnh đạo. Các nhà lãnh đạo đặt ra mục tiêu hoặc khát vọng. Các nhà lãnh đạo phải có tham vọng và truyền cảm hứng", Jesper Koll, chuyên gia tập đoàn tư vấn Monex Group Japan, bình luận.
Để tránh một thất bại có thể dự báo trước cho đảng LDP trong tổng tuyển cử sắp tới, Thủ tướng Suga đã phải rút lui, nhường chỗ cho gương mặt mới.
Thị trường Nhật Bản hoan nghênh thông tin ông Suga sẽ rút lui. Chứng khoán Nhật Bản tăng 6% kể từ tuyên bố rút lui của Thủ tướng Suga. Điều này phản ánh kỳ vọng của các nhà đầu tư vào sự chuyển giao thế hệ trong đảng LDP cũng như niềm tin với những gương mặt mới.
Khó khăn chờ đợi tân thủ tướng
Chưa bao giờ trong lịch sử, cuộc chạy đua ghế lãnh đạo đảng LDP có nhiều ứng viên tiềm năng, nhiều quan điểm chính trị như hiện nay.
Trong số các ứng viên, có người cổ vũ hôn nhân đồng giới, có người chống năng lượng hạt nhân. Có ứng viên ủng hộ sửa đổi hiến pháp, thành lập quân đội chính thức cho Nhật Bản, trong khi một ứng viên khác kêu gọi giữ nguyên lập trường trung dung của Nhật Bản và thay đổi ít nhất có thể.
"LDP thường chỉ có sự đa dạng giới hạn về lập trường trong đảng. Nhưng giờ đây, các quan điểm đã mở rộng hơn nhiều", Yasunori Sone, giáo sư chính trị học tại Đại học Keio, bình luận.
Bộ trưởng Cải cách Hành chính Taro Kono, 58 tuổi, và cựu chiến lược gia của đảng LDP Fumio Kishida, 64 tuổi, đang là hai ứng viên ở vị trí dẫn đầu. Cựu Bộ trưởng Nội vụ Sanae Takaichi và Tổng thư ký đảng LDP Seiko Noda ở những vị trí tiếp theo.
 |
| Các ứng viên trong cuộc chạy đua vị trí lãnh đạo đảng LDP sắp tới. Ảnh: Nikkei Asia. |
Nở rộ về đa dạng lập trường trong nội bộ LDP phản ánh bức tranh rộng lớn hơn, đó là sự thay đổi sâu sắc tình hình tại Nhật Bản cũng như cảm nhận của cư tri nước này về những diễn biến ở khu vực Đông Bắc Á.
Nhật Bản đang đối mặt những sức ép chưa từng có, cử tri nước này hiểu rằng họ phải thích ứng với thời cuộc hoặc có nguy cơ bị bỏ lại phía sau.
Thách thức cấp bách nhất với chính phủ mới của đảng LDP là kiềm chế Covid-19 và đưa nền kinh tế trở lại quỹ đạo tăng trưởng.
"Chính phủ cần có những biện pháp phòng vệ kiên cố hơn trước khi làn sóng Covid-19 mới ập đến, có thể ngay trong mùa đông này", giáo sư Yasunori Sone của Đại học Keio nói.
Thách thức lớn nhất trong dài hạn của Nhật Bản là tình trạng già hóa dân số mà nước này không thể đảo ngược suốt 20 năm qua, kéo theo chi phí chăm sóc y tế và lương hưu ngày càng đắt đỏ. Vấn đề này dù chưa là trọng tâm ưu tiên trong cuộc đua hiện nay, nhưng là mối quan tâm thực sự của các nhà đầu tư.
Chính sách đối ngoại là vấn đề nổi cộm với các ứng viên lãnh đạo LDP. Trong bối cảnh Trung Quốc đang gấp rút mở rộng lực lượng vũ trang, hành xử ngày càng hung hăng trên Biển Đông và Biển Hoa Đông, tất cả ứng viên nhất trí Nhật Bản phải chi tiêu nhiều hơn cho quốc phòng.
Tuy nhiên, trong khi Bộ trưởng Kono và ông Kishida theo đuổi cách tiếp cận ôn hòa, ứng viên Takaichi kêu gọi xây dựng một lực lượng vũ trang với năng lực chủ động tấn công căn cứ của kẻ thù.
Trong bối cảnh Triều Tiên và Hàn Quốc vừa tiến hành phóng các loại tên lửa, Tokyo sẽ không có nhiều lựa chọn ngoài tăng cường vũ trang cho chính bản thân.
Các chuyên gia cho rằng giới nghị sĩ LDP đang "lệch tông" so với các ưu tiên của công chúng. Điều này có nghĩa một gương mặt mới thay thế Thủ tướng Suga là chưa đủ để giúp Nhật Bản vượt qua vô số thách thức hiện nay, đầu tiên là dịch bệnh.
Những vấn đề trong y tế, quản trị công đã tồn tại từ lâu, và quyết tâm của riêng thủ tướng mới sẽ không giúp đảng LDP giải quyết được những thách thức ấy.
Nhiều nghị sĩ LDP tỏ ra được giải thoát khi đảng này chuẩn bị bước vào cuộc tổng tuyển cử với một gương mặt lãnh đạo mới. Họ hy vọng thay đổi này sẽ tự động nâng cao tỷ lệ tín nhiệm của cử tri, động lực cho đảng trong cuộc bầu cử tháng 11.
Thái độ này có thể dẫn đến sự tự mãn trong nội bộ đảng LDP. Và nếu LDP giành chiến thắng trong cuộc tổng tuyển cử tới đây, động lực cải tổ, thay đổi chính sách để thích nghi có nguy cơ bị triệt tiêu.
