Giải thưởng được chia thành 2 nửa và trao cho 3 nhà khoa học. Nhà vật lý Arthur Ashkin (người Mỹ) giành một nửa và hai nhà vật lý Gerard Mourou (người Pháp) và Donna Strickland (người Canada) giành nửa còn lại. Bà Strickland trở thành phụ nữ đầu tiên trong nửa thế kỷ qua được trao giải Nobel Vật lý.
"Giải Nobel Vật lý năm nay dành cho những phát minh mang tính cách mạng trong lĩnh vực vật lý laser. Những vật dụng siêu vi và những diễn biến chớp nhoáng giờ đây hiện rõ nhờ vào ánh sáng mới. Những thiết bị với độ chính xác tối tân mở ra những lĩnh vực nghiên cứu mới chưa từng được khai phá, cùng với những ứng dựng khổng lồ trong công nghiệp và y học", Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển thông báo.
"Mở ra những lĩnh vực chưa từng khai phá"
Hai nhà khoa học Gerard Mourou và Donna Strickland nhận giải vì "phương pháp tạo ra xung quang học cường độ cao cực ngắn".
 |
| Mô tả khái quát về "biện pháp tạo ra xung quang học cường độ cao cực ngắn" của Gerard Mourou và Donna Strickland. Đồ họa: Viện Hàn Lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển. |
Ông Arthur Ashkin được trao giải thưởng Nobel Vật lý vì đã phát minh ra "kẹp quang học và ứng dụng trong các hệ thống sinh học".
Những tia laser siêu sắc cho phép con người cắt hoặc khoan trên nhiều loại chất liệu với độ chính xác cực cao, thậm chí có thể áp dụng đối với vật chất sống. Hàng triệu cuộc phẫu thuật mắt được thực hiện mỗi năm nhờ vào công nghệ này.
Kẹp quang học của ông Ashkin cho phép con người "bắt được" các phân tử và nguyên tử bằng tia laser. Công nghệ này có thể được sử dụng để kiểm tra và tác động đến cách hoạt động của virus, vi khuẩn và các tế bào sống khác mà không gây ra tổn hại đến vật thể.
Công nghệ này mở ra hàng loạt cơ hội để nhân loại quan sát và kiểm soát sự vận hành của sự sống
Nhiều phòng thí nghiệm sử dụng kẹp quang học để nghiên cứu các quá trình vận động sinh học như protein, vận động cấp phân tử, vật chất di truyền ADN hoặc sự hoạt động bên trong các tế bào.
 |
| Mô phỏng ứng dụng kẹp quang học của Arthur Ashkin "bắt" phân tử bên trong một tế bào. Đồ họa: Viện Khoa học Hoàng gia Thụy Điển. |
Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển ngày 2/10 đã công bố giải Nobel Vật lý 2018. Giải thưởng được thông báo trễ hơn kế hoạch ban đầu là 11h45 (tức 16h45 theo giờ Việt Nam) khoảng 7 phút. Tổng giá trị giải thưởng là 9 triệu kronor (hơn 1,01 triệu USD).
Người già nhất và phụ nữ đầu tiên trong nửa thế kỷ
Từ năm 1901 đến 2017, đã có tổng cộng 111 giải Nobel Vật lý được trao cho 206 nhà khoa học. Trong lịch sử giải thưởng này, chỉ có duy nhất một nhà khoa học được trao giải đến 2 lần là ông John Bardeen (người Mỹ) vào năm 1956 và 1972.
Trước bà Strickland, lần gần nhất một nữ khoa học gia được nhận giải thưởng danh giá này là năm 1963 với nhà vật lý học lý thuyết người Mỹ gốc Đức Maria Goeppert Mayer. Strickland là nữ khoa học gia thứ 3 trong lịch sử nhận giải Nobel Vật lý.
 |
| Ba nhà khoa học nhận giải Nobel Vật lý 2018 (từ trái qua): Arthur Ashkin, Gerald Mourou và Donna Strickland. Ảnh: Nobel Prize. |
"Đây thật là một điều điên rồ", bà Strickland nói qua điện thoại với các phóng viên tham gia buổi công bố giải thưởng. "Chúng ta cần tiếp tục vinh danh những người phụ nữ làm việc trong ngành nghiên cứu vật lý. Tôi hy vọng những tiến triển sẽ diễn ra nhanh hơn trong tương lai".
Trong khi đó, nhà khoa học người Mỹ Arthur Ashkin sinh năm 1922, nay đã 96 tuổi. Với giải thưởng năm nay, ông trở thành người nhận Nobel Vật lý lớn tuổi nhất trong lịch sử.
Giải Nobel Vật lý năm ngoái được trao cho 3 nhà khoa học nghiên cứu tại Mỹ là Giáo sư Rainer Weiss (người Đức) của Viện Công nghệ Massachusetts, Barry C. Barish và Kip S. Thorne (người Mỹ) của Viện Công nghệ California.
 |
| Chiếc điện thoại mà Ủy ban Nobel sử dụng để gọi thông báo kết quả cho người nhận giải. Ảnh: Nobel Prize. |
Giải Nobel được trao cho các nhà khoa học vì thành tựu khám phá và quan sát trực tiếp được sóng hấp dẫn, những gợn sóng trong kết cấu không - thời gian đã được Albert Einstein đưa ra giả thiết về sự tồn tại nhưng chưa từng được quan sát.
Ngày 1/10, giải Nobel đầu tiên được công bố của năm 2018, giải Nobel Y học, đã được trao cho 2 nhà khoa học James P. Allison (Mỹ) và Tasuku Honjo (Nhật Bản) vì các công trình nghiên cứu điều trị ung thư bằng cơ chế ức chế miễn dịch âm tính.
Tiếp sau giải Vật lý, giải Nobel Hóa học sẽ được trao vào ngày 3/10. Sau đó 2 ngày, Ủy ban Nobel Na Uy sẽ công bố giải thưởng Nobel Hòa bình. Giải thưởng kinh tế sẽ được Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển công bố và trao tặng vào ngày 8/10.
Giải Nobel Văn chương 2018 không được trao do những bê bối liên quan đến Viện Hàn lâm Thụy Điển, cơ quan trao giải này.
