Covid-19 đã ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của mọi người dân, đặc biệt với nhân viên y tế và người nhiễm nCoV. Đối mặt với những điều chưa biết của dịch bệnh, sức khỏe tâm thần hơn lúc nào hết, là một chủ đề quan trọng.
Tỷ lệ mắc trầm cảm và lo âu gia tăng
Dịch Covid-19 gây tâm trạng lo lắng, hoảng sợ, căng thẳng hoặc làm tăng nặng bệnh lý tâm thần đã có từ trước. Một đánh giá có hệ thống về tác động của đại dịch Covid-19 cho thấy tỷ lệ mắc các triệu chứng trầm cảm từ 14,6% đến 48,3% trong dân số nói chung.
Trong khi phần lớn bệnh nhân sẽ hồi phục sau những trải nghiệm này, một số sẽ phát triển các rối loạn sức khỏe tâm thần nghiêm trọng dai dẳng. Lo lắng, trầm cảm và PTSD (rối loạn stress sau sang chấn) được biết là ảnh hưởng lần lượt đến 40, 30 và 20% bệnh nhân sau bất kỳ đợt điều trị ICU nào (Hatch và cộng sự, 2018).
Sau đợt bùng phát dịch SARS năm 2003, những tác động này được phát hiện là kéo dài với 25% vẫn bị PTSD sau 2,5 năm (Mak và cộng sự, 2009).
Bằng chứng với Covid-19 đang bắt đầu xuất hiện. Một nghiên cứu gần đây của Ý cho thấy 56% bệnh nhân được sàng lọc dương tính với ít nhất một vấn đề sức khỏe tâm thần sau một tháng (Genarro Mazza và cộng sự, 2020).
Người bệnh bị cách ly, không được thăm hỏi nhiều, phải độc lập chiến đấu với căn bệnh, cảm giác bất lực, cô lập, đau buồn. Dù điều trị tại bệnh viện hoặc tại nhà, người bệnh Covid-19 vẫn thuộc các đối tượng nguy cơ cao mắc trầm cảm.
Nhập viện với Covid-19 có thể là một trải nghiệm đáng sợ. Bệnh nhân cảm thấy bất lực, sợ hãi và dễ bị tổn thương, lạ lẫm và khó hiểu, tương tác với nhân viên có trang phục bảo hộ kín mít. F0 bị tách rời khỏi những người thân, nhận thức được những bệnh nhân xung quanh mình sắp chết và có thể lo sợ chính mình sẽ không qua khỏi.
Họ bị khó thở, nghẹt thở hoặc cảm giác nghẹt thở, đau ngực, khó chịu và sợ chết. Triệu chứng Covid-19 có thể liên kết với trường hợp rối loạn hoảng sợ. Trong đó, triệu chứng hô hấp xảy ra cùng với các triệu chứng hoảng sợ khác.
Người mắc chứng rối loạn hoảng sợ có nhiều khả năng gặp lo lắng và sợ hãi hơn khi phản ứng với Covid-19 khiến tình trạng khó thở hoặc thể chất nặng hơn những bệnh nhân khác.
F0 trở về nhà sau khi điều trị Covid-19 cũng cần quan tâm. Họ có thẻ cảm thấy bị cô lập và xa rời mục đích và niềm vui hàng ngày. Nhiều người lo sợ gia đình gặp nạn, phải chịu đựng nỗi đau mất mát người thân.
Các thành viên trong gia đình cũng phải chịu đựng mức độ căng thẳng khi người thân nhập viện vì Covid-19, nghe tin tức đau buồn qua điện thoại, nhìn thấy video người thân buồn bã mà không thể an ủi. Họ chịu đựng trong khi đang bị cách ly. Nhiều người đã phải trải qua cú sốc khủng khiếp khi nhìn thấy người thân ốm yếu nhưng không thể nói về nỗi đau khổ của mình.
Căng thẳng, trầm cảm, cáu kỉnh, mất ngủ, sợ hãi, bối rối, tức giận, thất vọng, buồn chán là những cảm xúc phổ biến. Đặc biệt, kỳ thị liên quan đến cách ly vẫn tồn tại sau khi hết cách ly.
Kỳ thị với bệnh tâm thần cũng là rào cản khiến người bệnh tâm thần khó tiếp cận điều trị. Điều này dẫn đến thực trạng sức khỏe tâm thần thường bị giấu giếm.
 |
| Dịch bệnh Covid-19 khiến bệnh nhân tâm thần gia tăng. Ảnh: Natasha Tracy. |
Xóa bỏ sự kỳ thị
Khi có những cảm xúc không thoải mái, tốt nhất chúng ta nên chia sẻ với người thân. Làm như vậy thực chất là cách chúng ta bảo vệ sức khỏe tinh thần của mình.
Duy trì giao tiếp qua công nghệ là cách để tạo cầu nối và cải thiện sức khỏe tâm thần. Mọi người đều phải thích nghi, phải kiên cường, thậm chí biến nguy thành cơ, một số người tìm thấy những điểm mạnh mới.
Kỳ thị liên quan đến tình trạng sức khỏe tâm thần có thể khiến bệnh nhân không chủ động tiếp cận sự hỗ trợ cho các vấn đề sức khỏe tâm thần liên quan đến Covid-19.
Đầu tiên và quan trọng nhất, chúng ta cần nhất quán quan điểm chống lại sự kỳ thị về sức khỏe tâm thần vì những người có tình trạng sức khỏe tâm thần vẫn thường bị phân biệt đối xử và vi phạm nhân quyền nghiêm trọng.
Đừng ngại lên tiếng và và liên hệ với bác sĩ chuyên khoa khi cảm thấy không khỏe hoặc đau khổ về tinh thần. Làm như vậy, chúng ta sẽ tạo ra một thế giới trong đó mọi người, ở mọi nơi, đều được hỗ trợ tâm lý khi cần.
Hầu hết người bệnh Covid-19 điều trị bởi nhân viên y tế không chuyên sâu về sức khỏe tâm thần, nên việc đánh giá và can thiệp đối với các vấn đề tâm lý xã hội phải được thực hiện tại các cơ sở đó.
Lý tưởng nhất, tích hợp chăm sóc sức khỏe tâm thần với chăm sóc Covid-19 thông qua lập kế hoạch; chẩn đoán xác định, chuyển tuyến và điều trị các hậu quả tâm lý xã hội nghiêm trọng; cũng như đảm bảo năng lực tư vấn của các chuyên gia.
Đại dịch Covid-19 có những tác động đáng báo động đối với sức khỏe cá nhân và cộng động. Ngoài chăm sóc thể chất, cần mở rộng hỗ trợ tâm lý xã hội cho bệnh nhân, cho nhân viên y tế và dân chúng - các hoạt động cần được tích hợp vào chăm sóc sức khỏe đại dịch nói chung.
Hậu quả sức khỏe tâm thần của đại dịch vẫn hiện hữu đối với các nhân viên y tế, những người đang được cách ly, những người nhập viện Covid-19 và cả những người đã hồi phục sau khi nhiễm.
Các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần từ lâu đã bị thiếu hụt và sự kỳ thị ngăn cản nhiều người tiếp cận dịch vụ khám chữa bệnh. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng hiện tại có thể giúp giảm kỳ thị và tăng cường sử dụng các dịch vụ công nghệ chăm sóc từ xa.
Ngay lúc này, tất cả các bệnh viện Covid-19 nên có các chuyên gia sức khỏe tâm thần.
