 |
Trong phiên tòa luận tội đầu tiên cách đây 13 tháng, cựu Tổng thống Donald Trump nhận được sự trung thành gần như tuyệt đối từ đảng Cộng hòa. Nhóm bảo vệ ông nhiệt tình và đông đảo. Những lá phiếu phe Cộng hòa kết tội ông vì đã gây áp lực buộc Ukraine giúp bôi nhọ Joe Biden hầu như không tồn tại.
Trong phiên tòa lần hai, ông Trump không còn là tổng thống. Sự ủng hộ của đảng Cộng hòa với ông cũng giảm đi. Những người ủng hộ ông ít hơn và cũng thiếu nhiệt tình hơn.
Lần này, 7 thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa đã cùng đảng Dân chủ bỏ phiếu kết tội ông Trump. Một số đảng viên Cộng hòa khác, bao gồm Thượng nghị sĩ Mitch McConnell, lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện, nói ông Trump đáng bị truy tố hình sự.
 |
| Đảng Cộng hòa đã bỏ lỡ cơ hội loại bỏ sức ảnh hưởng của ông Trump. Ảnh: AP. |
Phát biểu tại Thượng viện sau cuộc bỏ phiếu, ông McConnell lên án "hành vi vô lương tâm" của cựu tổng thống. Nhà lãnh đạo phe Cộng hòa cũng quy trách nhiệm cho ông Trump vì đã tạo ra "nguồn cảm hứng cho tình trạng vô luật pháp và bạo lực".
Tuy nhiên, chỉ vài phút trước đó, ông McConnell cùng đa số đảng viên Cộng hòa bỏ phiếu xử ông Trump trắng án, giúp cựu tổng thống được tha bổng vì Thượng viện không đạt đủ 2/3 số phiếu (tức 67 phiếu) cần thiết để kết tội ông Trump.
Cuộc bỏ phiếu được coi là cột mốc quan trọng đối với đảng Cộng hòa. Ông Trump đã biến đảng này thành tổ chức sùng bái cá nhân mình.
Các đảng viên Cộng hòa cũng bỏ qua cơ hội loại bỏ ảnh hưởng của cựu tổng thống qua việc luận tội.
Giờ đây, không rõ khi nào hay làm thế nào đảng Cộng hòa có thể thoát khỏi việc làm phương tiện cho một nhà lãnh đạo không được đa số cử tri ủng hộ.
Ông Trump vẫn có sức nặng trong đảng Cộng hòa
Ông Trump thất bại trước Tổng thống Joe Biden, bị tước bỏ quyền dùng mạng xã hội, bị Hạ viện luận tội lần hai và một số người bất đồng chính kiến trong đảng Cộng hòa cáo buộc phản bội lời thề. Tuy vậy, cựu tổng thống vẫn quyền lực đối với lực lượng cánh hữu.
Ngay cả khi không xuất hiện trên truyền thông và chỉ đưa ra lời biện hộ yếu ớt qua đội ngũ pháp lý ở Washington, ông Trump vẫn tiếp tục nhận được sự ủng hộ của các cử tri bảo thủ.
Trong tuyên bố ăn mừng việc được tha bổng tại Thượng viện ngày 13/2, ông Trump nói phong trào chính trị của mình “chỉ mới bắt đầu”.
Sự quyết tâm của các nghị sĩ Cộng hòa trong việc loại bỏ hàng núi bằng chứng chống lại ông Trump cho thấy đảng này bị một người đàn ông chi phối tới thế nào. Điều này cũng cho thấy đảng Cộng hòa đang xa rời những mục tiêu chính sách và các nguyên tắc đạo đức, xã hội.
Lanhee Chen, học giả của Viện Hoover và là cố vấn chính sách cho một số quan chức Cộng hòa, nói họ sẽ cần phải định vị lại đây là đảng có những tham vọng vượt xa sự trung thành đối với một nhà lãnh đạo duy nhất.
“Khi phong trào bảo thủ và đảng Cộng hòa đạt được thành công, họ từng là đảng của những ý tưởng”, ông Chen nói với New York Times. Học giả này cũng than thở rằng phần lớn đảng Cộng hòa vẫn đang đặt ông Trump lên ưu tiên hàng đầu.
“Nhiều đảng viên Cộng hòa tập trung vào việc nói về ông ấy hơn là về chuyện xảy ra tiếp theo”, ông Chen nhận định. "Và đó là điều rất nguy hiểm".
Những tuần gần đây, đảng Cộng hòa chìm trong xung đột nội bộ và nỗi sợ ông Trump đến mức họ không đồng lòng chú trọng vào việc phản đối các sáng kiến của Tổng thống Biden. Những sáng kiến này bao gồm cả việc tổng thống yêu cầu quốc hội chi 1.900 tỷ USD để đối phó đại dịch Covid-19 và vực dậy nền kinh tế.
Vai trò gây hỗn loạn trên chính trường của ông Trump chắc chắn chưa kết thúc. Cựu tổng thống và các cố vấn đã nói họ sẽ thưởng cho các đồng minh và trả thù những người đã làm ông Trump khó chịu trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2022. Cựu tổng thống cũng có khả năng sẽ tái tranh cử trong 3 năm tới.
Vẫn chưa rõ lãnh đạo đảng Cộng hòa sẽ quyết liệt thế nào trong việc chống lại ông Trump. Ông McConnell đã nói với các cộng sự rằng ông sẽ huy động sức mạnh vào năm 2022 để chống lại các ứng viên cực hữu và để bảo vệ những người bị ông Trump nhắm vào.
Tuy nhiên, khi từ chối kết tội cựu tổng thống vào ngày 13/2, ông McConnell gây hoài nghi về mức độ quyết tâm trong tiến hành cuộc chiến công khai chống lại ông Trump trong các chiến dịch tranh cử.
 |
| Thượng nghị sĩ Mitch McConnell, lãnh đạo phe thiểu số tại Thượng viện, rời đi sau phiên tòa luận tội ông Trump ngày 13/2. Ảnh: Reuters. |
Chủ tịch Hạ viện, Hạ nghị sĩ Dân chủ Nancy Pelosi đã chế nhạo ông McConnell vì lập trường mâu thuẫn. Bà Pelosi tuyên bố những nhận xét của ông McConnell là "không thành thật". Bà cũng suy đoán nhà lãnh đạo phe Cộng hòa chỉ nói vậy vì những nhà tài trợ của ông không thích cựu tổng thống.
Việc đảng Cộng hòa tuyên ông Trump trắng án là một trong những “hành động đáng ghê tởm nhất trong lịch sử nước Mỹ”, bà Pelosi phát biểu.
Phản ứng mâu thuẫn của đảng viên Cộng hòa
Chỉ một số đảng viên Cộng hòa cấp cao nói đã đến lúc ông Trump mất hoàn toàn vị thế đứng đầu trong đảng.
Hạ nghị sĩ Liz Cheney của Wyoming trong cuộc phỏng vấn gần đây nói ông Trump “không có vai trò lãnh đạo đảng chúng ta trong tương lai”. Bà Cheney là đảng viên Cộng hòa cấp cao nhất tại Hạ viện ủng hộ việc luận tội.
Một số thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa bỏ phiếu kết tội cựu tổng thống cũng phản đối sau khi ông được tuyên trắng án.
“Với những gì ông ấy đã làm và không làm, cựu Tổng thống Trump vi phạm lời tuyên thệ giữ gìn và bảo vệ hiến pháp Mỹ khi nhậm chức”, Thượng nghị sĩ Richard Burr, nhà lập pháp cấp cao thân cận với ông McConnell, cho biết.
Tuy nhiên, danh sách các thượng nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu kết tội ông Trump cũng cho thấy tầm ảnh hưởng của cựu tổng thống. Trong số 7 thượng nghị sĩ đó, chỉ có bà Lisa Murkowski sẽ tái tranh cử vào năm tới. Hai thượng nghị sĩ Richard Burr và Pat Toomey sắp nghỉ hưu. Còn lại là 3 thượng nghị sĩ vừa đắc cử vào tháng 11/2020 và đến 6 năm sau mới phải đối mặt với lá phiếu của cử tri.
 |
| Thượng nghị sĩ Lisa Murkowski của Alaska là một trong số 7 nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu kết tội ông Trump ngày 13/2. Ảnh: Reuters. |
Trong khi đó, Thượng nghị sĩ Bill Hagerty của Tennessee, người bỏ phiếu xóa án cho cựu tổng thống, nói phiên tòa ngày 13/2 chỉ là “màn trình diễn chính trị” nhằm làm suy yếu nhà lãnh đạo “thành công”.
Tuyên bố của ông Hagerty là phản ứng điển hình của đảng Cộng hòa trước phiên tòa luận tội.
Tại Washington, phần lớn quan chức Cộng hòa trầm lặng tin ông Trump sẽ sớm bị gạt ra ngoài lề vì những hành vi thái quá của mình
Một số khác trông đợi hệ thống tư pháp hình sự sẽ loại ông Trump. Thượng nghị sĩ Thom Tillis của North Carolina, người đã bỏ phiếu tuyên ông Trump trắng án, từng tuyên bố: "Không tổng thống nào ở trên luật pháp hoặc miễn bị truy tố hình sự, trong đó bao gồm cả cựu Tổng thống Trump".
Đây có thể không phải là kịch bản xa vời vì ông Trump đang phải đối mặt với nhiều cuộc điều tra của chính quyền Georgia và New York.
Tuy vậy, việc đùn đẩy trách nhiệm này hiếm khi mang lại hiệu quả. Những đối thủ của cựu tổng thống đã nhiều lần học được rằng cách chắc chắn duy nhất để kiềm chế ông Trump là đánh bại ông tại hòm phiếu.
Nhiệm vụ này gần như hoàn toàn do các đảng viên Dân chủ phụ trách. Họ đã kiềm chế ông Trump bằng việc giành được Hạ viện vào năm 2018 và sau đó đẩy cựu tổng thống khỏi Nhà Trắng vào tháng 11/2020.
Tuy nhiên, Thượng nghị sĩ Kevin Cramer của North Dakota ngày 12/2 nói với các phóng viên ở điện Capitol rằng ông tin cựu tổng thống sẽ bị phiên tòa luận tội làm suy yếu, ngay cả khi được trắng án. Ông Cramer là đồng minh lâu năm của ông Trump và đã chỉ trích cựu tổng thống từ sau cuộc bầu cử tháng 11/2020. Dù vậy, ông cũng gọi phiên tòa là “tuần lễ ngu ngốc nhất ở Thượng viện” và bỏ phiếu tha bổng cựu tổng thống.
“Ông ấy khiến việc giành được nhiều sự ủng hộ trở nên khó khăn”, ông Cramer phát biểu. “Một số người sẽ luôn ủng hộ ông ấy, nhưng tôi nghĩ con số đó đang nhỏ dần và sẽ nhỏ hơn sau tuần này”.
Bà Murkowski, người bỏ phiếu kết tội ông Trump, đưa ra nhận định thẳng thắn hơn.
“Tôi không biết Donald Trump sẽ tái đắc cử tổng thống bằng cách nào”, Thượng nghị sĩ Murkowski cho biết.
