Thị trường mới nổi của dòng sách nghiên cứu những điều bé nhỏ

Ảnh minh họa. Nguồn: Herbert Katz.

Trong quá trình nghiên cứu lịch sử, sẽ luôn có những sự kiện, nhân vật bị bỏ sót hoặc ít được đề cập đến. Sự hiện diện của nhân tố này có đóng góp như nào đối với diễn tiến của dòng sự việc là điều được nhiều học giả đặt ra thắc mắc. Chính vì vậy xu hướng nghiên cứu lịch sử vi mô nở rộ. Nhiều ấn phẩm được ra mắt hơn. Thể loại này cũng cho thấy tiềm năng rõ rệt khi xuất hiện trên các bảng xếp hạng mang tính thương mại lẫn học thuật.

Thị trường non trẻ tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, thị trường Việt Nam đã chứng kiến những tác phẩm vi lịch sử được xuất bản. Trong đó, có những ấn phẩm trong nước được chú ý. Theo đánh giá của các đơn vị xuất bản và phát hành, dòng sách này "chỉ bán túc tắc quanh năm chứ không ồ ạt như một cuốn sách tạo hiện tượng”.

“Có cuốn Đời muối của Mark Kurlansky đã được tái bản, còn các cuốn khác như Biên niên sử Xe đạp hay Đời giấy, Lịch sử thế giới qua 6 thức uống vẫn đang bán với tốc độ ổn, nhiều độc giả cũng đang chú ý hơn đến những ấn phẩm vi lịch sử này. Các tác phẩm trên chưa thể đạt được một con số quá ấn tượng, để đánh giá là thành công còn phải xét từng trường hợp riêng biệt”, đại diện Huy Hoàng Bookstore cho biết.

Đời muối xuất bản năm 2022 là cuốn sách đã vượt mốc 2000 bản in đầu. Ảnh: Netabooks.

Trước đó, cuốn Các ty độc quyền muối và thuốc phiện ở Đông Dương ra mắt năm 2020, được đơn vị phát hành MaiHa Books cho biết cũng chưa tái bản sau lần đầu. Mặc dù cuốn sách được đánh giá là một trong những tác phẩm thú vị của tác giả nước ngoài viết về hai mặt hàng chủ đạo của Đông Dương.

Trong năm 2024, Theo dấu hoàng hậu Nam Phương và vua Bảo Đại cũng cho thấy sức hút với nhiều lớp độc giả khi các buổi ra mắt sách hay giao lưu đều chật kín chỗ ngồi. Trong tác phẩm này, tác giả Vĩnh Đào đã kể câu chuyện đi tìm những dữ kiện bên lề, bị bỏ qua trong dòng lịch sử chính, chẳng hạn ngày sinh, gia đình của hoàng hậu hay quãng đời của Bảo Đại tại Pháp. Hướng tiếp cận này tương tự nhiều tác phẩm lịch sử vi mô khác.

Có thể thấy, các tác phẩm thuộc dòng nội dung này đang trở nên khá đa dạng về đề tài. Chúng mở ra một góc nhìn mới cho độc giả về lịch sử nhờ việc đi vào những lát cắt nhỏ. Tuy nhiên, khẳng định việc dòng sách này đã thành công ở Việt Nam là điều khó xác định vì những con số định lượng chỉ cho thấy một thị trường non trẻ. Từ góc độ khoa học, không thể phủ nhận rằng các tác phẩm này vẫn có giá trị cao và được nghiên cứu sâu sát.

Sách vi lịch sử tiến vào các bảng xếp hạng

Lịch sử vi mô tập trung vào các cá nhân và nhóm nhỏ thay vì các sự kiện hoặc xu hướng lớn, và đặc biệt chú ý đến những người bị thiệt thòi và bị bóc lột, những người thường bị các nghiên cứu lịch sử vĩ mô bỏ qua. Điều này cũng bao gồm việc nghiên cứu kỹ lưỡng các địa điểm, sự kiện đơn lẻ và thường bị xem là "không quan trọng" trong lịch sử.

Dòng sách này khác với sách lịch sử địa phương hay tiểu sử ở điểm gắn nhân vật, hiện tượng, đối tượng chính với dòng sự kiện chủ đạo. Cũng vì vậy, sách vi lịch sử trở nên gần gũi hơn với độc giả nếu xét về mặt đối tượng tiếp cận.

Trong năm 2023, 4/10 cuốn sách chủ đề Lịch sử - Tiểu sử được độc giả yêu thích nhất bình chọn trên mạng xã hội Goodreads đều là sách vi lịch sử. Nội dung của các ấn phẩm này khá đa dạng. Chúng đề cập tới cuộc nổi dậy trên tàu Hoàng gia Anh HMS Wager từ thế kỷ 18, 350 nghìn người phụ nữ Mỹ phục vụ cho Thế chiến thứ hai, nhóm người bí ẩn tại Mỹ những năm 1920 và gia đình quyền lực Astor ở Mỹ và Anh.

Girly Drinks là cuốn sách lịch sử được Guardian xếp hạng sách hay nhất về ẩm thực trong năm 2023. Ảnh: Arquieto.

Theo thống kê của Amazon, 3/10 cuốn sách thuộc nghiên cứu lịch sử vi mô cũng được xếp hạng vào trong danh sách bán chạy. Trong đó có những ấn phẩm xuất bản từ hơn 10 năm trước như Where the Birds Never Sing và cả tác phẩm mới ra mắt năm 2024 như When the Night Comes Falling. Bên cạnh đó danh sách best- selling vẫn là vị trí của dòng sách lịch sử đề cập đến chuỗi sự kiện chính, chẳng hạn Thế chiến thứ hai, sự phát triển của loài người, những vị vua, người đóng góp lớn trong ngành khoa học…

Theo tờ Guardian, hai năm gần đây đều ghi nhận sự xuất hiện của các tác phẩm trong bảng xếp hạng sách hay nhất năm. Trong đó, có thể kể đến tác phẩm Girly Drinks (cuốn sách kể về đồ uống của phụ nữ), Kick the Latch (nói về lịch sử đua ngựa) và The Rice Book (lịch sử của gạo).

Tại thị trường quốc tế, tiềm năng thương mại của sách lịch sử vi mô trong ngành xuất bản rất lớn. Với khả năng kết nối cảm xúc mạnh mẽ và cung cấp những góc nhìn độc đáo về lịch sử, thể loại này không chỉ làm giàu thêm kho tàng văn hóa mà còn mở ra những cơ hội kinh doanh mới mẻ và hấp dẫn cho ngành xuất bản toàn cầu.