Ảnh: Lisa/Pexels.

Rượu

Năm 2018, Karina Fischer và đồng nghiệp đã phân tích một loạt thực phẩm đơn lẻ nhằm tìm hiểu xem liệu có mô hình phối hợp thực phẩm nào có thể áp dụng chung nhằm phòng bệnh Alzheimer và suy giảm trí nhớ hay không.

Họ đã xem xét tác động của rượu vang đỏ, rượu vang trắng, cà phê, trà xanh, dầu ô liu, cá tươi, trái cây, rau củ, thịt đỏ và xúc xích đối với trí nhớ của con người. Kết quả, họ thấy rằng chỉ rượu vang đỏ thực sự có tác động - ít nhất là ở nam giới. Đối với phụ nữ, uống vang đỏ hoặc vang trắng sẽ tăng nguy cơ suy giảm trí nhớ.

Tuy nhiên, vào năm 2019, Jürgen Rehm cùng cộng sự đã xem xét 28 nghiên cứu về mối liên hệ giữa việc sử dụng rượu và chứng sa sút trí tuệ được thực hiện từ năm 2000 đến năm 2017. Nhìn chung, Rehm nhận thấy việc sử dụng rượu từ mức độ ít đến vừa phải ở người từ độ tuổi trung tuần trở lên có liên quan tới sự giảm thiểu nguy cơ suy giảm nhận thức và sa sút trí tuệ. Tuy nhiên, việc sử dụng rượu ở mức độ nhiều sẽ làm tăng nguy cơ mắc tất cả dạng suy giảm nhận thức và sa sút trí tuệ.

Archana Singh-Manoux và cộng sự đã theo dõi 9.087 người trong hơn 23 năm để xác định mối liên hệ giữa rượu với tỷ lệ mắc sa sút trí tuệ. Vào năm 2018, họ đã báo cáo trên tập san British Medical Journal rằng những người kiêng rượu hoàn toàn hoặc uống hơn 14 ly rượu mỗi tuần có nguy cơ bị sa sút trí tuệ cao hơn so với những người uống rượu ở mức độ vừa phải.

Mặc dù các khuyến nghị quốc tế về việc sử dụng rượu rất khác nhau nhưng theo Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật (CDC) thì sử dụng rượu ở mức độ thấp tương đương với uống dưới 3 ly rượu mỗi tuần. Sử dụng rượu ở mức độ vừa tương đương với uống 3-14 ly mỗi tuần đối với nam giới và 3-7 ly mỗi tuần đối với nữ giới. Sử dụng rượu ở mức độ cao tương đương với uống quá 14 ly mỗi tuần đối với nam giới và quá 7 ly mỗi tuần với nữ giới.

Tuy nhiên, theo những phát hiện từ các nghiên cứu kể trên, tôi khuyên bạn chỉ nên sử dụng rượu từ mức thấp đến vừa theo các hướng dẫn trên để có thể bảo vệ trí nhớ tối đa. Riêng với bệnh nhân của tôi, điều này đồng nghĩa với khoảng 3 ly rượu mỗi tuần với phụ nữ và 5 ly mỗi tuần với nam giới.

Tất nhiên, rượu cũng có thể mang lại nhiều tác động tiêu cực cho sức khỏe. Vì vậy, việc uống rượu theo khuyến nghị của CDC hoặc theo những chỉ dẫn mà tôi đề xuất ở trên chỉ thực sự hợp lý sau khi bạn đã tham khảo ý kiến của bác sĩ về các yếu tố nguy cơ khác.

Cà phê

Năm 2017, Boukje van Gelder và đồng nghiệp đã báo cáo về 676 nam giới cao tuổi mà họ đã nghiên cứu hơn mười năm để xem liệu cà phê có thể bảo vệ những đối tượng này khỏi nguy cơ suy giảm nhận thức hay không.

Nhóm nghiên cứu nhận thấy rằng những người uống cà phê sẽ ít bị suy giảm nhận thức hơn những người không uống. Hiệu quả này thể hiện rõ nhất ở những người uống 3 tách mỗi ngày. Với những người uống nhiều hơn hoặc ít hơn mức đó, tác động ít rõ rệt hơn.

Năm 2009, Marjo Eskelinen và cộng sự đã báo cáo về một nhóm người mà họ nghiên cứu hơn 21 năm để xem liệu cà phê có giúp ích cho nhận thức của những đối tượng đó hay không.

Nhóm nghiên cứu thấy rằng những người uống cà phê khi ở độ tuổi trung niên về sau sẽ có nguy cơ bị sa sút trí tuệ và mắc bệnh Alzheimer thấp hơn so với những người không uống hoặc chỉ uống tối đa 2 tách mỗi ngày. Những người ít có nguy cơ mắc suy giảm trí tuệ nhất là những người uống 3-5 tách cà phê mỗi ngày.

Cà phê có thể giúp bảo vệ não bộ theo nhiều cách khác nhau. Cafein, một chất giúp tăng nồng độ serotonin và acetylcholine, có thể kích thích não bộ và giúp ổn định hàng rào máu não. Polyphenol trong cà phê có thể ngăn ngừa hiện tượng tổn thương mô do gốc tự do gây ra cũng như hiện tượng tắc nghẽn mạch máu não gây ra.

Trigonelline, một chất có nồng độ cao trong hạt cà phê, cũng có thể kích hoạt những chất chống oxy hóa, qua đó giúp bảo vệ mạch máu não.

Tuy nhiên, không phải chất nào trong cà phê cũng hữu dụng. Cà phê chưa lọc có chứa dầu tự nhiên gọi là diterpene, loại dầu này làm tăng nồng độ lipoprotein cholesterol tỷ trọng thấp, một thứ có khả năng khiến thành động mạch trong não trở nên dày và cứng (mặc dù chúng thực sự có một số đặc tính chống viêm hữu ích).

Acrylamide, một chất hóa học được hình thành khi rang hạt cà phê, có thể ức chế dẫn truyền thần kinh, phá hủy tế bào thần kinh dopamine và gia tăng căng thẳng oxy hóa. Hàm lượng acrylamide trong cà phê có thể khác nhau, trong đó những hạt cà phê tươi rang đậm thường chứa hàm lượng acrylamide thấp nhất.

Sự phong phú của các chất hóa học trong cà phê có lẽ chính là nguyên do các nhà nghiên cứu hiện nay cho rằng khả năng bảo vệ khỏi chứng sa sút trí tuệ của cà phê là không đủ thuyết phục để chúng ta có thể đưa ra khuyến nghị chính thức về việc sử dụng nó.

Tuy nhiên, hãy hiểu rằng việc tiêu thụ cà phê ở mức độ vừa phải (khoảng 2-4 cốc mỗi ngày) sẽ mang tới nhiều ảnh hưởng tốt hơn là ảnh hưởng xấu và nó có thể đem lại lợi ích khi chúng ta bước qua tuổi xế chiều. Và hãy nhớ duy trì tổng lượng cafein mà bạn tiêu thụ dưới mức 400 mg/ngày.