Wei Dilong, 18 tuổi, sống tại Liêu Châu, có sở thích là bóng rổ, nhạc hip hop và phim siêu anh hùng của Hollywood. Wei đang lên kế hoạch sang Canada học đại học vào năm 2020.
Wei là một trong những thiếu niên điển hình ở Trung Quốc. Anh chưa bao giờ nghe về Google hay Twitter, nhưng từng được nghe về Facebook. “Có lẽ nó giống như Baidu?” chàng trai trẻ tự hỏi về nó.
 |
| Một thế hệ người Trung Quốc đang trải qua thời kỳ Internet khác biệt với những nơi còn lại trên thế giới. Ảnh: AFP.
|
Chính sách kiểm duyệt
Hơn một thập kỷ qua, Trung Quốc chặn Google, Facebook, Twitter và Instagram, cũng như hàng nghìn trang mạng nước ngoài khác, bao gồm cả New York Times và Wikipedia Trung Quốc. Một loạt trang mạng Trung Quốc cung cấp những dịch vụ tương tự và các dịch vụ này được kiểm duyệt nội dung chặt chẽ.
Người trẻ ở Trung Quốc biết rất ít về Google, Twitter hoặc Facebook. Điều này khiến Trung Quốc thành một nơi tách biệt so với thế giới.
Những phần mềm và dịch vụ trực tuyến nội địa đã chiếm được cảm tình từ nhóm người trẻ. Họ gần như không quan tâm đến việc thông tin chịu sự kiểm duyệt.
Kết quả này hoàn toàn trái ngược với những gì phương Tây dự đoán về sự ảnh hưởng của Internet. Trong bài phát biểu năm 2000, Tổng thống Mỹ Bill Clinton cho rằng sự phát triển Internet sẽ biến Trung Quốc thành một xã hội cởi mở như Mỹ. Tuy nhiên, hy vọng có thể tham gia thị trường Trung Quốc khổng lồ của các ông lớn Internet ở phương Tây và Mỹ đang dần trở nên viển vông.
Trung Quốc tuyên bố sẽ đưa ra đường lối kiểm soát tư tưởng chặt chẽ hơn. Trong nửa đầu năm nay, cơ quan quản lý Internet của Trung Quốc cho biết họ đã đóng cửa hoặc thu hồi giấy phép của hơn 3.000 trang mạng.
Dù vậy, các ông lớn Internet của Mỹ vẫn tiếp tục cố gắng tiếp cận thị trường này. Google đang xây dựng công cụ tìm kiếm có kiểm duyệt cho người dùng điện thoại thông minh ở Trung Quốc, trong trường hợp nước này cho phép. Và cuối tháng trước, Facebook đạt được sự chấp thuận mở một công ty con ở tỉnh Chiết Giang, tuy nhiên quyết định này nhanh chóng bị thu hồi.
Thậm chí nếu những ứng dụng và trang mạng phương Tây cố gắng hoạt động tại Trung Quốc có thể đối mặt với sự thờ ơ của nhóm người trẻ tuổi.
 |
| Weibo, WeChat là các ứng dụng mạng xã hội tương tự Twitter hoặc Facebook tại Trung Quốc. Ảnh: China Money Network |
Trong năm nay, sau khi tiến hành một cuộc thăm dò ý kiến kéo dài 18 tháng, hai nhà kinh tế học của Đại học Bắc Kinh và Đại học Stanford kết luận rằng sinh viên đại học ở Trung Quốc không quan tâm tới thông tin chính trị nhạy cảm.
Họ đã đưa những công cụ miễn phí để vượt qua kiểm duyệt của Trung Quốc cho gần 1.000 sinh viên ở hai đại học tại Bắc Kinh. Nhưng họ thấy rằng gần một nửa sinh viên không sử dụng chúng, số còn lại hầu như không vào những trang mạng bị chặn hoặc tin tức nước ngoài.
“Nghiên cứu của chúng tôi chỉ ra rằng vấn đề kiểm duyệt của Trung Quốc thành công không chỉ vì sự khó khăn khi tiếp cận thông tin nước ngoài còn bởi công dân không hề có nhu cầu tìm kiếm thông tin đó,” hai vị học giả viết.
Zhang Yeqiong, 23 tuổi, một nhân viên dịch vụ khách hàng tại công ty thương mại điện tử ở Xinji, nói rằng: “Tôi lớn lên với Baidu, vì vậy tôi quen với việc sử dụng nó”.
Niềm tin của thế hệ trẻ vào chính phủ
Thái độ này bắt đầu từ thế hệ người sinh ra trong những năm 1980.
Một số người ở độ tuổi trưởng thành cách đây 10 năm, có thái độ trái chiều hơn thế hệ trẻ bây giờ. Một trong số đó là Han Han, một blogger nổi tiếng, trước đây thường đăng tải những vấn đề về hệ thống chính trị và các giá trị truyền thống.
Ông từng có hơn 40 triệu người theo dõi trên Weibo, một mạng xã hội tương tự Twitter, cũng như bán nhiều đầu sách lên tới hàng triệu bản. Tuy nhiên lúc này, không còn người trẻ trong độ tuổi 20 nào thích Han. Và ở độ tuổi 35, ông chủ yếu chỉ đăng tải về việc kinh doanh của ông trên Weibo, bao gồm làm phim và xe đua.
Vào tháng 3, khi ông lớn mạng xã hội Tencent khảo sát hơn 10.000 người được sinh ra từ năm 2000, gần 80% nghĩ rằng Trung Quốc đang ở trong thời kỳ thịnh vượng nhất trong lịch sử hoặc đang phát triển tốt hơn từng ngày. Nhóm người này cũng nói rằng họ rất lạc quan hoặc khá lạc quan về tương lai của họ.
Shen Yanan, người tự nhận bản thân là một người lạc quan, thân thiện và yêu nước. Shen, 28 tuổi, làm việc ở một phòng quản lý trang mạng bất động sản ở Bảo Định - thành phố có gần 3 triệu dân gần Bắc Kinh. Cô tin rằng Trung Quốc là quốc gia hùng mạnh nhất và sẽ nỗ lực để đóng góp cho đất nước.
Mỗi tối, cô dành từ một đến hai giờ xem phim Hàn Quốc trên điện thoại. Shen không có ứng dụng tin tức trên điện thoại vì cô không quan tâm đến chính trị. Cô đã đi du lịch tới Nhật Bản một vài lần và sử dụng Google Maps tại đó nhưng ngoài ra, cô không hề ghé thăm bất kỳ trang mạng nào bị cấm.
“Ứng dụng Trung Quốc có mọi thứ,” cô khẳng định.
Bạn của Shen, Chu Junqing, 28 tuổi, một nhân viên nhân sự, nói rằng cô thường dành hai đến ba tiếng xem những video hài ngắn trên Tik Tok sau giờ làm. Thỉnh thoảng cô đọc tin tức trên ứng dụng Jinri Toutiao (Tin nóng hôm nay) nhưng thấy rằng nhiều quốc gia bị lôi kéo vào chiến tranh và bạo loạn. “Trung Quốc tốt hơn nhiều,” cô nói.
Wen Shengjian, 14 tuổi, mong muốn trở thành một ca sĩ nhạc rap và thần tượng Drake và Kanye West. Cậu bé nhận thấy những ca sĩ Mỹ này đề cập đến các vấn đề xã hội và thậm chí chỉ trích tổng thống trong âm nhạc của họ.
Điều này sẽ không xảy ra ở Trung Quốc, cậu bé nói, bởi đây là một quốc gia đang phát triển và cần sự ổn định trong xã hội. Đây cũng là điều mà truyền thông quốc gia và sách giáo khoa của Trung Quốc luôn khẳng định.
Wen nói rằng cậu có biết tên những trang mạng của nước ngoài như Google, Facebook, Twitter và Instagram. Một người bạn của cha cậu bé nói rằng, những trang mạng này bị chặn vì nội dung của họ “không phù hợp với sự phát triển chủ nghĩa xã hội và đặc điểm của Trung Quốc”. “Cháu không cần chúng”, cậu bé nói.
Cánh cửa với thế giới
Một số thanh niên Trung Quốc sống ở nước ngoài có thể sẽ thấy được một hệ thống Internet hoàn toàn khác.
Perry Fang, 23 tuổi, hai năm trước đã tới Sydney, Australia, để học về tiếp thị. Ở đây, anh thấy một thế giới Internet hoàn toàn mới, bao gồm Google, Facebook, Youtube và Snapchat.
Khi anh quay lại Trung Quốc để thăm gia đình trong kỳ nghỉ lễ, thật khó khi không thể sử dụng Google, anh nói. Anh cũng nhận thức được rằng không nên xem tin tức chính trị nhạy cảm trước mặt cha mẹ, họ không thích điều đó.
“Những ứng dụng Trung Quốc trở nên vô dụng ngay khi bạn ra nước ngoài”, anh nói.
Nhưng đối với Google và các trang khác, “bạn có thể sử dụng chúng ở bất kỳ quốc gia nào,” anh nhận xét.
