Theo truyền thống, người Việt mừng đón ba ngày Tết, đó là: trừ tịch (trừ: cuối năm; tịch: đêm), mùng một Tết, mùng hai Tết, mùng ba Tết. Trong đó:

+ Trừ tịch nghĩa là đêm cuối năm hay đêm giao thừa. Trong dân gian, cúng đêm trừ tịch là tiễn đưa năm cũ và chuẩn bị đón mừng năm mới. Người ta xả bỏ những oán hờn, tức giận để tâm hồn thanh thoát hầu chuẩn bị đón nhận năm mới trong vui mừng và hạnh phúc. Chiều 30 Tết, theo tín ngưỡng dân gian, người ta cúng mời tổ tiên, ông bà về ăn Tết với con cháu. Nếu ông bà cha mẹ còn sống, ba mươi Tết là thời điểm cuối cùng để con cháu dân quà mừng Tết:

“Chiều ba mươi anh không đi Tết Rạng ngày mồng một, anh không đi đến lạy bàn thờ Hiếu trung mô nữa mà bảo em chờ uổng công.”

(Ca dao)

Ba ngày Tết đặc biệt quan trọng với người Việt. Ảnh: Sơn Tùng Trần/Pexels.

Trong đêm giao thừa, mọi người quy tụ để cảm tạ trời đất vì những ơn lành được nhận trong năm qua. Mọi người xin trời đất không ngừng gìn giữ và nâng đỡ trong năm mới.

+ Tân niên nghĩa là năm mới - Mùng một Tết. Trong dân gian, ngày mùng một Tết, dành cho trời đất, ông bà tổ tiên và cha mẹ. Trong ngày Tân niên (mùng một Tết), mọi người cảm tạ trời đất đã ban quê hương đất nước mùa xuân mới. Xin trời đất thương tuôn đổ phúc lành bình an trên cá nhân, gia đình và quê hương đất nước.

+ Mùng hai Tết. Trong gian dân, mùng hai Tết là lúc xuất hành đi xin chữ hay đi lễ đền, chùa, hay đi thăm họ hàng thân thích (nội ngoại). Trong thánh lễ Mùng hai Tết, các tín hữu quy tụ để cầu xin Thiên Chúa tuôn đổ hồng ân xuống trên tổ tiên và ông bà cha mẹ để con cháu cũng được thừa hưởng phúc ấm của các ngài mà nhận biết tôn thờ và phụng sự Thiên Chúa.

+ Mùng ba Tết. Trong dân gian, mùng ba Tết là lúc đi thăm thầy cô, bạn bè hay những người có mối tương quan trong công việc. Trong thánh lễ Mùng ba Tết, các tín hữu quy tụ để theo cách xưa là cầu mùa, nay gọi là xin Thiên Chúa thánh hóa công ăn việc làm. Các tín hữu cầu xin, trong năm mới, được ơn nêu cao tinh thần tương thân tương ái và góp phần vào sự nghiệp chung là hoàn thành công trình sáng tạo của Thiên Chúa.

Trong chương 22, sách Lịch sử vương quốc Đàng Ngoài, in năm 1651, Linh mục Alexandre de Rhodes đã ghi: “Trong ba ngày đầu năm, chúng tôi đã cho huấn dụ và cho giữ như sau: Ngày mùng một Tết kính công việc tạo thành và gìn giữ (muôn loài), kính dâng Thiên Chúa Cha. Ngày mùng hai, nhận biết ơn cứu chuộc cao cả khôn sánh, kính dâng Con Thiên Chúa và ngày mùng ba, khiêm tốn cảm tả Chúa Thánh Linh vì ơn được gọi vào đạo Đức Kitô.”

Thế nhưng, không rõ từ lúc nào, ý nghĩa hội nhập văn hóa của ba ngày Tết được chuyển lại theo ý lễ như hiện nay: mùng một cầu bình an, mùng hai kính nhớ tổ tiên, mùng ba thánh hóa việc làm.