Trong một chuyến thăm vào đầu năm nay, vợ của một quan chức Taliban đã xin lỗi vì phải rời đi sớm. Cô giải thích rằng mình cần chuẩn bị cho con gái trong độ tuổi trung học, bay đến Doha, thủ đô Qatar. Ở đây, họ sẽ bắt đầu một kỳ học mới.
Trong khi đó, tại Kabul và phần lớn lãnh thổ Afghanistan, các nữ sinh trung học không thể đến trường một cách hợp pháp gần một năm qua, vì lệnh cấm của Taliban. Quan chức Afghanistan nhấn mạnh rằng lệnh cấm này chỉ là tạm thời, nhưng không đưa ra bất kỳ điều kiện hay mốc thời gian nào để dỡ bỏ, theo Guardian.
Lệnh cấm đã gây ra một làn sóng thất vọng và tức giận bên trong Afghanistan, cùng sự phản đối rộng rãi bên ngoài biên giới nước này. Nó cũng khắc sâu những rạn nứt vốn đã âm ỉ hình thành trong nội bộ Taliban khi lực lượng này đang vật lộn thích ứng để điều hành chính phủ.
Kể từ khi lên nắm quyền vào tháng 8/2021, Taliban đã đóng cửa các trường học trên toàn quốc vì dịch Covid-19. Hai tháng sau đó, lực lượng này cho phép nam sinh và nữ sinh nhỏ tuổi được đi học, nhưng các nữ sinh trung học vẫn bị cấm đến trường.
Trường học bí mật
Gần đây, một “bí mật” đang được lan truyền trên các mặt báo. Các nguồn tin cho biết suốt 20 năm chiến đấu chống lại lực lượng Mỹ, nhiều nhân vật cấp cao trong ban lãnh đạo Taliban để con gái họ đi học khi sinh sống ở nước ngoài, chủ yếu là Pakistan và Qatar.
Đến nay, một số quan chức vẫn bí mật làm điều này, ngay cả sau khi chuyển về Kabul, trong đó một số gia đình đã chia sẻ kế hoạch cho con du học nước ngoài với Observer.
 |
| Phụ nữ Afghanistan đọc kinh Qur'an trong một nhà thờ Hồi giáo bên ngoài Kabul. Ảnh: AP. |
Các nhân vật cấp thấp hơn cũng tìm kiếm lựa chọn gần nhà hơn. Theo một quan chức cấp cao, một trường học bí mật dành cho nữ sinh ở thủ đô đang hoạt động, trong đó có con gái của 4-5 gia đình Taliban theo học lớp 7-12.
Quan chức này cho biết ông đã đến gặp giáo viên và được tiết lộ về những người khác. “Tôi rất sợ và cũng rất vui khi (giáo viên đó) và những người khác đang đầu tư vào những đứa trẻ. Họ cũng sẽ bảo vệ và hỗ trợ chúng tôi”.
Nỗ lực riêng của một số quan chức Taliban nhằm đảm bảo giáo dục cho con gái bằng bất cứ giá nào khiến nhiều người phẫn nộ, coi đây là đạo đức giả. Song số khác nhìn thấy những tia hy vọng mới.
Tuy vậy, đây vẫn sẽ là một cuộc chiến dài vì sự phản đối đến từ những người đứng đầu chính quyền.
Một số nguồn thạo tin tiết lộ quyết định cấm nữ sinh trung học đến trường xuất phát trực tiếp từ thủ lĩnh tối cao Haibatullah Akhundzada và các thân tín của ông.
 |
| Thủ lĩnh tối cao của Taliban Haibatullah Akhundzada. Ảnh: Reuters. |
Cụ thể, thủ lĩnh Haibatullah, hoặc các đồng minh thân cận của ông, đã ra lệnh lật ngược quyết định vào một trong những thời điểm quan trọng nhất, khi các nữ sinh trung học trở lại trường vào tháng 3. Do đó, họ được yêu cầu thu dọn đồ đạc trở về nhà ngay trong ngày đầu tiên.
“Đây là lập trường của thiểu số - những người có vị thế rất mạnh”, một nguồn tin thạo tin từ Afghanistan cho biết.
Theo các nhà ngoại giao và những người Afghanistan có quan hệ thân cận với giới lãnh đạo, Bộ Giáo dục thực sự có kế hoạch đưa nữ sinh trở lại trường học. Họ đã kiểm tra cơ sở vật chất xem có đáp ứng các tiêu chuẩn của Taliban dành cho lớp học biệt lập hay không.
Tuy nhiên, phán quyết vào phút cuối từ Kandahar, trụ sở đầu não của Taliban, đã lật ngược tất cả.
Hy vọng
Theo một nguồn thạo tin, vào tháng trước, hàng nghìn giáo sĩ đã tổ chức một cuộc họp nhằm giành quyền lãnh đạo và yêu cầu quyền giáo dục trẻ em gái.
Tuy nhiên, kế hoạch đó đã bị cản trở khi thủ lĩnh Haibatullah lần đầu đến Kabul. Ông phát biểu trong cuộc họp với thái độ lảng tránh rõ ràng vấn đề giáo dục trẻ em gái.
Bất chấp những điều cấm kỵ về việc chỉ trích giới lãnh đạo và nhiều thập kỷ đoàn kết trên chiến trường, một số nhân vật cấp cao của Taliban vẫn lên tiếng phản đối lệnh cấm.
Vào tháng 5, Thứ trưởng Bộ Ngoại giao Sher Mohammad Abbas Stanikzai đã trực tiếp công kích việc cấm giáo dục trẻ em gái trong một bài phát biểu trên truyền hình nhằm bảo vệ quyền của “một nửa dân số Afghanistan”.
 |
| Các tay súng Taliban bắn lên không trung để giải tán những phụ nữ phản đối lệnh cấm ở Kabul. Ảnh: AFP. |
Giáo sĩ Taliban Rahimullah Haqqani, người đã bị giết vào tuần trước bởi một kẻ đánh bom liều chết của Nhà nước Hồi giáo, trước đó cũng từng nói với BBC rằng phụ nữ và trẻ em gái Afghanistan nên được tiếp cận giáo dục: “Không có điều khoản nào trong (luật) sharia cấm giáo dục nữ giới. Không có lời biện minh nào cả”.
“Tất cả sách tôn giáo đều nói rằng giáo dục nữ giới là hợp pháp và bắt buộc. Vì chẳng hạn, nếu một phụ nữ bị bệnh, ở một đất nước Hồi giáo như Afghanistan hoặc Pakistan và cần được điều trị, sẽ tốt hơn nhiều nếu cô ấy gặp một bác sĩ nữ”, ông nói.
Vào tháng 6, chính quyền Taliban đã phát động cuộc đàn áp đẫm máu đối với phong trào nổi dậy của ông Mawlawi Mehd, chỉ huy phiến quân Taliban ở huyện Balkhab, phía bắc tỉnh Sar-e-pol. Xung đột có nguồn gốc phức tạp, nhưng các nguồn tin nói với Observer rằng trước khi vị chỉ huy bị chính phủ cách chức, ông cũng đã bảo vệ quyền giáo dục cho trẻ em gái.
Trong khi đó, các phát ngôn chính thức của Taliban đều nói rằng lệnh cấm chỉ là tạm thời và khẳng định họ ủng hộ nguyên tắc về quyền học tập của phụ nữ. Điều này khiến một số quan chức có con gái nhỏ sẵn sàng cởi mở về thái độ của họ đối với giáo dục.
Maulawi Ahmed Taqi, người phát ngôn Bộ Giáo dục Đại học, nhấn mạnh cơ quan này vẫn tiếp tục nỗ lực điều chỉnh các trường đại học để đáp ứng yêu cầu tách biệt nam nữ nghiêm ngặt của Taliban, như một dấu hiệu cam kết với quyền giáo dục của phụ nữ.
“Tôi có con gái và tất nhiên tôi muốn các con của mình được giáo dục trong các giáo phái tôn giáo, cũng như tiếp nhận một nền giáo dục hiện đại”, ông nói.
Con gái của ông Taqi đang học tiểu học, nhưng vị quan chức tin tưởng chúng vẫn có thể tiếp tục đến lớp khi lớn hơn.
"Tôi lạc quan rằng các trường học sẽ không bị đóng cửa mãi mãi", vị quan chức chia sẻ.
