Ngày 26/5, Tổng thống Mỹ Joe Biden ra lệnh cho lực lượng tình báo điều tra về việc liệu đại dịch Covid-19 có bắt nguồn từ phòng thí nghiệm ở Vũ Hán, Trung Quốc hay không.
Động thái này của chính quyền Mỹ làm dấy lên tranh cãi về nguồn gốc đại dịch. Ở chính nước Mỹ, nó sẽ khiến cả chính quyền của cựu Tổng thống Donald Trump và chính quyền đương nhiệm đối mặt với những yêu cầu về sự minh bạch trong việc điều tra nguồn gốc virus.
Nếu kết quả điều tra khẳng định virus bắt nguồn từ phòng thí nghiệm, ông Trump sẽ được minh oan. Tuy vậy, nó cũng cho thấy uy tín của ông Trump giảm sút sau những cáo buộc đưa tin giả và định hướng báo cáo tình báo theo ý mình.
Điều tra thuyết âm mưu
Trong bài phát biểu ngày 26/5, ông Biden đã đưa ra hai giả thuyết về sự bắt nguồn của đại dịch. Giả thuyết đáng tin cậy hơn cả là SARS-CoV-2 - virus gây ra đại dịch Covid-19 - đến từ tự nhiên, lây lan từ động vật sang người, có thể qua các khu chợ ở Vũ Hán.
Tuy vậy, ông Biden cũng đề cập đến việc “một bộ phận” giới tình báo Mỹ nghiêng về khả năng virus xuất phát từ phòng thí nghiệm ở Vũ Hán.
Tuyên bố của ông Biden được đưa ra sau khi tờ Wall Street Journal tiết lộ rằng một số nhà virus học Trung Quốc nhập viện từ cuối năm ngoái vì “bệnh lạ”. Trung Quốc đã bác bỏ thông tin này.
 |
| Ông Biden đã yêu cầu tình báo Mỹ báo cáo về giả thuyết virus SARS-CoV-2 xuất phát từ phòng thí nghiệm ở Vũ Hán. Ảnh: USA Today. |
CNN cũng đưa tin chính quyền Tổng thống Biden chấm dứt một cuộc điều tra của Bộ Ngoại giao Mỹ. Cuộc điều tra này nhằm chứng minh virus SARS-CoV-2 có nguồn gốc từ phòng thí nghiệm.
Tổng thống Biden đang phải đối mặt với yêu cầu coi giả thuyết này là nghiêm túc. Yêu cầu này chủ yếu đến từ phe Cộng hòa.
Ưu tiên bây giờ đối với chính quyền Mỹ là tổ chức một cuộc điều tra kỹ lưỡng, đáng tin cậy.
Bác sĩ Leana Wen, chuyên gia phân tích về y tế của CNN nói rằng cuộc điều tra phải dựa trên phương pháp khoa học.
Đây có thể là nguyên nhân khiến chính quyền mới ở Mỹ chấm dứt cuộc điều tra được khởi động bởi cựu Ngoại trưởng Mike Pompeo. Bị chỉ trích về sự kém cỏi trong ứng phó với đại dịch Covid-19, Tổng thống Donald Trump muốn chứng minh Trung Quốc có lỗi, dù sự thực thế nào chăng nữa.
Chính quyền mới ở Mỹ phải đối mặt với nhiều câu hỏi khi cố gắng truy tìm nguồn gốc virus.
Do việc xâm nhập vào nội bộ Trung Quốc là điều khó khăn, sử dụng lực lượng tình báo có thể không phải là cách tốt nhất. Thêm vào đó, chưa chắc Trung Quốc đã biết về nguồn gốc virus. Thời điểm virus bắt đầu xuất hiện cũng không dễ xác định.
“Nhiều người trong chúng ta coi đây là vụ việc do tự nhiên gây ra. Tuy vậy, chúng ta không biết chắc 100%”, bác sĩ Anthony Fauci, chuyên gia hàng đầu về bệnh truyền nhiễm ở Mỹ, nói ngày 25/5.
 |
| Chợ hải sẩn Hoa Nam, Vũ Hán, nơi phát hiện các ca mắc Covid-19 đầu tiên. Ảnh: Japan Times. |
Nghi vấn từ phía Mỹ
Những ngày gần đây, quan điểm của Mỹ với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Trung Quốc đang dần cứng rắn hơn.
“Chúng tôi nhiều lần nói rằng Trung Quốc cần cho phép tiếp cận sâu hơn ở các phòng thí nghiệm, hợp tác đầy đủ hơn với các nhà điều tra. Chúng tôi không nghĩ rằng họ đã đáp ứng tiêu chuẩn này”, Phó thư ký báo chí Nhà Trắng Karine Jean-Pierre nói ngày 26/5.
Cố vấn cấp cao về đại dịch Covid-19 của Nhà Trắng Andy Slavit nói Mỹ cần “quy trình minh bạch hoàn toàn từ Trung Quốc”. “Chúng tôi cần WHO hỗ trợ trong quá trình này. WHO hiện không hỗ trợ gì”, ông nói.
Nhận xét của ông Slavit làm dấy lên câu hỏi liệu WHO có đủ quyền lực về chính trị và ngoại giao để điều tra hay không, nếu Trung Quốc cố tình cản trở.
“WHO không có khả năng thực hiện điều tra vì Trung Quốc sẽ không đồng ý”, Thượng nghị sĩ Marco Rubio của đảng Cộng hòa nói với Fox News.
Ông Rubio là một trong những ứng viên tiềm năng cho cuộc bầu cử tổng thống năm 2024 và có thái độ cứng rắn với Trung Quốc.
Sau công bố của tờ Wall Street Journal và phát biểu của ông Biden, các cựu quan chức dưới thời ông Trump và những người ủng hộ cho rằng họ đã đúng khi tố cáo Trung Quốc, dù không có bằng chứng.
“Chúng ta phải biết điều gì đã xảy ra ở đó. Trung Quốc biết điều gì đã xảy ra. Họ biết bệnh nhân đầu tiên là ai. Họ biết chính xác đại dịch bắt đầu từ đâu”, cựu Ngoại trưởng Mike Pompeo nói hôm 24/5.
 |
| Kết quả của cuộc điều tra có thể ảnh hưởng tới di sản chính trị của ông Trump. Ảnh: Reuters. |
Trong một bộ phim tài liệu được phát hành vào tháng 3, ông Robert Redfield, giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ dưới thời chính quyền Tổng thống Donald Trump, nói nhiều khả năng “nguồn gốc của mầm bệnh tại Vũ Hán đến từ một phòng thí nghiệm". Tuy vậy, ông cũng không thể chứng minh.
Bản thân cựu Tổng thống Trump cũng từng cho mọi người cảm giác ông biết gì đó về nguồn gốc virus. “Nó bắt nguồn từ Trung Quốc. Đáng ra nó đã phải bị ngăn chặn ngay tức khắc”, ông nói hồi tháng 5/2020.
Chưa rõ liệu cuộc điều tra về nguồn gốc virus của chính quyền Tổng thống Biden đi đến đâu. Nhưng rõ ràng vấn đề này có tác động to lớn đến nền chính trị Mỹ, cũng như là công cụ để các phe phái đạt được mục đích của mình.
