|
|
Các manga của Junji Ito mang yếu tố kinh dị vũ trụ đậm chất Lovecraft. Ảnh: VIZ. |
Trong văn chương, kinh dị là một thể loại nổi bật với những đặc điểm rùng rợn, gây sợ hãi, kinh khiếp. Đây thực chất là một trong những thể loại văn học lâu đời, xuất hiện sớm từ thời La Mã cổ đại. Những câu chuyện thêu dệt từ khái niệm ma quỷ, phù thủy, linh hồn và chúa quỷ (tùy vào từng nền văn hóa mà nhân vật này có tên gọi riêng: Diêm Vương, Satan…).
Thể loại văn học kinh dị cũng được chia ra thành nhiều chủ đề nhỏ và những chủ đề này có thể tăng lên theo thời gian. Dưới đây là những chủ đề nổi bật hiện nay.
Kinh dị Gothic
Được coi là nền tảng của dòng tiểu thuyết kinh dị. Vào thế kỷ XVIII, chủ nghĩa lãng mạn cùng thể loại gothic trỗi dậy. Từ đó, dòng tiểu thuyết gothic phát triển thành thứ mà khoảng một thế kỷ sau, người ta gọi là truyện kinh dị.
Kinh dị gothic thường là sự kết hợp giữa hư cấu, kinh dị, lãng mạn và đôi khi là chết chóc. Edgar Allan Poe là tác giả với nhiều tác phẩm được coi là đặc trưng cho thể loại này. Ông cũng đi tiên phong trong việc kết hợp chủ nghĩa lãng mạn với sự đen tối, rùng rợn của những câu chuyện ly kỳ.
 |
| Rebecca là tác phẩm gothic kinh điển của văn học Pháp, được Alfred Hitchcock chuyển thể thành phim năm 1940. Ảnh: Golden Globes. |
Ngoài ra, lịch sử còn chứng kiến nhiều tác phẩm gothic kinh điển khác như Frankenstein của Mary Shelley, Dracula của Bram Stoker, Rebecca của Daphne du Maurier.
Bẵng đi một thời gian, dòng tiểu thuyết gothic có phần lép vế, cho tới những năm gần đây, thể loại văn học kinh dị bùng nổ, độc giả lại tìm về những nét duyên dáng cổ điển của chủ đề kinh dị gothic. Nhiều tác giả đương đại đã sáng tác ra những cuốn tiểu thuyết đặc sắc tôn vinh thể loại gothic, như Silvia Moreno-Garcia với Mexican Gothic, Elly Griffiths với Stranger diaries (Nhật ký người lạ)...
Kinh dị tâm linh
Thể loại này còn được biết đến với cái tên thân thiện hơn với độc giả Việt là “truyện ma”. Đặc điểm nhận diện kinh dị tâm linh chính là yếu tố phi thực tế, thường xa vời với khoa học. Những thế lực siêu nhiên bí ẩn trong trang sách có thể khiến độc giả rợn tóc gáy cũng chính là điểm thu hút của những tác phẩm này.
Một số tác phẩm nổi tiếng của dạng sách này là The changeling của Victor LaValle, Ring (Vòng tròn ác nghiệt) của Suzuki Koji, nhiều tác phẩm của Stephen King như The shining (Thị kiến), Pet Sematary (Nghĩa địa thú cưng)...
 |
| Misery là một tác phẩm kinh điển thuộc dòng sách kinh dị tâm lý. Ảnh: Castle Rock Entertainment. |
Kinh dị tâm lý
Trong những tác phẩm này, nỗi sợ được khơi gợi ở mặt tâm lý, tạo cảm giác lo lắng, bất an, khó hiểu, sợ hãi một thế lực hữu hình hoặc vô hình. Những câu chuyện kinh dị tâm lý trở nên đáng sợ vì những hoạt cảnh trong sách là một viễn cảnh hoàn toàn có thể xảy ra ngoài đời thực, ở bất cứ đâu. Đôi khi, tác phẩm kinh dị tâm lý đặt điểm nhìn ở một kẻ phản diện và buộc độc giả phải dõi theo dòng suy nghĩ kinh khủng, lệch lạc của kẻ đó.
Một vài đại diện tiêu biểu là Misery của Stephen King, I’m thinking of ending things của Iain Reid, American psycho của Bret Easton Ellis, The hole (Hố đen sâu thẳm) của Pyun Hye Young…
Kinh dị thể xác
Các tác phẩm khai thác yếu tố kinh dị thể xác (body horror) thường đi sâu mô tả những bất thường, những đột biến ở cơ thể con người. Thể loại này thường trùng lặp với thể loại viễn tưởng như zombie, quái vật…
Frankenstein cũng có thể được coi là một tác phẩm có yếu tố kinh dị thể xác. Một số tác phẩm ở thể loại này là: The hellbound heart của Clive Baker, The troop của Nick Cutter, Tender is the Flesh của Agustina Bazterrica…
Kinh dị vũ trụ
Một chủ đề còn khá lạ lẫm với độc giả Việt, cosmic horror là loại hình kinh dị được nhà văn H.P Lovecraft khai sinh ra, tập trung khai thác nỗi sợ vào những điều kỳ bí trong vũ trụ, những điều con người không giải thích được. Nhân vật chính trong các tác phẩm kinh dị vũ trụ thường phải đối mặt với một khám phá vượt ngoài tầm nhận thức, đẩy nhân vật đó tới bờ vực điên loạn.
Nổi bất nhất của dòng kinh dị vũ trụ chắc chắn phải kể đến ông tổ đã khai sinh ra thể loại này - H.P Lovecraft, ngoài ra Junji Ito cũng là một tác gia chịu ảnh hưởng sâu đậm bởi Lovecraft, với những tác phẩm như Uzumaki hay Gyo. Một vài đại diện hiện đại hơn có thể kể đến The fisherman của John Langan, The ballad of Black Tom của Victor LaValle, Annihilation của Jeff VanderMeer…
Kinh dị cực đoan
 |
| Tiểu thuyết splatterpunk sử dụng những chi tiết kinh dị cực đoan để truyền tải thông điệp về văn hóa. Ảnh: Amazon. |
Extreme horror hay splatterpunk là cụm từ để chỉ những tác phẩm có sở thích thách thức giới hạn độc giả. Kinh dị cực đoan là một phong trào tiểu thuyết xuất hiện từ thập niên 1980, sử dụng những chi tiết kinh dị không giới hạn, thường "đẫm máu", một kiểu ẩn dụ cho một diễn ngôn nào đó về văn hóa.
Thường bị gắn mác là dòng sách rẻ tiền và bệnh hoạn, đồng thời là một dòng sách kén độc giả. Quả là chẳng mấy ai thích đọc những chi tiết bạo lực cực độ khiến họ phải "lợm họng". Tuy vậy, dòng sách này không phải không có những đại diện “sáng giá” được đánh giá cao, những đại diện mà theo độc giả và giới phê bình thì có bao hàm những giá trị khác ẩn sau những yếu tố bạo lực kinh khủng kia. Vài tác phẩm thậm chí còn được một số ít nhà phê bình dám đọc và đánh giá cao. Các tác phẩm tiêu biểu là In the miso soup (Ba đêm trước giao thừa) của Ryu Murakami, Cows của Matthew Stokoe, Exquisite Corpse của Poppy Z Brite, The sluts của Dennis Cooper…
