Buổi sáng tại thành phố Akita, câu lạc bộ bóng chày Shimohama gồm những người khoảng 70, 80 tuổi gặp nhau để cùng tập luyện. Câu lạc bộ có 33 thành viên trong khi tổng số học sinh tại ngôi trường gần đó chỉ là 27 em.
Theo các chuyên gia, tình trạng tại tỉnh Akita, nơi người cao tuổi chiếm hơn 1/3 dân số, là ví dụ điển hình phản ánh thách thức mà Nhật Bản đang đối mặt.
“Thật đáng sợ. Với dân số giảm nhanh như vậy, việc vẽ ra một viễn cảnh tương lai là điều không thể”, Koji Otomo, 87 tuổi, nói. Ông là giáo viên về hưu và trưởng câu lạc bộ bóng chày.
 |
| Câu lạc bộ bóng chày Shimohama chỉ toàn người cao tuổi. Ảnh: Reuters. |
Akita rộng gấp 5 lần Tokyo nhưng dân số chỉ chiếm một phần rất nhỏ so với thủ đô. Theo ước tính của Viện Nghiên cứu Dân số và An sinh Xã hội Quốc gia, vào năm 2045, tỉnh Akita sẽ có khoảng 600.000 người, giảm 40% so với hiện tại.
Năm 2015, tỉnh từng đưa ra các biện pháp nhằm ngăn tình trạng dân số giảm như mở rộng trợ cấp y tế cho học sinh, hỗ trợ chăm sóc trong ngày đối với con em của công nhân và giúp người lao động chi trả số tiền vay vốn học đại học. Tuy nhiên, tình hình tại đây vẫn không thay đổi nhiều.
Hàng loạt thành phố đang tự tìm cách vận hành hiệu quả hơn khi số lượng dân cư ngày càng ít.
“Việc cung cấp dịch vụ hành chính ở những vùng ít dân là tương đối tốn kém. Rất khó để duy trì một cộng đồng như vậy”, Tỉnh trưởng tỉnh Akita Norihisa Satake nói với Reuters.
Những con phố không người
Trời tối cũng là lúc đường phố trở nên vắng vẻ, kể cả trục đường chính dẫn đến trạm tàu xe cũng thiếu bóng người. Biển hiệu tại cửa hàng tạp hóa gần đó viết “Cùng mua sắm về đêm nào!” nhưng chính cửa hàng này lại đóng cửa lúc 19h30.
Năm 2017, cứ 1.000 người thì có 15 người chết, Akita trở thành tỉnh có tỷ lệ tử cao nhất Nhật Bản trong khi tỷ lệ sinh đứng sau cùng với khoảng 5 trẻ trên 1.000 dân.
“Ngày càng nhiều tòa nhà cũ bị phá bỏ để xây nhà tang lễ”, Fumika Miura, cán bộ địa phương, cho biết.
Dù thiếu lao động là vấn đề chung trên cả nước, tình trạng này đặc biệt nghiêm trọng tại Akita. Jun Numaya, thành viên hội đồng tỉnh và giám đốc trung tâm chăm sóc người cao tuổi Fukinotou, đã phải đóng cửa một trong ba cơ sở vì thiếu người điều dưỡng, dù nhu cầu của người già ngày càng tăng. Đồng thời, ông nhận định vấn đề ở vùng quê sẽ sớm ảnh hưởng trực tiếp tới các thành phố lớn như Tokyo.
“Trẻ em sinh ra và lớn lên ở quê thường tới Tokyo để làm việc và thúc đẩy kinh tế. Tuy nhiên, với tỷ lệ sinh thấp, các vùng quê không thể cung cấp lực lượng lao động cho thủ đô. Nếu những nơi này ngừng hoạt động, Tokyo cũng sẽ ngừng vận hành”, ông nói.
Người trẻ là tài sản quý
Từ mùa thu năm nay, phụ nữ tại Kazuno, thành phố 31.000 dân tại phía bắc Akita, sẽ phải di chuyển tới Odate, thành phố lân cận, để sinh con. Lý do các trường đại học chỉ điều bác sĩ khoa sản về bệnh viện tại Odate là bởi Kazuno có tỷ lệ mang thai quá thấp.
“Điều này có thể đẩy cả thành phố xuống dốc”, Daisuke Anbo, dẫn đầu nhóm hoạt động xã hội tìm cách khôi phục dịch vụ sinh đẻ tại Kazuno, nói. Anbo cho rằng sinh đẻ là nền tảng cho mọi cộng đồng.
 |
| Tadashi Sato, 81 tuổi, làm việc tại Asahi Taxi. Ảnh: Reuters. |
Bên cạnh đó, nhiều công ty tại Akita vẫn cho phép người quá 70 tuổi làm việc. Ví dụ, hơn một nửa trong tổng 148 tài xế tại doanh nghiệp Asahi Taxi đều đã hơn 65 tuổi.
“Họ thậm chí còn không nghĩ rằng việc họ đi làm ở độ tuổi cao như vậy là một điều đặc biệt”, Giám đốc tổng vụ Tadashi Sato, 81 tuổi, cho biết.
Thanh niên trở thành một thứ tài sản quý hiếm. Sakura Nakamura, sinh viên từ tỉnh Nagasaki, nhận ra điều đó khi cô đến các doanh nghiệp địa phương để gây quỹ.
“Tôi thường được hỏi rằng liệu tôi có ở lại Akita không. Tôi cảm thấy sự kỳ vọng từ họ. Chính điều đó khiến tôi nhận ra họ mong muốn người trẻ như thế nào”, cô nói.
Ít người, nhiều gấu
Khi số lượng người ít đi và những dấu hiệu của hoạt động con người dần biến mất, động vật hoang dã bắt đầu quay trở lại. Bên ngoài trường tiểu học Aniai tại thành phố Kitaakita là biển báo “Đề phòng có gấu”.
Theo số liệu đạt mức kỷ lục công bố hồi tháng 3, trong năm qua, toàn tỉnh Akita có 20 người bị thương hoặc thiệt mạng do gấu tấn công.
Nông dân Satomi Ito, 66 tuổi, đã trực tiếp đối đầu với loài động vật này khi hàng xóm của ông bị tấn công năm ngoái. Là người duy nhất sở hữu súng săn tại thôn vùng núi, ông đã giải quyết 11 con gấu sập bẫy trong 3 tháng.
“Thật khó để tưởng tượng. Trước kia, cả năm cũng chỉ có một, hai con”, ông Ito nói.
 |
| Biển báo "Đề phòng có gấu" được đặt gần trường tiểu học Aniai, tỉnh Akita. Ảnh: Reuters. |
Theo nhà kinh tế học Yutaka Okada thuộc Viện Nghiên cứu Mizuho, do không thể ngăn chặn tình trạng dân số giảm, chính quyền cần đưa ra các quyết sách mới.
“Dân cư ở Akita phải được thu gọn nhất có thể, tập trung tại một, hai địa điểm”, ông nói. “Vì theo dự đoán, dân số cả nước sẽ giảm 30 - 40 triệu người vào năm 2060, nên không phải thành phố nào cũng có thể phục hồi”.
Ông nhận định ngay cả những đô thị lớn như Tokyo cũng không phải ngoại lệ.
Chính quyền Tokyo dự tính dân số thủ đô đạt ngưỡng 14 triệu người vào năm 2025 trước khi bắt đầu sụt giảm. Tokyo năm 2055 khả năng cao sẽ giống Akita hiện tại với số người trên 65 tuổi chiếm 1/3 dân số.
