Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe, người đang trên đường tới Moscow để hội đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin, đang nghiêng về việc chấp nhận hiệp ước hòa bình sau chiến tranh giữa hai nước nếu hai trong số 4 hòn đảo do Nga kiểm soát mà Nhật Bản tuyên bố chủ quyền được trao trả.
Theo các nguồn tin trong chính phủ Nhật Bản, ông Abe hy vọng đạt được thỏa thuận về hiệp ước hòa bình vào cuối năm nay. Ông muốn dành nhiều thời gian nhất có thể cho các cuộc đàm phán "thẳng thắn" với Putin khi lên đường tới Moscow vào chiều 21/1.
Theo Kyodo, cách tiếp cận mới đang được xem xét để giải quyết tranh chấp lãnh thổ lâu đời giữa Nhật Bản và Nga đối với các hòn đảo ngoài khơi Hokkaido do Liên Xô chiếm giữ sau khi Nhật Bản đầu hàng vào năm 1945 trong Thế chiến II.
Hy vọng "không thực tế"
Các đảo này được Nhật Bản gọi là Vùng Lãnh thổ phương Bắc, còn Nga gọi là Quần đảo Nam Kuril. Tranh chấp lãnh thổ đối với các hòn đảo đã khiến hai nước không ký được thỏa thuận hòa bình sau chiến tranh.
"Điều này không thực tế", một quan chức cao cấp của chính phủ Nhật Bản cho biết hôm 20/1, đề cập đến khả năng thuyết phục Nga bàn giao Etorofu và Kunashiri, hai hòn đảo chiếm 93% tổng diện tích của bốn hòn đảo đang tranh chấp.
Ông Abe đang nỗ lực để lại di sản ngoại giao bằng cách giải quyết tranh chấp kéo dài này trong hội nghị thượng đỉnh lần thứ 25 giữa nguyên thủ hai nước, dự kiến được tổ chức tại Moscow vào ngày 22/1.
Trong cuộc họp tại Singapore vào tháng 11/2018, hai ông Abe và Putin đã đồng ý đẩy mạnh các cuộc đàm phán dựa trên tuyên bố chung năm 1956, theo đó Shikotan và nhóm đảo Habomai sẽ được Liên Xô chuyển giao cho Nhật Bản sau khi ký kết hiệp ước hòa bình sau chiến tranh.
 |
| Người biểu tình phản đối Nga trao trả bất kỳ hòn đảo nào đang tranh chấp cho Nhật Bản ở Moscow, Nga, ngày 20/1. Ảnh: AFP. |
Ông Abe có thể sẽ tập trung vào việc bàn giao Shikotan và nhóm đảo Habomai trước khi tập trung vào hai hòn đảo lớn hơn. Tuy nhiên, một quan chức cấp cao gần gũi với Abe nói rằng ông Putin sẽ không bao giờ chấp thuận điều này. Thủ tướng Nhật được cho là đang ngày càng bi quan về việc đảm bảo chuyển nhượng hai hòn đảo nhỏ và phần còn lại sau đó.
Abe dường như đã chấp nhận rằng việc tiếp tục kêu gọi trả lại Etorofu và Kunashiri có khả năng đình trệ các cuộc đàm phán đang diễn ra và thậm chí còn làm giảm triển vọng hai hòn đảo nhỏ hơn được chuyển cho Nhật Bản.
Ông có thể sẽ đối mặt với phản ứng dữ dội từ những người ủng hộ tại quê nhà. Nhiều người Nhật cho rằng cách tiếp cận mới này đồng nghĩa với việc từ bỏ Etorofu và Kunashiri, cả hai đảo đều được chính phủ tuyên bố là một phần thuộc về lãnh thổ Nhật Bản.
Sau khi thăm dò dư luận, Abe sẽ đưa ra phán quyết cuối cùng về việc liệu Nhật Bản có nên ký thỏa thuận với Nga trên cơ sở đảm bảo việc bàn giao hai hòn đảo nhỏ hơn hay không.
Thách thức lớn trong thượng đỉnh Abe - Putin
Abe đang tìm kiếm một thỏa thuận lớn với Nga vào tháng 6 khi Putin tới thăm Nhật Bản để dự hội nghị thượng đỉnh của Nhóm 20 nền kinh tế phát triển và mới nổi.
Theo các nguồn tin, trong cuộc họp trước đó, ông Abe đã đề cập đến tuyên bố năm 1956 và nói với ông Putin rằng nội dung của tài liệu là "không thể bàn cãi" đối với Nhật Bản. Putin được cho là đã thể hiện sự thấu hiểu đối với đề xuất này.
Tuy nhiên, không rõ liệu các cuộc đàm phán có diễn ra suôn sẻ hay không vì ông Putin cũng cho rằng ngay cả khi hai hòn đảo được bàn giao cho Nhật Bản, điều đó không nhất thiết có nghĩa là chủ quyền của chúng cũng sẽ được chuyển giao.
 |
| Putin và Abe đã tổ chức một số cuộc họp nhằm giải quyết tranh chấp trên các đảo. Ảnh: AP. |
Giữa tháng 1, Ngoại trưởng Nga Serge Lavrov nói với các phóng viên rằng sẽ khó đạt được tiến bộ trong các cuộc đàm phán hiệp ước hòa bình nếu không có sự chấp nhận của Nhật Bản về kết quả của Thế chiến II, bao gồm cả chủ quyền của Nga đối với các đảo.
Nhận xét của ông Lavrov sau cuộc họp tại Moscow với người đồng cấp Nhật Bản Taro Kono báo hiệu rằng ông Abe có thể phải đối mặt với những thách thức lớn trong hội nghị thượng đỉnh với ông Putin.
An ninh cũng có thể là một chủ đề quan trọng trong các cuộc đàm phán vì Moscow lo ngại rằng quân đội Mỹ có khả năng được triển khai trên các đảo nếu chúng được bàn giao cho Tokyo.
Tokyo và Moscow đã tích cực xây dựng lòng tin, tập trung vào hợp tác kinh tế trong những năm gần đây. Tuy nhiên, hiệp ước hòa bình lại có rất ít tiến triển.
Sau hội nghị thượng đỉnh, Abe sẽ tới Thụy Sĩ để tham dự Diễn đàn Kinh tế Thế giới tại khu trượt tuyết ở Davos.
