Khoảng 22h một buổi tối tháng 1 năm nay, Wudan Yan nhận được một cuộc gọi của một người bạn. Hai người chủ yếu nhắn tin nên một cuộc gọi là rất bất thường.
Yan nghĩ rằng đây là trường hợp khẩn cấp và nhấc máy ngay lập tức. Bạn cô nói rằng một nhân viên chăm sóc sức khỏe phân phối vaccine Covid-19 vào tối hôm đó đang tìm kiếm những người muốn tiêm vaccine.
Một tủ lạnh chứa 1.600 liều vaccine Moderna vừa bị hỏng. Loại vaccine này sử dụng công nghệ mRNA và phải được trữ ở nhiệt độ khoảng -25 đến -15 độ C. Khi được đưa ra môi trường bên ngoài, nó phải được tiêm trong vòng 12 giờ.
Wudan Yan, một nhà báo, cảm thấy hệ thống phân bổ vaccine của thành phố đầy lỗ hổng mới dẫn đến việc vaccine bị thừa ra để phải bỏ đi, nhưng vào phút cuối cùng, cô lại nhìn thấy một điều kỳ diệu từ hàng người đứng đợi để tiêm những liều vaccine sắp hỏng đó, theo Technology Review.
 |
| Những người xếp hàng đợi tiêm vaccine tại Seattle, đêm ngày 29/1. Ảnh: Twitter/@davidmryder. |
Bài toán đạo đức
Yan là một nhà báo tự do sống tại Seattle, nơi cũng triển khai vaccine một cách hỗn loạn như phần còn lại của nước Mỹ vào giai đoạn đầu khi vaccine mới được phê duyệt. Các nhân viên y tế phải đối mặt với việc cân nhắc tiêm cho ai và nguồn cung vaccine không ổn định.
Hồi tháng 1, bang Washington ưu tiên tiêm vaccine cho những nhân viên y tế tuyến đầu. Những cư dân, nhân viên của các cơ sở cộng đồng và người từ 50 tuổi trở lên sẽ nằm ở nhóm ưu tiên tiếp theo.
Mặc dù nhân viên các bệnh viện cố gắng kêu gọi những người được ưu tiên đi tiêm phòng, hầu hết người già đều đã ngủ vào lúc nửa đêm. Vì vậy, họ phải có một danh sách khác nhằm đề phòng trường hợp thừa vaccine. Nhân viên y tế hỏi Yan: “Cô có muốn điền số điện thoại vào danh sách không?”.
Là một nhà báo đã đưa tin về đại dịch trong gần một năm, Yan nhận thức được việc tiêm vaccine quan trọng như thế nào. Cô và chồng đều đang ở độ tuổi 30, không có bệnh lý nền. Vì vậy, hai người không thuộc nhóm được ưu tiên.
Khi cân nhắc điền tên vào danh sách dự phòng, trong đầu Yan nhanh chóng xuất hiện một cuộc đấu tranh về đạo đức.
Nếu như trong trường hợp bình thường, cô đang cướp đi những liều vaccine mà đáng lẽ ra phải dành cho những người khác. Nhưng ngược lại, cô cũng có nghĩa vụ phải tiêm vaccine để bảo vệ cộng đồng xung quanh.
 |
| Hàng người xếp hàng kéo dài qua nhiều tòa nhà. Ảnh: Twitter/@davidmryder. |
Nhiều người cho rằng thà tiêm vaccine cho những người không được ưu tiên còn hơn là lãng phí. Nếu cô từ chối, không có gì đảm bảo rằng những mũi tiêm đó sẽ được trao cho những người được ưu tiên hơn. Hơn nữa, nếu không được sử dụng, những liều vaccine đó sẽ bị tiêu hủy.
Vào thời điểm giữa đêm hôm đó, cả hai khả năng đều có thể xảy ra. Vì vậy, cô đã điền tên của mình và chồng vào danh sách chờ.
Vài phút sau bạn cô nhắn rằng: “Các cậu nên đi ngay. Chắc là phải chờ một chút nhưng sẽ được tiêm vaccine. Trung tâm y tế của Đại học Washington, khuôn viên phía tây bắc”. Hai vợ chồng cô vội vàng lái xe đi.
Đại học Washington chỉ cách nhà cô vài phút lái xe. Yan bị ấn tượng bởi những dòng xe đang chậm chạp tới trung tâm y tế. Dòng người xếp hàng đã kéo dài ra ngoài khuôn viên.
Vài phút trước khi vào trung tâm y tế, cô thấy một nhân viên cầm một xấp vé vàng nhạt. Những tấm vé đó chính là những tấm vé vàng, giúp cô và những người đang xếp hàng có được liều vaccine mà hàng tỷ người khác đang thèm muốn. Cô nhìn thấy nhiều sinh viên, những người trạc tuổi cô và một số người thuộc nhóm ưu tiên đang chờ đợi.
Cuộc "tranh giành" giữa đêm khuya
Hàng người phải đi qua những hành lang chật chội, kín gió. Yan cầu mong chiến dịch tiêm vaccine đêm hôm ấy sẽ không trở thành một sự kiện siêu lây nhiễm.
Lúc gần nửa đêm, một y tá thông báo rằng họ sẽ bắt đầu tiêm vaccine. Dòng người di chuyển chậm rãi, đều đặn. Vào lúc 1h sáng ngày 29/1, Yan đã được tiêm liều vaccine Moderna đầu tiên. Hai vợ chồng cô phải đợi 15 phút trong phòng chờ để theo dõi phản ứng sau tiêm trước khi lên xe trở về nhà. Khi rời đi, cô thấy hàng người xếp hàng dài qua vài tòa nhà.
Trong lúc xếp hàng, cô đọc được thông báo trên Twitter rằng số lượng vaccine được phân chia cho ba bệnh viện trong khu vực. Các nhân viên y tế đã đăng thông báo tìm người tiêm vaccine, chủ yếu tìm kiếm những người thuộc nhóm ưu tiên.
Vào lúc 3h sáng, khi vaccine sắp hết hạn sử dụng, các nhân viên y tế nhanh chóng tìm cách tiêm vaccine cho nhiều người nhất có thể.
Chuyện xảy ra tại Seattle hôm ấy là những gì đã từng xảy ra tại California. Tủ lạnh của một bệnh viện chứa 830 liều vaccine Moderna gặp trục trặc. Các nhân viên y tế quyết định tiêm cho mọi người, bất kể mức độ ưu tiên.
Khi trở về nhà từ cuộc “tranh giành vaccine” giữa đêm khuya, Yan cảm thấy trong lòng vừa nhẹ nhõm, vừa tội lỗi. Cô cảm thấy nhẹ nhõm vì đã được an toàn hơn những người xung quanh. Cô cũng thừa nhận rằng những đặc quyền, mối quan hệ và khả năng tiếp cận công nghệ đã giúp cô có lợi thế rất lớn.
 |
| Sau những tháng đầu nhiều vấn đề, nước Mỹ đã đủ vaccine và bước vào giai đoạn thuyết phục những người chưa tiêm chủng hãy đi tiêm. Ảnh: Reuters. |
Cô cho rằng nếu một sự kiện bất ngờ như vậy xảy ra lần nữa, sẽ có rất nhiều người như cô xếp hàng chờ đợi.
Stephanie Morain, một nhà đạo đức y khoa tại Đại học Y Baylor thuộc thành phố Houston, Texas, nói rằng vaccine nên được tiêm nhiều nhất có thể và không được lãng phí. Có nhiều cách phân bổ vaccine mà không làm trầm trọng thêm những vấn đề liên quan đến đặc quyền và khả năng tiếp cận.
“Khi thiết lập các hệ thống đăng ký, mọi người có thể ghi tên mình vào hàng chờ. Bằng cách đó, nhóm được ưu tiên sẽ không phải là những người tình cờ quen với nhân viên y tế, mà là những người được đánh giá dựa trên những tiêu chí chính thức”, cô nói.
Mặc dù sự kiện tại Seattle đầy hỗn loạn, nhưng nó cũng chứng minh rằng nếu muốn thì sẽ có cách. Khi vaccine sắp hết hạn, các y tá và nhân viên tuyến đầu đã tập hợp để triển khai quá trình phân phối vaccine gần như ngay lập tức.
Khi lượng vaccine sắp hết, một nhân viên y tế tại Đại học Washington nói rằng cô đã thấy những thanh niên bước khỏi hàng của mình, nhường lại mũi tiêm cho những người lớn tuổi hơn. Đến 3h30 sáng 29/1, không liều vaccine nào bị lãng phí.
Và vòng tròn bảo vệ mọi người được nới thêm ra, Yan viết.
