Sau khi các lãnh đạo đảng Dân chủ thông báo họ sẽ khởi động quá trình để bắt đầu phiên tòa luận tội vào ngày 25/1, các đảng viên Cộng hòa đã lên tiếng chỉ trích mạnh mẽ. Họ tuyên bố gần như sẽ không có khả năng rằng ít nhất 17 đảng viên Cộng hòa đứng về phía 50 đảng viên Dân chủ để kết tội ông Trump, cũng như ngăn cản ông tái tranh cử.
Trong các cuộc phỏng vấn với hơn 10 thượng nghị sĩ Cộng hòa, sự đồng thuận là rõ ràng: Hầu hết đảng viên Cộng hòa chắc sẽ tha bổng cho ông Trump. Chỉ một số ít thành viên thực sự có nguy cơ "lật kèo" để kết tội cựu tổng thống, trừ khi bằng chứng khác xuất hiện hoặc động lực chính trị bên trong đảng này có sự thay đổi lớn.
Không có khả năng kết tội
Tuy nhiên, các đảng viên Cộng hòa cũng ra dấu hiệu rằng họ đã sẵn sàng "bỏ qua" cho ông Trump, khi vụ bạo loạn ngày càng lùi xa và cảm xúc trong họ cũng dần dịu lại.
"Khả năng kết tội gần như không có", Thượng nghị sĩ Roger Wicker, nhà lập pháp Cộng hòa đại diện bang Mississippi, nói.
 |
| Tổng thống Trump rời Washington hôm 20/1. Ảnh: Reuters. |
"Tôi không biết cuộc bỏ phiếu sẽ như thế nào nhưng tôi nghĩ khả năng đạt được đa số 2/3 (đồng ý kết tội) là con số không", Thượng nghị sĩ John Cornyn, đại diện bang Texas, thành viên ban lãnh đạo đảng Cộng hòa, nói. Ông cho rằng động thái thúc đẩy phiên tòa của đảng Dân chủ mang tính "trả thù".
Thượng nghị sĩ Mike Braun, đảng viên Cộng hòa ở Indiana, nói rất khó tập hợp đủ số thành viên đảng này "rời bỏ hàng ngũ" đứng về phe Dân chủ, thậm chí là 10 người.
Các lập luận của đảng Cộng hòa đang trở nên tập trung hơn, cho rằng quá trình để đưa một cựu tổng thống ra xét xử là vi hiến và cho rằng phiên tòa diễn ra quá nhanh. Song họ tin rằng những lập luận này sẽ giúp họ tránh được việc kết tội ông Trump, và đồng thời không bị xem là ủng hộ nhận hành vi của ông trước đám đông đã tấn công Điện Capitol vào ngày 6/1.
Và Lãnh đạo Thiểu số Thượng viện Mitch McConnell có khả năng sẽ đứng cùng phía với hầu hết thành viên đảng Cộng hòa, dù ông từng nói ông sẽ lắng nghe các lập luận trước khi quyết định bỏ phiếu như thế nào.
Về mặt chính trị, hầu hết đảng viên Cộng hòa không muốn phá vỡ hàng ngũ và bị tấn công như 10 thành viên đảng Cộng hòa tại Hạ viện đã bỏ phiếu thông qua cáo trạng luận tội ông Trump vào tuần trước, khi ông vẫn còn trong nhiệm kỳ tổng thống.
"Nhiều người coi đây là trò gây chia rẽ", một thượng nghị sĩ Cộng hòa nói, đề cập đến việc nhiều đồng nghiệp của ông cho rằng quá trình tố tụng mang tính đảng phái rõ rệt.
Đối với đảng Dân chủ, việc tính toán cũng rất phức tạp. Nếu họ muốn có một phiên tòa kéo dài - thậm chí là 21 ngày như phiên tòa luận tội đầu tiên đối với ông Trump vào năm 2020 - với sự xuất hiện của các nhân chứng, họ có thể làm hài lòng một số đảng viên Cộng hòa cho rằng phiên tòa phải tạo cơ hội để ông Trump biện hộ.
Tuy nhiên, làm như vậy có thể khiến tháng đầu tiên trong nhiệm kỳ tổng thống của ông Biden bị ảnh hưởng đáng kể, trong khi một phiên tòa ít ngày hơn sẽ khiến một số đảng viên Cộng hòa bất bình.
"Tôi không tham gia bất kỳ cuộc săn phù thủy nào", ông Cornyn nói. "Đây cần phải là một quá trình công bằng và được tôn trọng bởi vì đây không chỉ là chuyện Tổng thống Trump. Đây là chuyện thiết lập một tiền lệ mới và như bạn biết, một khi chúng tôi đặt ra tiền lệ, đó sẽ là quy tắc cho lần tiếp theo sự việc xảy ra".
Có vi hiến hay không?
Những người có khả năng rời bỏ hàng ngũ đảng Cộng hòa nhất trong phiên tòa bao gồm các thượng nghị sĩ Mitt Romney ở bang Utah, Susan Collins ở Maine, Ben Sasse ở Nebraska, Lisa Murkowski ở Alaska và Pat Toomey ở Pennsylvania. Song các nhà lãnh đạo Đảng Cộng hòa không thấy nhiều khả năng danh sách này sẽ có đủ 17 thượng nghị sĩ cần thiết để đạt được đa số 2/3.
Và ngay cả một số người từng được coi là có khả năng "lật kèo" cũng chỉ trích đảng Dân chủ vì đã cố gắng khởi động phiên tòa ngay lập tức, thay vì nghe theo đề xuất của ông McConnell rằng nên đợi đến cuối tháng 2 để bắt đầu các thủ tục.
 |
| Lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell và lãnh đạo đảng Dân chủ tại Thượng viện Chuck Schumer. Ảnh: Reuters. |
"Tôi muốn nói rằng rất có vấn đề khi người ta đưa ra vấn đề này ngay bây giờ, nếu dựa theo góc nhìn về mốc thời gian", ông John Thune, đảng viên Cộng hòa số 2 tại Thượng viện, nói. "Tôi nghĩ rằng việc có tuân thủ đúng quy trình hay không sẽ rất quan trọng".
Bà Collins, đảng viên Cộng hòa từ bang Maine, người đã chỉ trích mạnh mẽ hành vi của ông Trump, nói bà đang tham khảo ý kiến của "các học giả hiến pháp" về thủ tục tố tụng. Khi được hỏi về đánh giá của các thượng nghị sĩ Cộng hòa rằng ông Trump gần như chắc chắn sẽ không bị kết tội, bà nói: "Đó không phải là kết luận vô lý, chỉ là tôi không biết".
Bản thân ông McConnell đã nhìn nhận việc ông Trump xử lý vụ bạo loạn với thái độ khinh suất và nói với mọi người rằng ít nhất đây là hành vi có thể bị luận tội, trong khi thậm chí nói rằng đám đông đã bị cựu tổng thống "khiêu khích".
Song ông McConnell đã nói rõ với các đồng nghiệp rằng ông vẫn chưa quyết định. Và một số đảng viên Cộng hòa nói ông có thể có nguy cơ mất ghế lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Thượng viện nếu ông bỏ phiếu kết tội ông Trump.
Trong hai ngày gần đây, ông McConnell đã công khai nói rằng đội ngũ ông của Trump cần có thêm thời gian chuẩn bị. Với phần lớn thành viên đảng Cộng hòa hiện phản đối việc kết tội, nhiều người suy đoán rằng lãnh đạo đảng này cũng có thể sẽ bỏ phiếu tuyên bố trắng án.
Một trong những rào cản chính mà phe Dân chủ ở Hạ viện phải đối mặt là thuyết phục các thượng nghị sĩ Cộng hòa rằng phiên tòa là hợp hiến. Một nhóm đảng viên Cộng hòa ở Thượng viện đã lập luận rằng phiên tòa xét xử một cựu tổng thống hiện là thường dân là vi hiến.
"Tôi nghĩ rõ ràng là việc luận tội tổng thống sau khi họ rời nhiệm sở chưa bao giờ xảy ra trong lịch sử đất nước vì một lý do, nó vi hiến, nó tạo tiền lệ xấu cho nhiệm kỳ tổng thống và nó tiếp tục chia rẽ đất nước", Thượng nghị sĩ Lindsay Graham nói.
Song đảng Dân chủ đã viện dẫn các học giả pháp lý ở cả hai đảng cho rằng phiên tòa là hợp hiến. Chuyên gia chỉ ra rằng đã có tiền lệ về một phiên tòa luận tội cựu quan chức, vì Thượng viện từng xét xử Bộ trưởng Chiến tranh William Belknap vào năm 1876, sau khi ông từ chức ngay trước lúc Hạ viện bỏ phiếu luận tội ông.
"Không có nghĩa lý gì khi một tổng thống - hoặc bất kỳ quan chức nào - có thể phạm một tội ác tày trời chống lại đất nước chúng ta và sau đó được phép từ chức để tránh né trách nhiệm và một cuộc bỏ phiếu để cấm họ tranh cử trong tương lai", ông Schumer nói.
Một số thành viên đảng Cộng hòa đã phản pháo.
Thượng nghị sĩ Josh Hawley, đảng viên Cộng hòa Missouri, đã chỉ trích phát biểu của ông Trump trước vụ bạo loạn ngày 6/1. Song khi được hỏi họ nên quy trách nhiệm cho ông Trump như thế nào, ông Hawley nói: "Phá vỡ hiến pháp và sử dụng một quy trình vi hiến không phải là cách để làm điều đó".
